Πώς να οριοθετήσετε τη σκέψη σας απέναντι στην καταστροφοποίηση και την αυτοκριτική;
Η ζωή μάς φέρνει συχνά απέναντι σε δύσκολες συνθήκες, γεγονότα, ερεθίσματα, τα οποία πολλές φορές «απαιτούν» μια άμεση διαχείριση και επίλυση. Το πώς θα αποφασίσουμε να νοηματοδοτήσουμε αυτές τις «αναποδιές» έγκειται στο βαθμό ευαλωτότητας αλλά και στις δεξιότητες που το κάθε άτομο έχει αναπτύξει μέσα από τη διαδικασία μάθησης. Ο εγκέφαλός μας, λόγω της πλαστικότητάς του (ειδικά σε νεότερες ηλικίες), μαθαίνει να προσαρμόζεται αναπτύσσοντας νέους τρόπους σύνδεσης, σκέψης και ανατροφοδότησης με σκοπό την αποτελεσματικότερη και πιο λειτουργική συμπεριφορά. Το άτομο που κατακλύζεται από αρνητικές σκέψεις εμφανίζει δύο κύρια «γνωσιακά λάθη», όπως αναφέρουμε στο ψυχοθεραπευτικό πλαίσιο, τα οποία είναι η καταστροφοποίηση και η επιλεκτική προσοχή. Το πρώτο σχετίζεται με την τάση να μεγεθύνουμε ένα αρνητικό συμβάν, μεγαλοποιώντας μια αποτυχία, ενώ το δεύτερο με την επιλογή να εστιάζουμε κυρίως στα αρνητικά και όχι στα θετικά σημεία ενός γεγονότος.
Είναι σημαντικό, λοιπόν, το άτομο να οριοθετήσει τη δυσλειτουργική του σκέψη, αποφεύγοντας να αναλωθεί σε αρνητικά σενάρια (μηρυκασμός) που στόχο έχουν να το απομακρύνουν από έναν λειτουργικό τρόπο αντιμετώπισης ενός προβλήματος ή δυσάρεστου γεγονότος. Γι’ αυτόν το λόγο απέναντι σε μια αρνητική σκέψη που έρχεται προσπαθήστε να βρίσκετε μια θετική εναλλακτική, χωρίς απαραίτητα να την πιστεύετε απόλυτα, καθώς με αυτό τον τρόπο θα “εκπαιδεύσετε” τον ψυχολογικό εαυτό σας να παραγκωνίζει τις αρνητικές σκέψεις και να δίνει χώρο σε νέες πιο λειτουργικές.
Συχνά ένας δυσλειτουργικός τρόπος σκέψης που χαρακτηρίζεται από γνωσιακές διαστρεβλώσεις (γνωσιακά λάθη), τα οποία εντοπίζονται στις αυτόματες σκέψεις μας, ενέχει τον κίνδυνο ανάπτυξης αυστηρής κριτικής του εαυτού και των άλλων. Η αυστηρή κριτική προς άλλους συχνά σχετίζεται με μια ανάγκη αυστηρής κριτικής εαυτού, η οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τελειοθηρικά χαρακτηριστικά προσωπικότητας και πολλές φορές παίρνει την μορφή αυτομομφής. Ένα χαρακτηριστικό μιας τέτοιας συνθήκης είναι και η αδυναμία αυτοεπιβράβευσης, ενώ γνωσιακά, δυσλειτουργικές πεποιθήσεις εδραιωμένες μέσα από ενδιάμεσους κανόνες των «πρέπει», ενισχύουν την ακαμψία σκέψης και την δυσκολία λεκτικοποίησης συναισθημάτων.
Είναι σημαντικό πρωτίστως, το άτομο να αναγνωρίσει το δυσλειτουργικό μοτίβο σκέψης και συμπεριφοράς σχετικά με την αυστηρή κριτική, ενώ θα ήταν παραγωγικό να επικοινωνήσει δυσφορικά συναισθήματα, τα οποία είναι φυσιολογικό να υπάρχουν μέσα στη ζωή μας, χωρίς να προσπαθεί όμως να τα κρύψει. Η αυστηρή κριτική εαυτού και συνεπώς των άλλων πηγάζει από ανείπωτα συναισθήματα και τα “πρέπει” των άλλων που έγιναν τα δικά σας “θέλω”. Επιβραβεύστε τον εαυτό σας σε κάθε προσπάθεια, ώστε να μάθετε να επιβραβεύετε και άλλους γύρω σας. Δώστε την δυνατότητα να κάνετε και να κάνουν λάθη, γιατί μέσα από αυτά μαθαίνουμε. Πάνω από όλα μάθετε όμως να αγκαλιάζετε τον «ευάλωτο εαυτό» σας, έναν εαυτό που όλοι έχουμε και αξίζει την αναγνώρισή του, χωρίς προσπάθειες υπεραναπλήρωσης.
Παπαδόπουλος Περικλής
Ψυχολόγος- Ψυχοθεραπευτής
Επιστημονικός Συνεργάτης Ι.Ψ.Σ.Υ.
Learn More
Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή
Η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (OCD) σε επίπεδο συμπτωματολογίας και όχι ως μέρος διαταραχών προσωπικότητας (OCDP) αναφέρεται στην παρουσία ιδεοληψιών ή ψυχαναγκασμών ή και την ύπαρξη και των δύο. Ανάγεται στο 2-3% του γενικού πληθυσμού και αποτελεί 4η σε συχνότητα ψυχική διαταραχή. Σε διαφυλικό επίπεδο, δεν έχουν βρεθεί διαφορές ούτε σε συχνότητα αλλά ούτε σε βαρύτητα συμπτωμάτων ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες.
