ΓΟΝΙΟΣ – ΠΑΙΔΙ

Oμάδες Γονέων

Η γονική μέριμνα, ίσως να είναι μια από τις πιο απαιτητικές, αλλά και συνάμα πιο ουσιαστικές πτυχές στη ζωή ενός ανθρώπου. Εκτός από την επιμέλεια των καθημερινών πρακτικών αναγκών του παιδιού (διασφάλιση ένδυσης, διατροφής, κτλ), οι γονείς είναι συνήθως υπεύθυνοι και για την υγιή ανάπτυξη της προσωπικότητάς του.

Οι «Ομάδες Γονέων», είναι ομάδες ψυχοκοινωνικής υποστήριξης, στις οποίες ο γονέας μπορεί να απευθυνθεί όταν αντιμετωπίζει ένα προσωπικό ή οικογενειακό πρόβλημα. Οι ομάδες συνήθως μοιράζονται ένα κυρίαρχο γνώρισμα, συναποτελούνται από 5-8 άτομα και συντονίζονται από έναν καταρτισμένο επαγγελματία ψυχικής υγείας. Χαρακτηριστικό των ομάδων αυτών είναι ότι σχηματίζονται μέσα από μικρές κοινότητες γονέων και ότι προσφέρουν μια ανεπανάληπτη βιωματική εμπειρία, που διαφέρει κατά πολύ από την παραδοσιακή ατομική ψυχοθεραπεία.

Οι γονείς έχουν την ευκαιρία να μοιραστούν τις ανησυχίες τους με τους άλλους – που ενδεχομένως να έχουν βιώσει παρόμοιες καταστάσεις – και έτσι να καταλάβουν, ότι δεν είναι μόνοι τους. Παράλληλα, οι γονείς μπορούν να λάβουν σημαντική υποστήριξη και καθοδήγηση πάνω σε ένα συγκεκριμένο ζήτημα, μέσα από τη συνεργασία τους στο πλαίσιο της ομάδας.

Για παράδειγμα, ένας γονέας που αντιμετωπίζει προβλήματα διαχείρισης του στρες, μέσα από την αλληλεπίδρασή του και την ανταλλαγή απόψεων στο εσωτερικό της ομάδας, μπορεί να μάθει πως να περιορίζει τις αρνητικές του σκέψεις, πως να αναπτύσσει υγιή συναισθήματα και πως να είναι σε θέση να επικοινωνήσει πλέον καλύτερα με το σύντροφο ή με το παιδί του.

Οι υπηρεσίες μας

Έχοντας αφουγκραστεί τα αιτήματα εκατοντάδων γονέων, που εδώ και αρκετά χρόνια μας δείχνουν έμπρακτα την εμπιστοσύνη τους, το Ι.Ψ.Σ.Υ και οι επιστημονικοί συνεργάτες ψυχικής υγείας του Δρ. Θάνου Ασκητή, αναλαμβάνουν το συντονισμό ψυχοθεραπευτικών ομάδων με γονείς, που αντιμετωπίζουν σημαντικές προσωπικές (ομάδες γονέων με κατάθλιψη) και οικογενειακές προκλήσεις (ομάδες γονέων παιδιών με αναπηρία).

Τα βιβλία μας

Μπορείτε επίσης να προμηθευτείτε Δωρεάν από το χώρο μας, το βιβλίο του Δρ. Θάνου Ασκητή και των Επιστημονικών του Συνεργατών, με τίτλο «100 Ερωτήσεις – Απαντήσεις για το Γονιό, το Παιδί και τον Έφηβο», το οποίο παρέχει χρήσιμες πληροφορίες και κατευθύνσεις στους γονείς και στους εφήβους που ενδιαφέρονται για τη σεξουαλικότητά τους:

100 Ερωτήσεις & Απαντήσεις για το Γονιό, το Παιδί και τον Έφηβο

Learn More

Σχολές Γονέων

Οι «Σχολές Γονέων» είναι ένα σχολείο και ένας φορέας εκπαίδευσης και μετάδοσης γνώσεων αποκλειστικά για γονείς, που ενδιαφέρονται να μάθουν να διαχειρίζονται πιο αποτελεσματικά τη σχέση τους με το παιδί τους, τη σχέση με το σύντροφό τους, αλλά και να επιμορφωθούν πάνω σε θέματα που αφορούν την ευρύτερη λειτουργία της οικογένειας και τη δική τους προσωπική συμμετοχή.

Οι υπηρεσίες μας

Έχοντας πραγματοποιήσει αναρίθμητες συναντήσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης και έχοντας αφουγκραστεί τα αιτήματα των γονέων και των οικογενειών, που εδώ και αρκετά χρόνια μας δείχνουν έμπρακτα την εμπιστοσύνη τους και επιζητούν τη συνεχή επιμόρφωση τους πάνω σε διαφορετικές διαστάσεις της ανθρώπινης σεξουαλικότητας και των διαπροσωπικών σχέσεων, το Ι.Ψ.Σ.Υ και οι επιστημονικοί συνεργάτες του Δρ. Θάνου Ασκητή επρόκειτο να επιμεληθούν και να διεξάγουν έναν νέο κύκλο Σχολών Γονέων για το έτος 2017-2018, με επιλεγμένες θεματικές ενότητες.

Ο σεμιναριακός κύκλος θέτει στο επίκεντρο του τις ανάγκες, τα ερωτήματα και τις ανησυχίες των γονέων, ενώ σε αυτόν έχουν τη δυνατότητα να συμμετέχουν και ομάδες εκπαιδευτικών και ειδικών ψυχικής υγείας, εφόσον συνεργάζονται με παιδιά και εφήβους. Σκοπός των «Σχολών Γονέων» του Ινστιτούτου Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας είναι να παρέχουν ολοκληρωμένες επιστημονικές και βιωματικές κατευθύνσεις, που θα βοηθήσουν τους γονείς να διαχειριστούν με μεθοδικό τρόπο ένα σύνολο από κρίσιμες ψυχολογικές και αναπτυξιακές μεταβάσεις για το οικογενειακό σύστημα.