Οι ιδεοληψίες αφορούν παράλογες, επίμονες σκέψεις, παρορμήσεις ή εικόνες που έρχονται χωρίς τη θέληση του ατόμου, οι οποίες προκαλούν έντονα δυσφορικά συναισθήματα όπως άγχος ή και φόβο. Το άτομο αναγνωρίζει το δυσλειτουργικό και παράλογο των σκέψεων και ότι είναι προϊόν δικής του σκέψης αλλά αδυνατεί να τις διαχειριστεί, ενώ συχνά η ύπαρξη και μόνο τον εμμονών αυτών τον κάνει να αμφιβάλλει. Σχετίζονται με θεματικές ποικίλου περιεχομένου όπως μόλυνσης, θρησκευτικού, συμμετρίας, απώλειας ελέγχου, σεξουαλικού, επιθετικότητας-πρόκληση κακού.
Οι ψυχαναγκασμοί αναφέρονται ως επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές ή νοερές πράξεις, που επιβάλλονται από το ίδιο το άτομο, με σκοπό να εξουδετερώσει το άγχος που έχει προκληθεί από την ιδεοληψία και συνήθως έχουν την μορφή τελετουργίας. Ψυχαναγκασμός μπορεί να θεωρηθεί και η αποφυγή μια κατάστασης που πυροδοτεί τις ιδεοληψίες. Τέτοιοι καταναγκασμοί μπορεί να είναι καθαριότητας (πλύσιμο χεριών), επανελέγχου (τσεκαρίσματα), τακτοποίησης, γνωσιακές (προσευχές, επανάληψη λέξεων και προτάσεων, αριθμητικές πράξεις).
Παρόλα αυτά συχνά αυτές οι σκέψεις ή και τα καταναγκαστικά μοτίβα συμπεριφορών συναντώνται σε μεγάλο μέρος του πληθυσμού, ενώ ένα πολιτισμικό πλαίσιο αλλά και συνθήκες ζωής (covid-19) μπορεί να ενισχύσουν την εμφάνισή τους («να ελέγχουμε αν κλείσαμε την πόρτα, ενώ γνωρίζουμε ότι το κάναμε, να χτυπάμε το χέρι μας στο ξύλο τρεις φορές για να ξορκίσουμε το κακό, να φοράμε ένα τυχερό μας πουκάμισο κτλ»), χωρίς πάντα όμως να αναφερόμαστε δυσλειτουργία.
Πότε οι σκέψεις αυτές και τα μοτίβα συμπεριφορών αποκτούν παθολογική χροιά και χρήζουν αντιμετώπισης από ειδικό;
· Όταν έχουν οργανωθεί και αποκτούν ένταση, συχνότητα και συστηματικότητα μέσα στην καθημερινότητα του ατόμου, με το τελευταίο να αφιερώνει δηλαδή υπερβολικό χρόνο μέσα στην ημέρα του.
· Όταν προκαλούν κλινικά σημαντική ενόχληση
· Όταν πλήττεται η λειτουργικότητα σε τομείς όπως κοινωνική, επαγγελματική, διαπροσωπική, σεξουαλική.
· Όταν υπάρχει έντονη συναισθηματική δυσφορία και αδυναμία διαχείρισης και καταστολής των σκέψεων.
Learn More
Πανδημία: Η περίπτωση της συναισθηματικής υπερφαγίας
Κατά την πανδημία, ο συνδυασμός στρες, άγχους και καταθλιπτικής διάθεσης επηρέασε και τις διατροφικές συμπεριφορές.
Learn More
Sexting: Επιβλαβές ή Τρόπος σύνδεσης κατά την πανδημία
Το sexting φαίνεται να επιτρέπει κάποιο βαθμό έκφρασης της σεξουαλικότητας ενώ παράλληλα μειώνει την πιθανότητα μόλυνσης από τον ιό.
Learn More
Ο ψυχολογικός αντίκτυπος του Covid-19 σε ανθρώπους που νόσησαν
Η πανδημία Covid-19 συνεχίζει να αποτελεί μέρος της καθημερινότητας μας, καθορίζοντας τη συμπεριφορά μας σε ατομικό, διαπροσωπικό και κοινωνικό επίπεδο. Η αβεβαιότητα, ο εγκλεισμός, ο φόβος και η καχυποψία απέναντι στον άλλον έχουν ως απόρροια την ανάδυση μιας «πανδημίας» ψυχικής υγείας. Με πάνω από 416 εκατομμύρια ανθρώπους να έχουν νοσήσει με κορωνοϊό, υπολογίζεται ότι οι λοιμώξεις Covid-19 έχουν πιθανώς συμβάλει σε περισσότερες από 14,8 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις διαταραχών της ψυχικής υγείας παγκοσμίως.
Ιδιαίτερα ανησυχητικές είναι οι μακροχρόνιες συνέπειες της νόσησης με Covid στην ψυχική υγεία. Σύμφωνα με την βιβλιογραφία έχει παρατηρηθεί αυξημένος κίνδυνος εμφάνισης προβλημάτων ψυχικής υγείας, όπως άγχους, κατάθλιψης, κατάχρησης αλκοόλ και άλλων εθιστικών ουσιών, διαταραχής του ύπνου, αυτοκτονικών σκέψεων, σε άτομα που νόσησαν με Covid-19 ακόμα και έναν χρόνο μετά την αρχική νόσηση.
Έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό British Medical Journal (BMJ) ανέλυσε στοιχεία για 153.848 άτομα (Μ.Ο. ηλικίας: 63 έτη) που είχαν διαγνωστεί θετικοί στον κορωνοϊό και είτε είχαν νοσηλευθεί είτε όχι, καθώς επίσης για δύο ομάδες ελέγχου των 5,6 και 5,8 εκατομμυρίων ατόμων χωρίς Covid-19.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι, σε βάθος ενός έτους, όσοι είχαν νοσήσει με Covid-19, είχαν 60% μεγαλύτερο κίνδυνο να διαγνωστούν αργότερα με κάποιο πρόβλημα ψυχικής υγείας ή να τους συνταγογραφηθεί κάποιο ψυχοφάρμακο. Ο κίνδυνος εμφάνισης ψυχολογικού προβλήματος αυξανόταν κατά 86% στην περίπτωση των ανθρώπων που είχε χρειαστεί να νοσηλευτούν λόγω κορωνοϊού.
Οι άνθρωποι που είχαν αρρωστήσει από κορωνοϊό, είχαν αυξημένες πιθανότητες:
- 35% να εκδηλώσουν αργότερα αγχώδεις διαταραχές
- 40% να εμφανίσουν κατάθλιψη
- 55% να παίρνουν αντικαταθλιπτικά
- 65% να κάνουν χρήση βενζοδιαζεπινών για αντιμετώπιση του άγχους
- 34% να εμφανίσουν διαταραχές λόγω κατάχρησης οπιοειδών και 20% μη οπιοειδών (π.χ. αλκοόλ).
- 41% να υποφέρουν από διαταραχές του ύπνου
- 80% από νευρογνωστική εξασθένηση (απώλεια μνήμης, σύγχυση, δυσκολία συγκέντρωσης κ.α.)
- 46% από σκέψεις αυτοκτονίας
Είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι ο κίνδυνος ψυχικών προβλημάτων ήταν κατά 27% και 45% μεγαλύτερος για όσους είχαν περάσει ήπια και σοβαρή Covid-19 αντίστοιχα, σε σχέση με τους ασθενείς με γρίπη (n=72.707).
Τα παραπάνω ευρήματα καθιστούν πρόδηλο το γεγονός ότι η ψυχική υγεία όσων νόσησαν με κορωνοϊό θα πρέπει να θεωρηθεί ζήτημα προτεραιότητας, και μάλιστα σε βάθος χρόνου, εστιάζοντας στην καταπολέμηση του στίγματος και στην αύξηση των πόρων και υποστήριξης.
Διδυμοπούλου Αγγελική
Ψυχολόγος
Επιστημονική Συνεργάτης Ι.Ψ.Σ.Υ.
Πηγή: Xie Y, Xu E, Al-Aly Z. (2022). Risks of mental health outcomes in people with covid-19: cohort study. BMJ.
Learn More
Διαταραχή Κοινωνικού Άγχους, Κατάθλιψη και μειωμένη ικανοποίηση στη σχέση
H Διαταραχή Κοινωνικού Άγχους (Κοινωνική φοβία) είναι μια ψυχική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από φόβο του ατόμου για κοινωνικές καταστάσεις και αλληλεπιδράσεις, όπου μπορεί να εκτεθεί σε πιθανό εξονυχιστικό έλεγχο από άλλους. Σύμφωνα με την βιβλιογραφία έχει φανεί ότι άτομα με κοινωνικό άγχος είναι λιγότερο πιθανό να βρίσκονται σε μια συντροφική-ερωτική σχέση, ενώ αυτές τους οι σχέσεις συχνά χαρακτηρίζονται από χαμηλά επίπεδα ικανοποίησης.
Ανάμεσα στους παράγοντες που έχουν προταθεί και εξηγούν γιατί τα άτομα αυτά βιώνουν χαμηλή ικανοποίηση στις σχέσεις τους είναι και η εκδήλωση Κατάθλιψης. Συχνά, υπάρχει συννοσηρότητα με Μείζονα Καταθλιπτική Διαταραχή, η οποία συνδέεται με δυσμενείς συνέπειες για τη συντροφική-ερωτική σχέση.
Πιο συγκεκριμένα, έρευνα σε 444 ενήλικες έδειξε ότι οι συμμετέχοντες με υψηλότερα επίπεδα κοινωνικού άγχους είχαν μεγαλύτερη πιθανότητα να αναφέρουν ότι δεν είχαν συνάψει ποτέ σχέση με διάρκεια μεγαλύτερη των τριών μηνών.
Σε δεύτερο στάδιο της ίδιας έρευνας, οι μελετητές εστίασαν σε 188 συμμετέχοντες που είχαν αναφέρει ότι βρίσκονταν σε σχέση με διάρκεια πάνω από τρεις μήνες. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα τα επίπεδα ικανοποίησης στη σχέση συσχετίζονταν περισσότερο με την καταθλιπτική συμπτωματολογία παρά με το κοινωνικό άγχος των ατόμων. Επομένως, από τη στιγμή που τα κοινωνικά αγχώδη άτομα γνώριζαν έναν πιθανό σύντροφο και δημιουργούσαν ερωτική σχέση μαζί του, το κοινωνικό άγχος δεν φαινόταν να επηρεάζει το πόσο ικανοποιημένα ήταν με την σχέση. Οι δύο διαταραχές φαίνεται να μοιράζονται κοινά χαρακτηριστικά όσον αφορά τα δυσφορικά συναισθήματα που βιώνει το άτομο και τις γνωσιακές διαστρεβλώσεις που χαρακτηρίζουν τον τρόπο σκέψης του.
Επιπροσθέτως, τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι συμμετέχοντες με υψηλότερα επίπεδα κοινωνικού άγχους χαρακτηρίζονταν από χαμηλά επίπεδα αυτοαποκάλυψης. Αυτό σημαίνει ότι ήταν λιγότερο πιθανό να μοιραστούν και να εκφράσουν στον σύντροφο τους τα συναισθήματα τους, προσωπικές πληροφορίες, επιθυμίες, καταστάσεις που μπορεί να τους δυσκόλευαν. Ωστόσο, τα χαμηλά επίπεδα αυτοαποκάλυψης δεν συσχετίζονταν με τα χαμηλά επίπεδα ικανοποίησης.
Τα παραπάνω ευρήματα υποδηλώνουν τη σημασία της αντιμετώπισης της καταθλιπτικής συμπτωματολογίας στη θεραπεία ατόμων με κοινωνικό άγχος που επιθυμούν να βελτιώσουν την ικανοποίηση στις συντροφικές- ερωτικές σχέσεις τους.
Διδυμοπούλου Αγγελική
Ψυχολόγος
Επιστημονική Συνεργάτης Ι.Ψ.Σ.Υ.
Πηγή: Doyle, F., Baillie, A., & Crome, E. (2021). Examining Whether Social Anxiety Influences Satisfaction in Romantic Relationships. Behaviour Change, 38(4), 263-275
Τι είναι Ψυχική Υγεία
“Η ψυχική υγεία συνεπάγεται συμπεριφορά θερμή, γενναιόδωρη και γεμάτη κατανόηση,
συναίσθημα τρυφερό, στάση εγκάρδια και πράξεις αλληλεγγύης…”
Χόρχε Μπουκάι ”Ο Δρόμος της ευτυχίας”
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η ψυχική υγεία δεν προϋποθέτει μόνο την απουσία κάποιας ψυχικής διαταραχής αλλά ορίζεται ως κατάσταση συναισθηματικής ευεξίας, όπου το άτομο μπορεί να ζει και να εργάζεται µε άνεση μέσα στην κοινότητα και να ικανοποιείται από τα προσωπικά του χαρακτηριστικά επιτεύγματα.
Το άτομο αντιλαμβάνεται τις ικανότητες και τις δυνατότητές του, μπορεί να αντιμετωπίσει το άγχος της καθημερινότητας, να εργαστεί παραγωγικά και δημιουργικά και είναι σε θέση να συνεισφέρει στην ευρύτερη ομάδα στην οποία ανήκει. Δίνεται έμφαση δηλαδή στη λειτουργικότητα του ατόμου στο ευρύτερο κοινωνικό του περιβάλλον, μέσα από την συμβίωση και την συνλειτουργικότητα με άλλα άτομα, καθώς η ψυχική του υγεία εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από τον τρόπο που σχετίζεται µε τους άλλους ανθρώπους.
Πάνω από το ένα τρίτο των ανθρώπων στις περισσότερες χώ
ρες, αναφέρουν προβλήματα που ταιριάζουν στα κριτήρια διάγνωσης τουλάχιστον μιας από τις πιο συχνές ψυχικές διαταραχές σε κάποια φάση της ζωής τους (ΠΟΥ, 2000).
Είναι πολύ σημαντικό λοιπόν να καταλάβουμε ότι η ικανότητά μας να αντλήσουμε ευχαρίστηση και ικανοποίηση από το περιβάλλον, μας βοηθά να διατηρήσουμε τόσο την ψυχική μας ισορροπία, όσο και τη σωματική μας υγεία, δύο από τα απαραίτητα συστατικά για να έχουμε μία καλή ποιότητα ζωής. Άλλωστε δεν εμπεριέχεται τυχαία στον ορισμό της υγείας που δίνεται από τον Π.Ο.Υ., όπου: “Η υγεία είναι μια κατάσταση πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι απλώς η απουσία ασθένειας ή αναπηρίας.”
Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας
Η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 10 Οκτωβρίου. Γιορτάστηκε για πρώτη φορά το 1992 με πρωτοβουλία της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας για την Ψυχική Υγεία, ενώ ο θεσμός της καθιερώθηκε το 1994 από την Παγκόσμια Ομοσπονδία Ψυχικής Υγείας και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.) σε περισσότερες από 150 χώρες. Στόχος της είναι η ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης και η εκπαίδευση γύρω από τις ψυχικές ασθένειες σε όλο τον κόσμο, καθώς και η κινητοποίηση των προσπαθειών για τη στήριξη της ψυχικής υγείας. Η ημέρα αυτή δίνει την ευκαιρία σε όλους τους φορείς που ασχολούνται με θέματα ψυχικής υγείας να παρουσιάσουν το έργο τους, καθώς και στην ελπίδα ότι η φροντίδα της ψυχικής υγείας θα γίνει μια πραγματικότητα για τους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο που πάσχουν από ψυχικά νοσήματα.
Δυο από τις κυριότερες κατηγορίες ψυχικών διαταραχών που πλήττουν εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο είναι οι αγχώδεις και οι καταθλιπτικές διαταραχές. Μάλιστα, στην Ελλάδα, σύμφωνα στοιχεία μελετών, από το 2008 μέχρι το 2015, τα περιστατικά κατάθλιψης αυξήθηκαν από το 2,6% στο 4,7%.
Learn More
Η δυναμική της σχέσης
Ο έρωτας και η αγάπη μονοπωλούσε το ενδιαφέρον και του αρχαίου φιλοσόφου Αριστοτέλη, ο οποίος μεταξύ των άλλων έγραψε: «Η αγάπη αποτελείται από μία ψυχή που κατοικεί σε 2 σώματα». Ίσως αυτό να ακούγεται λίγο ουτοπικό σε όλα εκείνα τα ζευγάρια που παλεύουν καθημερινά να ανταπεξέλθουν στις δυσκολίες της σημερινής πραγματικότητας. Σε εκείνα τα ζευγάρια που παλεύουν με το θηρίο της φθοράς του χρόνου και την τριβή της καθημερινότητας. Σε αυτές τις σχέσεις, ο έρωτας προσπαθεί να συνυπάρξει με τα πρέπει της πραγματικότητας .