Ενδεικτικές Θεματικές Ενότητες

• Το παιδί μου ρωτάει «τι είναι σεξ;». Τι πρέπει να γνωρίζει ανάλογα με την ηλικία του;
• Πως μιλάω στο παιδί μου για την ομοφυλοφιλία;
• Σεξουαλική παρενόχληση: Πως μπορώ να προστατεύσω το παιδί μου;
• Όταν ένα ζευγάρι κάνει παιδιά, παύει να έχει σεξουαλική ζωή;
• Έχω κατάθλιψη. Μπορεί η ψυχική μου υγεία να επηρεάσει τη σχέση με το παιδί μου;
• Πως διαχειρίζομαι τον ανταγωνισμό και τους καβγάδες με τον / την σύντροφο μου;
• Πως μιλάω για το διαζύγιο στο παιδί μου;
• Πως θα βοηθήσω το παιδί μου να αποδεχθεί το νέο μου σύντροφο;
• Πως θα ενισχύσω τη σχέση του παιδιού μου με τον / την πρώην σύντροφο μου;
• Το παιδί μου μεγαλώνει και η συμπεριφορά του αλλάζει. Τι θα πρέπει να προσέξω
  κατά τη διάρκεια της εφηβικής περιόδου;
• Διαδίκτυο και πορνό. Ποια θα πρέπει να είναι η στάση μου;
• Μπορώ να προστατεύσω το παιδί μου από «λάθος» σχέσεις και φιλίες;
• Πως πρέπει να συμπεριφερθώ απέναντι στην «πρώτη φορά» του έφηβου παιδιού μου;

Τα βιβλία μας

Μπορείτε επίσης να προμηθευτείτε Δωρεάν από το χώρο μας, το βιβλίο του Δρ. Θάνου Ασκητή και των Επιστημονικών του Συνεργατών, με τίτλο «100 Ερωτήσεις – Απαντήσεις για το Γονιό, το Παιδί και τον Έφηβο», το οποίο παρέχει χρήσιμες πληροφορίες και κατευθύνσεις στους γονείς και στους εφήβους που ενδιαφέρονται για τη σεξουαλικότητά τους:

100 Ερωτήσεις & Απαντήσεις για το Γονιό, το Παιδί και τον Έφηβο

Learn More

Παιδική Σεξουαλική Κακοποίηση

Η σεξουαλική κακοποίηση είναι συνήθως η ανεπιθύμητη σεξουαλική συμπεριφορά από ένα άτομο σε ένα άλλο. H παιδική σεξουαλική κακοποίηση περιλαμβάνει οποιαδήποτε σεξουαλική πράξη όπου εμπλέκεται ένα παιδί και έχει ως στόχο να παράσχει σεξουαλική ικανοποίηση σε γονεά, κηδεμόνα ή άλλο άτομο (ενήλικας ή μεγαλύτερος έφηβος) που έχει την ευθύνη του παιδιού. Σε αυτή την περίπτωση, και όταν πληρούνται ειδικά κριτήρια, ο θύτης ονομάζεται παιδόφιλος και η πράξη ορίζεται ως παιδοφιλία (βλ. περισσότερα στην Κατηγορία Παραφιλίες).

Προφίλ παιδόφιλου

• Περνάει περισσότερο χρόνο με μικρά παιδιά
• Μιλάει για το σεξ, δείχνει σχετικές εικόνες ή κάνει προκλητικά αστεία μπροστά στο παιδί
• Αναφέρεται στα ιδιωτικά μέρη του σώματος του παιδιού, χρησιμοποιώντας σεξουαλικούς όρους (π.χ., «δείχνεις πολύ σέξι με αυτό το παντελόνι»)
• Λέει στο παιδί να κρατήσει διάφορα μυστικά
• Είναι πολύ γενναιόδωρος απέναντι του (δώρα)
• Συνήθως, στοχεύει τις «ευάλωτες» οικογένειες (π.χ., μονογονεϊκή) και
  στα μοναχικά παιδιά, προσφέροντάς τους βοήθεια και υποστήριξη

Μορφές

• Χάδια στα γεννητικά όργανα του παιδιού
• Διείσδυση
• Αιμομιξία
• Βιασμός
• Σοδομισμός
• Ασέλγεια
• Εκμετάλλευση του παιδιού από γονέα ή κηδεμόνα χωρίς επαφή (π.χ., εξαναγκασμός, εξαπάτηση, απειλή του παιδιού για να συμμετέχει σε πράξεις για σεξουαλική ικανοποίηση άλλων, χωρίς άμεση σωματική επαφή μεταξύ του παιδιού και του θύτη)

Χαρακτηριστικά

• Αφορά και τα δυο φύλα
• Εμπεριέχει εκφοβισμό
• Μπορεί να συμβεί στην ευρύτερη οικογένεια
• Ασκείται συνήθως από ενήλικες ή εφήβους σε μικρότερα ή πιο αδύναμα παιδιά

Παράγοντες επικινδυνότητας για το θύμα

• Ηλικία (προεφηβεία και εφηβεία)
• Φύλο (1,5-3 φορές πιο συχνή στα κορίτσια)
• Αναπηρία (4-10 φορές μεγαλύτερος κίνδυνος)
• Μοναχικότητα
• Χρήση Ίντερνετ (social media, chatrooms)
• Προηγούμενη σεξουαλική κακοποίηση
• Διαταραγμένο οικογενειακό περιβάλλον (Ψυχοπαθολογία – χρήση ουσιών)
• Κοινωνικά απομονωμένες και αποδιοργανωμένες οικογένειες
• Ανεπαρκής συναισθηματική σχέση γονέα – παιδιού
• Προβλήματα γάμου, διαζύγιο ή ενδοοικογενειακή βία

Χαρακτηριστικά θύτη

• Κυριαρχική και ναρκισσιστική προσωπικότητα
• Υψηλή αίσθηση αυτοεκτίμησης
• Στοιχεία παρορμητισμού
• Διαταραχές ψυχικής υγείας
• Έλλειψη ενσυναίσθησης και μεταμέλειας
• Θύμα παραμέλησης ή βίας στην οικογένεια
• Υιοθέτηση παραβατικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς

Συνέπειες για το θύμα

• Μείωση της αυτοπεποίθησης και της αυτοεκτίμησης
• Αδυναμία διαχείρισης της κατάστασης
• Κοινωνική απομόνωση και άγχος
• Ενοχή και αυτοκατηγορία
• Μελαγχολία και απογοήτευση
• Επίπτωση στην προσωπική, κοινωνική και επαγγελματική ζωή (π.χ., δε μπορούν να αποδώσουν στην εργασία τους)
• Εμφάνιση ψυχικών διαταραχών, όπως π.χ.: κατάθλιψη, διαταραχή μετατραυματικού στρες, αγχώδης διαταραχή, διαταραχές πρόσληψης τροφής, αυτοκτονικότητα