Η ερωτική σχέση αποτελείται από 2 λέξεις και στηρίζεται σε 2 φυσικά πρόσωπα: Δύο πρόσωπα που είναι σύντροφοι στη ζωή, εραστές την νύχτα και δημιουργοί μιας καινούργιας ζωής. Αναμφίβολα, η ερωτική επιθυμία μπορεί να ξεθωριάζει στο χρόνο αλλά όχι οι αναμνήσεις που υπενθυμίζουν τους λόγους για τους οποίους δύο άνθρωποι ερωτεύτηκαν και αγαπήθηκαν.
Σήμερα τα σύγχρονα πρότυπα σχέσεων εντάσσουν τον έρωτα σε ένα ουτοπικό φάσμα, με την αγάπη να παραχωρεί τη θέση της στην απόγνωση, στην εγκατάλειψη και στον φόβο. Οι καιροί προστάζουν την ανάγκη της επιθυμίας του εύκολου και ωθούν τους ανθρώπους να επενδύουν στο ευκαιριακό συναίσθημα, στο ευκαιριακό σεξ, αδυνατώντας να κατανοήσουν την πραγματική σημασία της αγάπης και του έρωτα μέσα στο πλαίσιο της σχέσης. Δύο έννοιες-δώρα που αλλοιώνονται μέσα στην τεχνοκρατική μορφή της σύγχρονης σχέσης.
Έρευνες παρουσίασαν πως τα διαζύγια στην χώρα μας, έχουν τρομερή ανοδική τάση με μέσο όρο 15.000 το χρόνο, την τελευταία τετραετία. Μάλιστα το 45% των διαζυγίων προέρχεται από ζευγάρια που ήταν παντρεμένα για τουλάχιστον 10 χρόνια. Αυτοί οι αριθμοί δείχνουν την επιτακτική ανάγκη για υγιή ερωτική επαφήκαι ομαλή ψυχική κατάσταση. Γίνεται λόγος για ζευγάρια που σταμάτησαν να προσπαθούν και απλά συνυπήρχαν ήταν θεατές μέσα στη δική τους σχέση. Κάποτε σύντροφοι που ερωτεύτηκαν, αγαπήθηκαν, γέλασαν, μοιράστηκαν φαντασιώσεις, σκέψεις και συναισθήματα, αποφασίζουν να ακολουθήσουν χωριστά μονοπάτια. Τότε ανάμεσά τους «μπλεγμένα σεντόνια», τώρα ανάμεσά τους ο ασυμβίβαστος-ανυποχώρητος εαυτός που δεν ελπίζει και δεν περιμένει τίποτα. Αυτές οι σχέσεις έμειναν αγκιστρωμένες στις όμορφες πρώτες τους στιγμές, επαναπαύθηκαν σε ξεχασμένες αναμνήσεις και ξέχασαν πως είναι να παλεύεις για την αγάπη και τον έρωτα σε καθημερινή βάση.
Ίσως εδώ, να έχει ένα πιο μεγάλο μερίδιο ευθύνης ο άνδρας, που φοβάται να διαχειριστεί την νέα πραγματικότητα, η οποία θέλει την γυναίκα να είναι δυναμική, αυτοδημιούργητη, αποφασιστική, εργατική και ασυμβίβαστη. Μια σύγχρονη γυναίκα αποφασιστική που έχει ανεξαρτητοποιηθεί και αποφασίζει σύμφωνα με τις υψηλές προσδοκίες και ανάγκες της. Αυτή λοιπόν είναι μια νέα παράμετρος της σύγχρονης κοινωνίας, που αδυνατεί ο άνδρας σήμερα να κατανοήσει και παγώνει μπροστά στο νέο πρότυπο γυναίκας.
Η δυναμική μιας σχέσης βρίσκεται μέσα σε εκείνα τα στοιχεία που συνθέτουν τις θεμελιώδεις έννοιες του έρωτα και της αγάπης που χαρακτηρίζεται από ανιδιοτέλεια και ειλικρίνεια. Ακρογωνιαίος λίθος για την ενεργοποίηση και διατήρηση των θετικών στοιχείων της δυναμικής μια ερωτικής σχέσης, αποτελεί η επικοινωνία η συντροφικότητα, η ερωτική επιθυμία, το πάθος, η κατανόηση, ο σεβασμός και η αυτονομία μέσα σε ένα πλαίσιο μονογαμικό. Ακούγεται ίσως ακατόρθωτο, το να παραμείνουν αλώβητα όλα αυτά τα στοιχεία μέσα από τη φθορά της καθημερινότητας, αλλά η δύναμη της αποφασιστικότητας ξεπερνάει εμπόδια και να δείχνει στο ζευγάρι τρόπους εύκολους να χειριστούν δύσκολες καταστάσεις.
Το ζευγάρι θα πρέπει να κατανοήσει πόσο σημαντικό είναι το ερωτικό παιχνίδι μέσα στην σεξουαλική ζωή καθώς και την σημασία του ερωτικού και σεξουαλικού λόγου. Είναι βασικές συνιστώσες για να αποδεσμευτούν από τα δεσμά της καθημερινής νοσηρότητας. Βοηθούν στην υλοποίηση των ερωτικών φαντασιώσεων και κατ’επέκταση στην ενίσχυση της ερωτικής διέγερσης.