Σημάδια που προδίδουν την παιδική σεξουαλική κακοποίηση:

• Το παιδί φοβάται να εκφραστεί ελεύθερα
• Εμφανίζει ευερέθιστη συμπεριφορά / άγχος
• Ξαφνική άρνηση/επιθετικότητα προς άτομα ή αντικείμενα (λεκτική – σωματική)
• Συστολή/τάση για κοινωνική απομόνωση (σχολική άρνηση, παιχνίδι με συνομηλίκους)
• Βάζει συχνά τα κλάματα ή παλινδρομεί σε πιο παιδικές συμπεριφορές (νυχτερινή ενούρηση)
• Διατάραξη του ύπνου ή/και της διατροφής
• Υπερβολική αναφορά σε ενήλικα ή άλλο παιδί
• Αναφορά σε τρομακτικά όνειρα (εφιάλτες)
• Τα μικρά παιδιά συχνά εκφράζουν την ανησυχία τους μέσα από ζωγραφιές με σεξουαλικό περιεχόμενο

Ποια πρέπει να είναι η αντίδραση των γονέων;

• Η ύπαρξη μίας ή περισσότερων από τις προηγούμενες συμπεριφορές δεν σημαίνουν απαραίτητα παρενόχληση
• Διαθέστε χρόνο και ακούστε προσεκτικά όλα όσα έχει να σας πει το παιδί
• Κάντε ερωτήσεις που χρειάζονται μονολεκτικές απαντήσεις
• Καλλιεργήστε ένα περιβάλλον εμπιστοσύνης και ασφάλειας
• Παραμείνετε ψύχραιμοι. Ο φόβος και ο πανικός θα τρομάξουν το παιδί

Πρόληψη: Πώς συμβουλεύουμε τα παιδιά μας;

Learn More

Εφηβική Σεξουαλικότητα

Ο δρόμος του παιδιού προς την εφηβεία είναι ιδιαίτερα καθοριστικός για το αύριο της ζωής του. Η εφηβεία είναι το μεταβατικό στάδιο από την παιδική ηλικία στην ενήλικη ζωή και χαρακτηρίζεται ως η πιο κρίσιμη περίοδος στη ζωή ενός ανθρώπου, καθώς είναι η ηλικία της σύγκρουσης, της αμφισβήτησης, της άρνησης, της αντίδρασης και της παρόρμησης. Το παιδί σε αυτή την ηλικία θυμώνει, απογοητεύεται και ενθουσιάζεται έντονα. Η εφηβεία θεωρείται η ηλικία της σεξουαλικής αφύπνισης και σταδιακής ωρίμανσης του σεξουαλικού ρόλου του ατόμου. Πολλές βιολογικές, ορμονικές και σωματικές αλλαγές συμβαίνουν στα χρόνια αυτά, που επηρεάζουν τη συναισθηματική κατάσταση και τη συμπεριφορά του.

Οι ορμονικές αφυπνίσεις ενεργοποιούν την περιέργεια των εφήβων για το σώμα τους, αλλά και για το σώμα του άλλου φύλου, ενώ αρχίζει να γίνεται πιο έντονη η ανάγκη να διερευνήσουν τη δική τους σεξουαλικότητά. Το ενδιαφέρον και η ενασχόληση με θέματα σεξουαλικής φύσεως είναι χαρακτηριστικά αυτής της περιόδου και συνδέονται με την αύξηση και ωρίμανση των γεννητικών οργάνων και την εμφάνιση των δευτερευόντων χαρακτηριστικών της ήβης. Κατά τη διάρκεια της εφηβικής περιόδου παρατηρείται εκούσια συμμετοχή στον αυτοερωτισμό, γεγονός που δείχνει τη σεξουαλική αφύπνιση του ατόμου.

Στάδια ψυχοσεξουαλικής ανάπτυξης στην εφηβεία

• Ήβη (ορμονική αφύπνιση, 12-14 ετών): Η περίοδος της ήβης διαρκεί περίπου δύο χρόνια προτού το παιδί μπει στην εφηβεία. Το τέλος της παιδικής ηλικίας για τα αγόρια σηματοδοτείται με την αύξηση του μεγέθους του πέους, των όρχεων και του όσχεου, καθώς και με την εμφάνιση τριχοφυΐας. Στα κορίτσια, παρατηρείται αύξηση του στήθους, ανάπτυξη των ωοθηκών και της μήτρας και εμφάνιση της έμμηνου ρύσεως. Οι έφηβοι σε αυτή την ηλικία αισθάνονται φόβο, ντροπή και αμηχανία, ενώ τα πρώτα ερωτικά συναισθήματα κάνουν την εμφάνισή τους. Στο στάδιο αυτό, το άτομο δημιουργεί παρέες με άτομα του ιδίου φύλου, τις οποίες θεωρεί πολύ ισχυρές.
• Κυρίαρχη Eφηβεία (ψυχοσυναισθηματικές μεταβολές, 14-17 ετών): Στο στάδιο αυτό, αρχίζει να δημιουργείται ένα έντονα ανταγωνιστικό κλίμα με τους γονείς. Οι έφηβοι εκφράζουν την ανάγκη τους για αυτονομία. Οι παρέες θεωρούνται πολύ σημαντικές και συχνά, άλλα πρόσωπα, όπως ένας φίλος ή ο δάσκαλος αποτελούν τα νέα πρότυπα και γίνονται αντικείμενο θαυμασμού. Εδώ είναι που εκδηλώνονται οι παράφοροι έρωτες, καταστάσεις έντονου πάθους και μικρής διάρκειας. Ο έφηβος διανύει μία περίοδο μοναξιάς αλλά και δημιουργικότητας, ενώ συχνά εμφανίζει υπαρξιακές αναζητήσεις.
• Eφηβικό Kλείσιμο (απογαλάκτιση και αποχαιρετισμός της εφηβείας, 17-19 ετών): Εδώ οι περισσότεροι έφηβοι αποκτούν μία σταθερή εικόνα και αίσθηση του εαυτού. Στην περίοδο αυτή ξεκινά η σεξουαλική διεκδίκηση και η αναζήτηση ερωτικού συντρόφου. Οι έντονες συγκρούσεις με το οικογενειακό περιβάλλον περιορίζονται κατά πολύ και επέρχεται η συμφιλίωση με τους γονείς, ενώ οι απαιτήσεις της ενήλικης ζωής οδηγούν τον έφηβο να προσαρμοστεί σε μία νέα, περισσότερο ρεαλιστική πραγματικότητα.

Βασικοί Στόχοι Σεξουαλικής Αγωγής

• Εξοικείωση του εφήβου με το σώμα του (εγγύτητα)
• Διεκδίκηση της επαφής, της σχέσης και της σεξουαλικότητας (μέσα από τον αυνανισμό και τη φαντασίωση)
• Διαμόρφωση θετικής εμπειρίας γύρω από το σεξ (μέσα από το πέρασμα της πρώτης φοράς)
• Συναισθηματική ωρίμανση τόσο στο σεξ όσο και στη σχέση
• Φροντίδα για την σεξουαλική υγεία (μέσα από την πρόληψη των Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενων Νοσημάτων)
• Έλεγχος γονιμότητας και ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης

Οι υπηρεσίες μας

Το Ινστιτούτο Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας, ύστερα από ενεργή πρωτοβουλία του προέδρου Δρ. Θάνου Ασκητή, διοργανώνει εδώ και 30 συνεχόμενα χρόνια περισσότερες από πενήντα δωρεάν επιμορφωτικές διαλέξεις κάθε έτος, με σκοπό την έγκυρη πληροφόρηση των παιδιών, των εφήβων, των γονέων αλλά και όλων όσων εμπλέκονται στα συστήματα υγείας και εκπαίδευσης της χώρας, πάνω σε ζητήματα σεξουαλικής αγωγής και ψυχικής υγείας.

Τα βιβλία μας

Για περαιτέρω πληροφορίες παρέχεται δωρεάν από το Ινστιτούτο μας ενημερωτικό βιβλίο με τίτλο:

100 Ερωτήσεις & Απαντήσεις για το Γονιό, το Παιδί και τον Έφηβο

Learn More

Παιδική Σεξουαλικότητα

Η σεξουαλικότητα είναι μέρος της ανθρώπινης φύσης και όταν μιλάμε για παιδική σεξουαλικότητα αναφερόμαστε στην περίοδο από τη γέννηση ενός παιδιού ως και την ηλικία των δώδεκα χρόνων. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ένα παιδί διέρχεται από τέσσερα εξελικτικά στάδια, όπου και συντελείται η ανάπτυξή του σε βιολογικό, γνωστικό, συναισθηματικό και κοινωνικό επίπεδο.

Βασικά χαρακτηριστικά της ψυχοσεξουαλικής ανάπτυξης στην παιδική ηλικία

• 0–3 ετών: αυτόματη αναζήτηση ηδονής μέσα από ακούσιες αισθήσεις αυνανιστικού τύπου.
• 3–6 ετών: συνειδητή αναζήτηση ηδονής και αναγνώριση της ανατομίας του σώματος.
• 6-9 ετών: κατανόηση των διαφορών μεταξύ των δύο φύλων και ταυτοποίηση.
• 9-12 ετών: ντροπή, ερωτικοποίηση και αμηχανία γύρω από το σεξ – ανάγκη καθοδήγησης από τον ομόφυλο γονέα.

για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα Στάδια Ψυχοσεξουαλικής Ανάπτυξης του Αγοριού μπορείτε να ανατρέξετε στην αντίστοιχη ενότητα

για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα Στάδια Ψυχοσεξουαλικής Ανάπτυξης του Κοριτσιού μπορείτε να ανατρέξετε στην αντίστοιχη ενότητα

Ποια θα πρέπει να είναι η στάση των γονέων απέναντι στην σεξουαλικότητα της παιδικής ηλικίας;

• Να αφιερώσουν χρόνο για να ακούσουν τα παιδιά
• Να αφήσουν κατά μέρος τις δικές τους θέσεις και απόψεις και να δεχτούν τις πληροφορίες που τους δίνουν τα παιδιά τους
• Να κατανοήσουν και να ενισχύσουν το ενδιαφέρον των παιδιών για το σώμα τους
• Να φροντίσουν να ενημερωθούν σωστά γύρω από το πεδίο της σεξουαλικής αγωγής
• Να είναι σε θέση να ανταποκριθούν στις ερωτήσεις των παιδιών, χωρίς αμηχανία και φόβο

Οι υπηρεσίες μας

Το Ινστιτούτο Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας, ύστερα από ενεργή πρωτοβουλία του προέδρου Δρ. Θάνου Ασκητή, διοργανώνει εδώ και 30 συνεχόμενα χρόνια περισσότερες από πενήντα δωρεάν επιμορφωτικές διαλέξεις κάθε έτος, με σκοπό την έγκυρη πληροφόρηση των παιδιών, των εφήβων, των γονέων αλλά και όλων όσων εμπλέκονται στα συστήματα υγείας και εκπαίδευσης της χώρας, πάνω σε ζητήματα σεξουαλικής αγωγής και ψυχικής υγείας.

Τα βιβλία μας

Μπορείτε επίσης να προμηθευτείτε Δωρεάν από το χώρο μας, το βιβλίο του Δρ. Θάνου Ασκητή και των Επιστημονικών του Συνεργατών, με τίτλο «100 Ερωτήσεις – Απαντήσεις για το Γονιό, το Παιδί και τον Έφηβο», το οποίο παρέχει χρήσιμες πληροφορίες και κατευθύνσεις στους γονείς και στους εφήβους που ενδιαφέρονται για τη σεξουαλικότητά τους:

100 Ερωτήσεις & Απαντήσεις για το Γονιό, το Παιδί και τον Έφηβο

Learn More

Στάδια Ψυχοσεξουαλικής Ανάπτυξης (Κορίτσι)

Είναι βασικό να μπορούμε μέσω της ψυχανάλυσης και της ψυχοθεραπείας, να αναγνωρίσουμε αν έχουμε «κολλήσει» σε κάποιο στάδιο, πόσο αυτό επηρεάζει τη λειτουργικότητά μας στην ενήλικη πια ζωή και τις διαπροσωπικές σχέσεις μας, και να αλλάξουμε το μοντέλο συμπεριφοράς μας.