Επιπρόσθετα, θα πρέπει να αξιοποιούν τις μελλοντικές διαφωνίες. Μέσα από έναν εποικοδομητικό διάλογο μπορούν να δοθούν λύσεις και να γίνει καταγραφή συναισθημάτων, ώστε να γεφυρώσουν διαφορές και να εξαλείψουν πιθανούς μελλοντικούς κινδύνους. Με αυτό το τρόπο ενισχύεται η ενεργητική ακοή και γενικότερα η μεταξύ τους επικοινωνία.
Το ζευγάρι θα πρέπει να μην διστάζει να εκφράζεται ελεύθερα πάνω σε σκέψεις, προβληματισμούς και αποτύπωση συναισθημάτων. Η αγάπη για τον/ην σύντροφο αποτυπώνεται και μέσα από την εμπιστοσύνη που δείχνει ο ένας στον άλλον. Είναι αναγκαίο να υπάρχει δηλαδή ελευθερία στον τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς των συντρόφων. Άλλωστε το να επιλέξουν 2 άτομα να προχωρήσουν σε σχέση σημαίνει ότι έχουν δώσει αμοιβαία υπόσχεση, ότι θα πορευτούν μαζί, βάσει προσωπικών προσδοκιών και αναγκών.
Επίσης, δεν θα πρέπει να διστάζουν να ζητήσουν βοήθεια από σύμβουλο ψυχικής υγείας όταν οι μεταξύ τους διαφορές είναι έντονες και δεν υποχωρούν. Σημαντικός είναι και ο ρόλος της συζύγου σε κάποια πιθανή ανδρική δυσλειτουργία (όπως προβλήματα στύσης), η οποία θα πρέπει ναδείξει κατανόηση ενδιαφέρον και να είναι πληροφορημένη σωστά γύρω από το θέμα.
Συνοψίζοντας, Μέσα από το θαύμα της σχέσης, η οποία εξελίσσεται, αλλάζει, ομορφαίνει, κρύβεται και η λέξη αγάπη. Αυτό το αγνό συναίσθημα που αφαλατώνει το «εγώ» και διψά για το «εμείς», κρύβει πάθος, πόθο, ανάγκη και αυθορμητισμό. Είναι το συναίσθημα αυτό που κρατά την αρμονία και την ισορροπία μέσα στη σχέση, χωρίς καπέλωμα και εξουσιαστική διάθεση. Ισότιμα, συμμετοχικά με κοινές εμπειρίες και διάθεση προσφοράς, η αγάπη ενισχύει και διαφυλάσσει την αρχή της δυναμικότητας της σχέσης και όλα εκείνα τα στοιχεία που την συνθέτουν. Έτσι μόνο το ζευγάρι φτάνει στην πραγματική ευτυχία.
Παπαδόπουλος Περικλής
Ψυχολόγος, Ψυχοθεραπευτής
Επιστημονικός Συνεργάτης Ι.Ψ.Σ.Υ
Learn More
Πώς επιδρούν στην ψυχολογία του ατόμου ο περιορισμός στο σπίτι και η καραντίνα;
Ως καραντίνα ορίζεται ο διαχωρισμός και ο περιορισμός μετακίνησης ανθρώπων που έχουν ενδεχομένως εκτεθεί σε μεταδοτική ασθένεια, έτσι ώστε να εξακριβωθεί αν είναι άρρωστοι, μειώνοντας με τον τρόπο αυτό τον κίνδυνο να μεταδώσουν τον ιό στον υγιή πληθυσμό. Η έννοια της καραντίνας διαφέρει από αυτή της απομόνωσης, η οποία αναφέρεται στον διαχωρισμό ατόμων που έχουν διαγνωσθεί με μεταδοτική ασθένεια, από υγιή άτομα.
Η εμφάνιση και έξαρση του κορωνοϊού από τον Δεκέμβριο του 2019 σε παγκόσμιο επίπεδο, έχει αναγκάσει πολλές χώρες να ζητούν από τους πολίτες τους, προληπτικά, να απομονώνονται στα σπίτια τους, περιορίζοντας τις μετακινήσεις αλλά και τις επαφές με άλλον κόσμο, σε μια προσπάθεια να περιοριστεί η εξάπλωση του ιού. Ωστόσο, η απομόνωση στο σπίτι, σε συνδυασμό με την επικινδυνότητα του κορωνοϊού είναι συνολικά μια δυσάρεστη εμπειρία που προκαλεί αυξημένο άγχος και φόβο σε όσους έρχονται αντιμέτωποι με αυτήν. Η απομάκρυνση από τα αγαπημένα πρόσωπα, η αίσθηση στέρησης της ελευθερίας κινήσεων, η αβεβαιότητα σχετικά με την κατάσταση της υγείας και η πλήξη μπορούν να προκαλέσουν σημαντικές συναισθηματικές επιπτώσεις στο άτομο.
Οι περισσότερες επιστημονικές μελέτες στο θέμα αυτό εντοπίζουν συναισθηματικές εκδηλώσεις που προκαλούν δυσφορία, όπως σύγχυση, άγχος, φόβο, θλίψη, οργή, ακόμα και μετατραυματικό στρες. Μερικοί άνθρωποι μπορεί ακόμα να έχουν δυσκολία στον ύπνο ή και στη συγκέντρωση. Ο φόβος της επαφής με άλλους, όταν ένα άτομο αναγκαστικά μετακινείται με δημόσιες συγκοινωνίες για να μεταβεί στην εργασία του μπορεί να αυξηθεί, και η συναισθηματική πίεση μπορεί να προκαλέσει και την εμφάνιση σωματικών συμπτωμάτων, όπως αυξημένη αρτηριακή πίεση ή στομαχικές διαταραχές.