Βρεφική σεξουαλικότητα

0-3 ετών (Aναζήτηση):

• Μητρικός θηλασμός-Δακτυλικός θηλασμός-Αντικείμενα ηδονής με θηλασμό
• Τα κορίτσια αρχίζουν ν’ αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους ως κορίτσι και όχι ως αγόρι
• Εξερεύνηση και άγγιγμα των γεννητικών τους οργάνων
• Προσπάθεια ν’ αγγίξουν το σώμα της μητέρας έχοντας την περιέργεια και την ανάγκη σύγκρισης
• Επιθυμία να βγάζουν τα ρούχα τους και να κυκλοφορούν γυμνά
• Απόπειρες να δουν τους οικείους (π.χ., γονείς και αδέρφια) όταν είναι γυμνοί (π.χ., στο μπάνιο)

Νηπιακή σεξουαλικότητα

3-6 ετών (Aναγνώριση):

• Σωματική ταυτοποίηση (μαθαίνουν το σώμα τους σε σχέση με το όμοιο και το διαφορετικό)
• Εστιάζουν την ηδονή του στο σώμα τους (αυνανισμός) χωρίς οριοθέτηση της ατομικότητας και της ηθικής των ενηλίκων
• Μίμηση ερωτικών συμπεριφορών (π.χ., φίλημα, κράτημα χεριών) και αντιγραφή εικόνων και ρούχων του γονεϊκού τους περιβάλλοντος (π.χ., τα κορίτσια ντύνονται και βάφονται σαν τη μητέρα τους)
• Εξερεύνηση των απόκρυφων μερών του σώματος μέσα από παιχνίδια και δραστηριότητες με παιδιά αντίστοιχης ηλικίας του ίδιου και του αντίθετου φύλου (π.χ., παίζοντας «το γιατρό»)
• Εξιδανικεύουν και αντιγράφουν κοινωνικά πρότυπα και συμπεριφορές (π.χ., γάμο, σχέση)
• Κάνουν ερωτήσεις σχετικά με την αναπαραγωγή (π.χ., «από που έρχονται τα μωρά;»)
• Κοινωνικοποίηση και ομαδοποίηση σε δραστηριότητες με εγωκεντρική συμμετοχή και ανάγκη προσωπικού ενδιαφέροντος

Παιδική σεξουαλικότητα

6-9 ετών (Oμαδοποίηση και αποδοχή):

• Μιλούν για τα γεννητικά όργανα και τις λειτουργίες τους είτε με «παιδικό» λεξιλόγιο και αστείο τρόπο είτε με λέξεις που χρησιμοποιούν οι ενήλικες και με προκλητικό λόγο
• Ενισχύουν το φύλο τους μέσα από την ομάδα των ομοίων και ανταγωνίζονται τη διαφορετικότητα με μαχητικότητα και πρόκληση, «χτίζοντας» το χειρισμό της επικοινωνίας
• Ερωτοτροπούν αυθόρμητα και με την αθωότητά τους «πονηρεύουν» τις συμπεριφορές τους και εμπλέκονται στις πρώτες τους ερωτικές αναζητήσεις
• Δίνουν έμφαση στην εικόνα τους και στην «ομορφιά τους», κυρίως από το γονεϊκό θαυμασμό (σύνδρομο του καθρέφτη)

9-12 ετών (Tαυτοποίηση του φύλου):

• Η περίοδος της ήβης «αφυπνίζει» τις ορμόνες και ωριμάζει τα χαρακτηριστικά του φύλου
• Ενδιαφέρονται και ρωτούν για τις σωματικές αλλαγές που τους συμβαίνουν ή πρόκειται να συμβούν (π.χ., έμμηνος ρύση, αύξηση στήθους κλπ.)
• Εκφράζουν συχνά την περιέργειά τους για τη σεξουαλικότητα μέσω του Ίντερνετ που με το κινητό έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες πολλές φορές λαθεμένες, αλλά και στην ομάδα των συνομηλίκων κοριτσιών που το φλερτ αρχίζει να προδιαγράφεται και οι γονείς ν’ ανησυχούν
• Ενδιαφέρονται για τις ερωτικές σχέσεις και πιθανά αναζητούν να έχουν ένα ενδοσχολικό φλερτ
• Βιώνουν έντονα συναισθήματα όπως: ντροπή, αμηχανία, φόβο σχετικά με τη σεξουαλική τους αφύπνιση

Εφηβική σεξουαλικότητα

12-17 ετών (Κυρίαρχη εφηβεία):

• Βιολογική αφύπνιση και ανάπτυξη εξωτερικών γνωρισμάτων του φύλου (σωματική αλλαγή κορμού στους μαστούς, τους γλουτούς, τα άκρα, αλλαγή χρώματος φωνής και λόγου, τριχοφυΐα εφηβαίου, μασχάλης και κορμού, εμμηνορρυσία, συνειδητοί αυνανισμοί και κλειτοριδικοί-σκελικοί αυνανισμοί)
• Ορμονολογική ενεργοποίηση
• Έναρξη γονιμότητας
• Σεξουαλικές φαντασιώσεις
• Αισθάνονται ντροπή, αμηχανία, φόβο
• Εκφράζουν έντονο ενδιαφέρον για τις ερωτικές σχέσεις, ρωτούν και συζητούν γι’ αυτά τα θέματα
• Ολοκληρώνονται οι σωματικές αλλαγές
• Βιώνουν παράφορους έρωτες
• Νιώθουν έντονο πάθος μικρής διάρκειας
• Έναρξη σεξουαλικής ζωής

17-19 ετών (Εφηβικό κλείσιμο):

• Σταθερή εικόνα και αίσθηση εαυτού
• Σεξουαλική διεκδίκηση
• Αναζήτηση ερωτικού συντρόφου
• Ζουν τα δικά τους μυστικά
• Δεσμεύονται πιο έντονα συναισθηματικά από τα αγόρια
• Γονεϊκή οριοθέτηση και σεβασμός των επιλογών τους

Learn More

Στάδια Ψυχοσεξουαλικής Ανάπτυξης (Αγόρι)

Είναι βασικό να μπορούμε μέσω της ψυχανάλυσης και της ψυχοθεραπείας, να αναγνωρίσουμε αν έχουμε «κολλήσει» σε κάποιο στάδιο, πόσο αυτό επηρεάζει τη λειτουργικότητά μας στην ενήλικη πια ζωή και τις διαπροσωπικές σχέσεις μας, και να αλλάξουμε το μοντέλο συμπεριφοράς μας.

Βρεφική σεξουαλικότητα

0-3 ετών (Aναζήτηση):

Το αγόρι εμφανίζει αυτόματη, ακούσια αναζήτηση της ηδονής μέσα από αυνανιστικού τύπου κινήσεις.

• Μητρικός θηλασμός-Δακτυλικός θηλασμός-Αντικείμενα ηδονής με θηλασμό.
• Περιέργεια σε σχέση με το σώμα, εξερεύνηση και άγγιγμα των γεννητικών οργάνων.
• Δεν εμφανίζει συστολή ή ντροπή για το γυμνό σώμα (βγάζει τα ρούχα του και κυκλοφορεί γυμνό).
• Απόπειρες να δει τους οικείους (πχ. γονείς και αδέρφια) όταν είναι γυμνοί (πχ. στο μπάνιο)

Νηπιακή σεξουαλικότητα

3-6 ετών (Aναγνώριση):

Η αναζήτηση της ηδονής γίνεται συγκεκριμένη, συνειδητή και πραγματοποιείται η νοηματική σύνδεση της ευχαρίστησης με το πέος.

• Εστιάζει την ηδονή του στο σώμα του (αυνανισμός) χωρίς οριοθέτηση της ατομικότητας και της ηθικής των ενηλίκων.
• Ενασχόληση με τα γεννητικά του όργανα μέσω τριβής με το χέρι ή με αντικείμενα, τόσο σε ιδιωτικό όσο και σε δημόσιο χώρο
• Προσπάθεια να αγγίξει το στήθος της μητέρας ή άλλων γυναικών.
• Ερωτήσεις σχετικά με το σώμα του ή των άλλων.
• Εξερεύνηση σώματος με συνομήλικα αγόρια ή κορίτσια (σύνηθες παιχνίδι ο «γιατρός»).
• Μίμηση ερωτικών συμπεριφορών (π.χ., φίλημα, κράτημα χεριών) και αντιγραφή εικόνων και ρούχων του γονεϊκού του περιβάλλοντος. Το αγόρι αντιγράφει συμπεριφορές των γονιών του με περιέργεια και μίμηση (π.χ. το ξύρισμα του πατέρα αλλά και το κραγιόν της μητέρας).
• Κοινωνικοποίηση και ομαδοποίηση σε δραστηριότητες με εγωκεντρική συμμετοχή και ανάγκη προσωπικού ενδιαφέροντος.
• Κατάλληλη περίοδος για να ξεκινήσει η σεξουαλική αγωγή με την αναγνώριση του σώματός του και την συνειδητοποίηση των διαφορών του ανδρικού και του γυναικείου σώματος (μαθησιακή περιέργεια).

Παιδική σεξουαλικότητα

6-9 ετών (Oμαδοποίηση και αποδοχή):

Σε αυτό το ηλικιακό στάδιο το αγόρι αναμένεται να έχει συνειδητοποιήσει το φύλο του και πώς διαφέρει ανατομικά από το κορίτσι.

• Μιλούν για τα γεννητικά όργανα και τις λειτουργίες τους είτε με «παιδικό» λεξιλόγιο και αστείο τρόπο είτε με λέξεις που χρησιμοποιούν οι ενήλικες και με προκλητικό λόγο.
• Εξερεύνηση της σεξουαλικότητας περισσότερο πλέον με συνομήλικα άτομα μέσα από κοινό παιχνίδι.
• Γεφυρώνεται η σχέση πατέρα-γιου, όπου το αγόρι σταδιακά προσεγγίζει τον πατέρα για να εκφράσει τις απορίες του με την ομόφυλη ταύτιση να ενισχύεται σημαντικά, ως κυρίαρχο κριτήριο της ταυτότητας του φύλου.
• Ερωτοτροπούν αυθόρμητα και με την αθωότητά τους «πονηρεύουν» τις συμπεριφορές τους και εμπλέκονται στις πρώτες τους ερωτικές αναζητήσεις.
• Ενισχύουν το φύλο τους μέσα από την ομάδα των ομοίων και ανταγωνίζονται τη διαφορετικότητα με μαχητικότητα και πρόκληση, «κτίζοντας» τη διαχείριση της επικοινωνίας τόσο με το όμοιο όσο και με το διαφορετικό.
• Ο γονιός οφείλει να «θαυμάζει» και να ενισχύει την εικόνα του φύλου του παιδιού του, ζώντας τις σωματικές αλλαγές και εστιάζοντας στη διαφορετικότητα των παιδιών του (π.χ. «τι όμορφο αγόρι που είσαι, πόσο σου πάνε τα μαλλιά έτσι»).

9-12 ετών (Tαυτοποίηση του φύλου):

Το αγόρι αρχίζει να διεκδικεί την ανεξαρτησία και τον ιδιωτικό του χώρο.

• Η περίοδος της ήβης «αφυπνίζει» τις ορμόνες και ωριμάζει τα χαρακτηριστικά του φύλου.
• Ο πατέρας με τον γιο αναπτύσσουν συμμαχικό διάλογο που θα βοηθήσει στη διαχείριση της ντροπής, της ερωτικοποίησης, της αμηχανίας και του φόβου.
• Η μητέρα συμβάλει θετικά με το να ενισχύει τη σχέση πατέρα-γιου και να οδηγεί τα ερωτήματα του γιου της στον πατέρα που μπορεί να απαντήσει με μεγαλύτερη άνεση και να καταλάβει καλύτερα το γιο του και μέσα από το ίδιο φύλο.
• Ενδιαφέρεται και ρωτά για τις σωματικές αλλαγές που συμβαίνουν ή πρόκειται να συμβούν.
• Εκφράζει συχνά την περιέργειά του για τη σεξουαλικότητα μέσω του Ίντερνετ που με το κινητό έχει πρόσβαση σε πληροφορίες πολλές φορές λαθεμένες, αλλά και στην ομάδα των συνομηλίκων αγοριών που συζητούν συγκρίνουν και εμπλέκουν τις σκέψεις τους μεταξύ περιέργειας και αναζήτησης, ακούγοντας «σκόρπια πράγματα» και από μεγαλύτερους.
• Ίσως αναζητήσει να έχει ένα «κορίτσι» όπως τα αγόρια που παρακολουθεί στην τηλεόραση και τον κινηματογράφο, αλλά και σε μεγάλο βαθμό από την υπερβολική και αφελή στάση των γονέων που «καμαρώνουν πρόωρα» για τις ερωτικές επιτυχίες του «όμορφου» γιου τους.