Σύμφωνα με ερευνητικές μελέτες ορισμένοι από τους βασικότερους παράγοντες που ενισχύουν το άγχος και το φόβο κατά τη διάρκεια μιας περιόδου περιορισμού στο σπίτι είναι οι παρακάτω:
- Η διάρκεια του περιορισμού. Η μεγαλύτερη διάρκεια της παραμονής στο σπίτι φαίνεται να συνδέεται με εντονότερα συμπτώματα δυσφορίας και συναισθηματικής πίεσης. Αν και η διάρκεια της καραντίνας δεν είναι πάντα συγκεκριμένη και καθορίζεται κατά περίπτωση, σε επιστημονικές μελέτες έχει φανεί ότι τα άτομα που βρίσκονταν σε καραντίνα για περισσότερο από 10 ημέρες εμφάνισαν σημαντικά υψηλότερα συμπτώματα άγχους συγκριτικά με εκείνους που χρειάστηκε να περιοριστούν για λιγότερο.
- Φόβος μόλυνσης. Παρά τον περιορισμό στο σπίτι ο φόβος για την προσωπική υγεία του ατόμου, αλλά και για την υγεία των αγαπημένων προσώπων φαίνεται πως γίνεται πιο έντονος και εκφράζεται με φόβο μόλυνσης του εαυτού ή και των άλλων. Ταυτόχρονα, φυσικά συμπτώματα που δεν συνδέονται απαραίτητα με τη λοίμωξη προκαλούν μεγαλύτερο άγχος, καθώς στο μυαλό του ατόμου σχετίζονται άμεσα με τον ιό και προκαλούν φόβο ότι το ενδεχόμενο μόλυνσης είναι υπαρκτό ακόμα και μήνες μετά το πέρας της καραντίνας.
- Ανεπαρκείς προμήθειες – πληροφορίες. Η έλλειψη βασικών προμηθειών (π.χ. τροφή, νερό, είδη προσωπικής υγιεινής) κατά τη διάρκεια της απομόνωσης μπορεί να γίνει πηγή άγχους για το άτομο. Για τον λόγο αυτό σε περιόδους κρίσης δεν είναι λίγοι εκείνοι που σε μια προσπάθεια υπερκάλυψης του συναισθηματικού αυτού κενού, οδηγούνται στην άμετρη και χωρίς όριο αγορά πάρα πολλών προϊόντων, τροφοδοτώντας, άθελά τους, περισσότερο, τόσο το δικό τους φόβο όσο και των συνανθρώπων τους. Ταυτόχρονα η ελλιπής ενημέρωση από τις υγειονομικές αρχές, η έλλειψη χρονοδιαγράμματος, η απουσία σαφών οδηγιών για τις ενέργειες που πρέπει να ακολουθήσουν τα άτομα για την προστασία της υγείας τους, αλλά και η σύγχυση σχετικά με το σκοπό της καραντίνας, φαίνεται να ενισχύουν συχνά το άγχος, το φόβο και την αβεβαιότητα.
- Στίγμα. Οι άνθρωποι που μπαίνουν σε καραντίνα είναι συχνά πιθανό να βιώσουν στιγματισμό και απόρριψη από τους ανθρώπους στις τοπικές κοινωνίες. Συχνά αναφέρεται ότι ακόμα και άνθρωποι που βρίσκονται από κοινού σε καραντίνα τείνουν να αποφεύγουν ο ένας τον άλλον εκφράζοντας φόβο και καχυποψία.
- Εκνευρισμός και πλήξη. Η απομόνωση και η απώλεια της συνηθισμένης καθημερινότητας συχνά προκαλεί πλήξη στο άτομο. Ταυτόχρονα η μειωμένη κοινωνική αλληλεπίδραση, αλλά και η έλλειψη σεξουαλικής επαφής προκαλούν εκνευρισμό στο άτομο. Είναι πολύ πιθανό ο φόβος και το άγχος της μόλυνσης να οδηγήσουν πολλά ζευγάρια σε σεξουαλική απομάκρυνση, ενισχύοντας περαιτέρω την ένταση και τη μελαγχολία.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.) αναγνωρίζοντας ότι ο περιορισμός των μετακινήσεων και η παραμονή στο σπίτι μπορεί να δημιουργήσει άγχος, έχει εκδώσει οδηγίες και συμβουλεύει τους ανθρώπους να αποφεύγουν να παρακολουθούν, να διαβάζουν ή να ακούν διαρκώς νέα που προκαλούν συναισθήματα άγχους ή απειλής για τη ζωή. Οι ψυχολογικές επιδράσεις της καραντίνας μπορεί να είναι μακροχρόνιες, ωστόσο αυτό δεν σημαίνει ότι δεν αποτελεί μια εξαιρετικά αποτελεσματική μέθοδο προστασίας από την εξάπλωση του ιού και θα πρέπει να γίνεται απόλυτα σεβαστή. Όταν κρίνεται από τις υγειονομικές αρχές ότι είναι απαραίτητη είναι καλό να λαμβάνεται κάθε μέτρο ώστε να διασφαλιστεί ότι αυτή η κατάσταση θα είναι όσο το δυνατόν πιο ανεκτή, μέσω:
- Αποφυγής της διαρκούς ενασχόλησης με την πανδημία μέσα από την παρακολούθηση ειδήσεων, social media, τηλεοπτικών εκπομπών. Η επανειλημμένη έκθεση σε ειδήσεις για τα νέα κρούσματα, τους θανάτους και την αγωνία των ανθρώπων που νοσούν ενισχύει την ανασφάλεια και το φόβο.
- Επιλογής συγκεκριμένων πηγών επιστημονικά τεκμηριωμένης ενημέρωσης, ώστε να αποφευχθούν τα fake news (ψευδείς ειδήσεις) που τροφοδοτούν είτε το φόβο, είτε την εσφαλμένη ελπίδα που διαψεύδεται και φέρνει μεγαλύτερη θλίψη και ματαίωση.