Εφηβική σεξουαλικότητα

12-17 ετών (Κυρίαρχη εφηβεία-σεξουαλική εγρήγορση)

• Η εφηβεία περιλαμβάνει τη σεξουαλική ωρίμανση και την αφύπνιση της πραγματικής σεξουαλικής δραστηριότητας και εμπλοκής τόσο σωματικά όσο και συναισθηματικά.
• Τα κύτταρα των όρχεων ξεκινούν να παράγουν τεστοστερόνη.
• Σωματική ανάπτυξη με πολύ έντονο ρυθμό (μυοσκελετικό σύστημα, ύψος, βάρος κλπ.).
• Εμφάνιση τριχοφυΐας στο εφηβαίο και αργότερα στις μασχάλες.
• Η φωνή γίνεται πιο ανδρική και το μέγεθος των γεννητικών οργάνων αυξάνεται.
• Αυνανισμός ως φυσιολογική λειτουργία και πηγή ευχαρίστησης, στάδιο προετοιμασίας της σεξουαλικής ζωής που έρχεται.
• Η ηδονή, που λειτουργούσε διάχυτα στην προηγούμενη περίοδο της παιδικής ηλικίας, ενισχύεται, σωματικά και εγκεφαλικά, εστιάζοντας στα γεννητικά όργανα αλλά και στις φαντασιώσεις.
• Πρωινές στύσεις, συχνές και αιφνίδιες στυτικές διεγέρσεις κατά τη διάρκεια της ημέρας, ακόμα και μέσα στο μάθημα της τάξης συνοδεύουν τις νυκτερινές που χαρακτηρίζουν τη σεξουαλική ενεργοποίηση, κυρίως με τις νυκτερινές εκσπερματίσεις του εφήβου.
• Τα «βρεγμένα» όνειρα (ονείρωξη) μετά τα 12-13 χρόνια πληθαίνουν και ξυπνούν πολλές φορές τη νύχτα το αγόρι.
• Φαντασιώσεις πονηρές, επιθετικές, φιλήδονες, σαρκικές που προκαλούν χαρά, αλλά και φόβο, θυμό και αγωνία.
• Τα αγόρια στην ηλικία αυτή μπορεί να διεκδικήσουν την πρώτη σχέση με το άλλο φύλο σε ένα πλατωνικό επίπεδο ή ακόμα και να πειραματιστούν σεξουαλικά (εξιδανικευμένος έρωτας).
• Διεκδίκηση αυτονομίας και ιδιωτικότητας ακόμα πιο σθεναρή καθώς ο έφηβος νιώθει ότι μεγαλώνει και δεν δέχεται να του συμπεριφέρονται σαν παιδί (οριοθέτηση του χώρου του και της ατομικότητάς του).
• Έναρξη της σεξουαλικής ζωής.
• Χαρακτηριστικό της κυρίαρχης εφηβικής ηλικίας είναι ότι το αγόρι «ζει το εδώ και τώρα» με έντονη μεταβλητότητα και συναισθηματική παρορμητικότητα, μπερδεύοντας τον εαυτό του και το περιβάλλον του.

17-19 ετών (εφηβικό κλείσιμο-απογαλάκτιση)

• Η σεξουαλική ωρίμανση έχει ολοκληρωθεί βιολογικά και ψυχολογικά. Χαρακτηριστικό γνώρισμα, σε σχέση με το κορίτσι, είναι ότι έχει πιο αργούς ρυθμούς εξέλιξης και κρατάει περισσότερο η παιδικότητά του μέχρι την ωρίμανση.
• Σταθερή εικόνα και αίσθηση του εαυτού του με ναρκισσιστική προβολή (έντονη ενασχόληση της εικόνας του).
• Το αγόρι οδηγείται στην «πρώτη του φορά» περνώντας τις εξετάσεις του ανδρισμού και της αναγνώρισής του από το σεξουαλικό του σύντροφο.
• Αναπτύσσεται μαζί με το σεξουαλικό του ενδιαφέρον ο ερωτισμός της επιλογής μιας πιο συναισθηματικής και σταθερής γνωριμίας-σχέσης έχοντας την ανάγκη να φτιάξει δεσμό και να «τα έχει» με ένα κορίτσι.
• Γονεϊκή οριοθέτηση και σεβασμός των επιλογών του αναπτύσσουν την αυτοπεποίθησή του αλλά και την αυταρέσκειά του που σε μεγάλο βαθμό, ακόμη, παραμένει ασταθής μεταξύ ενθουσιασμού και απογοήτευσης.

Learn More

Σεξουαλική Αγωγή

Τι είναι η σεξουαλική αγωγή;

Η σεξουαλική αγωγή ως μάθημα στο χώρο του σχολείου, περιγράφει τη σεξουαλικότητα ως μέρος και φυσική συνέχεια της ανθρώπινης ανάπτυξης. Περιλαμβάνει κεφάλαια, που αφορούν τη σωματική ανάπτυξη (φυσιολογία, ανατομία, σεξουαλική λειτουργία), την ταυτότητα του φύλου, τις διαπροσωπικές και ερωτικές σχέσεις, καθώς και θέματα κοινωνιολογικού ενδιαφέροντος που άπτονται της σεξουαλικότητας (κοινωνική και συναισθηματική μάθηση).

Τι είναι η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση;

Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση πραγματοποιείται καταρχήν από τους γονείς, οι οποίοι έχουν τον πρώτο ρόλο στη ζωή του παιδιού, αποτελούν πρόσωπα αναφοράς και πρότυπα ταύτισης για το ίδιο και μεταφέρουν αξίες και στάσεις ζωής μέσα από τη σχέση τους μαζί του και τη συμπεριφορά τους. Δεύτερος σημαντικός σταθμός στη ζωή του παιδιού είναι το σχολείο, το οποίο αποτελεί φορέα γνώσης, μάθησης και κοινωνικοποίησης.

Και τα δύο αυτά συστήματα (οικογενειακό και σχολικό-εκπαιδευτικό) οφείλουν να συμβάλλουν στη σωστή ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του παιδιού για θέματα που αφορούν τον εαυτό του και τις σχέσεις του με τους άλλους στο παρόν και στο μέλλον, με σκοπό την προαγωγή της ψυχικής και σεξουαλικής υγείας του παιδιού και αυριανού ενήλικα και την πρόληψη.