- Σωματικής άσκησης στο σπίτι, ασκήσεων χαλάρωσης και διαλογισμού. Σημαντική είναι η υιοθέτηση ισορροπημένης διατροφής, ο καλός ύπνος και η αποφυγή αλκοόλ και τοξικών ουσιών.
- Ενασχόλησης με δραστηριότητες που φέρνουν ευχαρίστηση εντός σπιτιού, όπως η λογοτεχνία, τα επιτραπέζια παιχνίδια, οι ταινίες, ο μοντελισμός ή η ενασχόληση με την τεχνολογία.
- Επικοινωνίας με άλλους ανθρώπους μέσω τηλεφώνου ή διαδικτυακά. Η σύνδεση με φίλους και συγγενικά πρόσωπα, αλλά και η συζήτηση για τα συναισθήματα, τις ανησυχίες και τους φόβους που φέρνει η παρούσα κατάσταση μπορεί να λειτουργήσει ανακουφιστικά για όλους.
Ψυχοπαθολογία και νευρογνωστικές δυσλειτουργίες σε άτομα που ανάρρωσαν από Covid-19
Από την αρχή της πανδημίας μέχρι και σήμερα έχουν καταγραφεί περισσότερα από 135 εκ. επιβεβαιωμένα κρούσματα και 3εκ. περίπου θάνατοι παγκοσμίως, με τη λίστα των ενεργών κρουσμάτων να συνεχώς αυξάνεται, παράλληλα με την προσπάθεια των κρατών να εμβολιάσουν τον πληθυσμό.
Καθώς η πανδημία εξαπλώνεται, υπάρχει ένα ιδιαίτερα αυξανόμενο ενδιαφέρον για τη συσχέτιση και αναγνώριση ψυχικής υγείας και Covid-19. Τα μέχρι τώρα επιστημονικά δεδομένα δείχνουν μια ισχυρή συσχέτιση με κόπωση, κατάθλιψη, άγχος, διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD), καταναγκαστική συμπτωματολογία και αυπνία, ειδικά σε ασθενείς που ανάρρωσαν μετά από οξεία λοίμωξη του αναπνευστικού από τον ιό.
Σε έρευνα που δημοσιεύτηκε στις 24 Φεβρουαρίου του 2021 στο επιστημονικό περιοδικό Brain, Behavior, and Immunity, της Ψυχονευροανοσολογίκής κοινότητας Psychoneuroimmunology Research (PNIRS), μελέτησε την πιθανότητα εμφάνιση ψυχιατρικών συμπτωμάτων και νευρογνωστικής λειτουργίας σε άτομα που ανάρρωσαν από τον κορονοιό 3 μήνες μετά. Το δείγμα αποτελούνταν από 226 συμμετέχοντες με μέσο όρο ηλικίας τα 58 έτη (26 ετών-87 ετών) από τους οποίους 149 ήταν άνδρες και 77 ήταν γυναίκες. Τον 1ο και 3ο μήνα τους χορηγήθηκαν περισσότερα από 15 ερωτηματολόγια που αξιολογούσαν τόσο την πιθανή εκδήλωση ψυχοπαθολογίας όσο και τη γνωστική δυσλειτουργία.
Αποτελέσματα:
- Το 25% πληρούσε τα διαγνωστικά κριτήρια (DSM-5) για ψυχιατρική διαταραχή όπως: συναισθηματικές διαταραχές (N=20), αγχώδεις διαταραχές (N=20) αυπνία (N=20) και άλλες (N=7). Το 32% από αυτούς είχε λάβει και στο παρελθόν κάποια διάγνωση.
- Το 1ο μήνα αξιολόγησης το 35% των συμμετεχόντων είχε εκδηλώσει τουλάχιστον μία ψυχοπαθολογία (αναφερόμενη καταθλιπτική συμπτωματολογία, αγχώδεις εκδηλώσεις, αυπνία, καταναγκαστικές συμπεριφορές, εκδηλώσεις μετατραυματικής διαταραχής).
- Μόνο 25 ασθενείς (19%) είχε σκορ εντός του φυσιολογικού εύρους τιμών στην νευρογνωσιακή αξιολόγηση.
- Βρέθηκε ισχυρή συσχέτιση μεταξύ ψυχοπαθολογίας και νευρογνωσιακών δυσλειτουργιών
- Η καταθλιπτική συμπτωματολογία φάνηκε όχι μόνο να υποχωρεί αλλά να έχει αντοχή και να ενισχύεται σε ένταση από το 1ο μήνα αξιολόγησης ως το 3ο μήνα αξιολόγησης, σε αντίθεση με τις υπόλοιπες ψυχοπαθολογίες που παρουσίασαν μια φθίνουσα πορεία ως προς τη συχνότητα και έντασή τους.
- Διαφυλικές διαφορές υπήρχαν μόνο στην σοβαρότητα και διάρκεια των καταθλιπτικών συμπτωμάτων (γυναίκες σκόραραν υψηλότερα στα ερωτηματολόγια της κατάθλιψης τόσο στο 1ο όσο και στο 3ο μήνα, με ιστορικό προηγούμενης κατάθλιψης)
Παπαδόπουλος Περικλής
Κλινικός Ψυχολόγος
Επιστημονικός Συνεργάτης Ι.Ψ.Σ.Υ
Πηγή: Mazza, M. G., Palladini, M., De Lorenzo, R., Magnaghi, C., Poletti, S., Furlan, R., … & COVID-19 BioB Outpatient Clinic Study group. (2021). Persistent psychopathology and neurocognitive impairment in COVID-19 survivors: effect of inflammatory biomarkers at three-month follow-up. Brain, behavior, and immunity.