Τα οφέλη της σεξουαλικής αγωγής για το παιδί και τον έφηβο

• Η σεξουαλική αγωγή βοηθάει τα παιδιά μικρότερης ηλικίας να κατανοήσουν τις διαφορές τους με το άλλο φύλο και να περιορίσουν τις συμπεριφορές «περιέργειας» (απογύμνωση, θώπευση).
• Διαδραματίζει ενεργό ρόλο στον περιορισμό των συμπεριφορών σεξουαλικής παρενόχλησης, καθώς μέσω της σεξουαλικής αγωγής τα παιδιά μαθαίνουν να βάζουν τα προσωπικά τους όρια και να αξιολογούν τις προθέσεις των ενηλίκων.
• Απαντάει σε ερωτήματα σχετικά με τις ορμονικές αλλαγές που συμβαίνουν στο σώμα κατά τη διάρκεια της εφηβικής περιόδου.
• Εξαλείφει τους μύθους που σχετίζονται με το σεξ και διευρύνει τους ορίζοντες των νέων παιδιών (οι έφηβοι κατανοούν ότι δεν πρέπει να αισθάνονται ντροπή και ενοχή επειδή σκέφτονται σεξουαλικά).
• Οι έφηβοι αναγνωρίζοντας τη σημασία της σεξουαλικής υγείας στο χώρο του σχολείου, εκφράζουν μικρότερη επιθυμία να ανατρέξουν σε παραπλανητικές πηγές πληροφόρησης (π.χ., διαδίκτυο, πορνογραφία, φίλοι).
• Μετατρέπει τα παιδιά σε υπεύθυνους ενήλικες. Βοηθάει τους εφήβους να κατανοήσουν όφελος της αποχής από τα πρώτα χρόνια, ενώ συγχρόνως συμβάλλει στην κατανόηση της ευρύτερης σημασίας της σεξουαλικής επαφής στη ζωή τους.
• Οι νέοι πληροφορούνται για όλες τις διαθέσιμες μεθόδους προφύλαξης και αντισύλληψης, με σκοπό την αποφυγή της απόκτησης ενός ΣΜΝ ή μίας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης.
• Τέλος, η υψηλής ποιότητας σεξουαλική διαπαιδαγώγηση διδάσκει στους νέους τη σημασία των υγειών διαπροσωπικών σχέσεων στη ζωή τους.

Γιατί οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί δυσκολεύονται να αναλάβουν αυτόν τον ρόλο;

Συνήθως, οι γονείς αποφεύγουν να μιλούν στα παιδιά τους για το σεξ, είτε επειδή οι πεποιθήσεις τους τους προκαλούν αμηχανία, είτε δεν έμαθαν ποτέ από τους γονείς τους γι’ αυτό και δεν ξέρουν πως να το κάνουν και οι ίδιοι, είτε επειδή φοβούνται μήπως κάνουν κάποιο λάθος. Η αλήθεια είναι, ότι στην πραγματικότητα το σεξ εξακολουθεί να αποτελεί ένα θέμα «ταμπού» για αρκετές Δυτικές κοινωνίες. Ευρύτερα, πολλοί γονείς εκφράζουν την έντονη ανησυχία τους, μήπως η υποχρεωτική ένταξη της σεξουαλικής αγωγής στο εκπαιδευτικό σύστημα «αφυπνίσει πρόωρα» ή επηρεάσει την ηθική των παιδιών τους.

Ωστόσο, αυτό που πολλές φορές δεν γίνεται τόσο άμεσα κατανοητό, είναι ότι οι νέοι θα μάθουν για το σεξ, ανεξάρτητα από το εάν θα λάβουν τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στο χώρο του σχολείου ή όχι. Το σημαντικό λοιπόν είναι να πληροφορηθούν με αξιόπιστο τρόπο, προτού ξεκινήσουν να έχουν μία ενεργή σεξουαλική ζωή.

Συγχρόνως, αρκετοί εκπαιδευτικοί ισχυρίζονται, ότι δυσκολεύονται να αναλάβουν αυτόν το ρόλο, επειδή δεν λαμβάνουν την απαραίτητη κρατική υποστήριξη και επειδή αδυνατούν να συμμετέχουν σε μετεκπαιδευτικά προγράμματα ειδίκευσης. Στο εξωτερικό, η σεξουαλική αγωγή διδάσκεται από εξειδικευμένο εκπαιδευτικό προσωπικό, καθώς και από ψυχολόγους ή ιατρικούς συμβούλους.

Οι υπηρεσίες μας

Το Ινστιτούτο Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας, ύστερα από ενεργή πρωτοβουλία του προέδρου Δρ. Θάνου Ασκητή, διοργανώνει εδώ και 30 συνεχόμενα χρόνια περισσότερες από πενήντα δωρεάν επιμορφωτικές διαλέξεις κάθε έτος, με σκοπό την έγκυρη πληροφόρηση των παιδιών, των εφήβων, των γονέων αλλά και όλων όσων εμπλέκονται στα συστήματα υγείας και εκπαίδευσης της χώρας, πάνω σε ζητήματα σεξουαλικής αγωγής και ψυχικής υγείας.

Τα βιβλία μας

Σε ανοικτό διαγωνισμό, που πραγματοποιήθηκε το 2006 από το Υπουργείο Παιδείας, το Εθνικό Ίδρυμα Νεότητας ανέθεσε τη συγγραφή εκπαιδευτικού υλικού για την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση, αναφερόμενο στην Ψυχική Υγεία και στη Σεξουαλική Αγωγή, στην Ελληνική Εταιρεία Αγωγής Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας με προεδρεύοντα τον Δρ. Θάνο Ασκητή.

Για να δείτε τα συγκεκριμένα βιβλία ανατρέξτε εδώ

Μπορείτε επίσης να προμηθευτείτε Δωρεάν από το χώρο μας, το βιβλίο του Δρ. Θάνου Ασκητή και των Επιστημονικών του Συνεργατών, με τίτλο «100 Ερωτήσεις – Απαντήσεις για το Γονιό, το Παιδί και τον Έφηβο», το οποίο παρέχει χρήσιμες πληροφορίες και κατευθύνσεις στους γονείς και στους εφήβους που ενδιαφέρονται για τη σεξουαλικότητά τους

Για να δείτε το συγκεκριμένο βιβλίο ανατρέξτε εδώ

Learn More