ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ

Η δυναμική της σχέσης

Ο έρωτας και η αγάπη μονοπωλούσε το ενδιαφέρον και του αρχαίου φιλοσόφου Αριστοτέλη, ο οποίος μεταξύ των άλλων έγραψε: «Η αγάπη αποτελείται από μία ψυχή που κατοικεί σε 2 σώματα». Ίσως αυτό να ακούγεται λίγο ουτοπικό σε όλα εκείνα τα ζευγάρια που παλεύουν καθημερινά να ανταπεξέλθουν στις δυσκολίες της σημερινής πραγματικότητας. Σε εκείνα τα ζευγάρια που παλεύουν με το θηρίο της φθοράς του χρόνου και την τριβή της καθημερινότητας. Σε αυτές τις σχέσεις, ο έρωτας προσπαθεί να συνυπάρξει με τα πρέπει της πραγματικότητας .

Η ερωτική σχέση αποτελείται από 2 λέξεις και στηρίζεται σε 2 φυσικά πρόσωπα: Δύο πρόσωπα που είναι σύντροφοι στη ζωή, εραστές την νύχτα και δημιουργοί μιας καινούργιας ζωής. Αναμφίβολα, η ερωτική επιθυμία μπορεί να ξεθωριάζει στο χρόνο αλλά όχι οι αναμνήσεις που υπενθυμίζουν τους λόγους για τους οποίους δύο άνθρωποι ερωτεύτηκαν και αγαπήθηκαν.

Σήμερα τα σύγχρονα πρότυπα σχέσεων εντάσσουν τον έρωτα σε ένα ουτοπικό φάσμα, με την αγάπη να παραχωρεί τη θέση της στην απόγνωση, στην εγκατάλειψη και στον φόβο. Οι καιροί προστάζουν την ανάγκη της επιθυμίας του εύκολου και ωθούν τους ανθρώπους να επενδύουν στο ευκαιριακό συναίσθημα, στο ευκαιριακό σεξ, αδυνατώντας να κατανοήσουν την πραγματική σημασία της αγάπης και του έρωτα μέσα στο πλαίσιο της σχέσης. Δύο έννοιες-δώρα που αλλοιώνονται μέσα στην τεχνοκρατική μορφή της σύγχρονης σχέσης.

Έρευνες παρουσίασαν πως τα διαζύγια στην χώρα μας, έχουν τρομερή ανοδική τάση με μέσο όρο 15.000 το χρόνο, την τελευταία τετραετία. Μάλιστα το 45% των διαζυγίων προέρχεται από ζευγάρια που ήταν παντρεμένα για τουλάχιστον 10 χρόνια. Αυτοί οι αριθμοί δείχνουν την επιτακτική ανάγκη για υγιή ερωτική επαφήκαι ομαλή ψυχική κατάσταση. Γίνεται λόγος για ζευγάρια που σταμάτησαν να προσπαθούν και απλά συνυπήρχαν ήταν θεατές μέσα στη δική τους σχέση. Κάποτε σύντροφοι που ερωτεύτηκαν, αγαπήθηκαν, γέλασαν, μοιράστηκαν φαντασιώσεις, σκέψεις και συναισθήματα, αποφασίζουν να ακολουθήσουν χωριστά μονοπάτια. Τότε ανάμεσά τους «μπλεγμένα σεντόνια», τώρα ανάμεσά τους ο ασυμβίβαστος-ανυποχώρητος εαυτός που δεν ελπίζει και δεν περιμένει τίποτα. Αυτές οι σχέσεις έμειναν αγκιστρωμένες στις όμορφες πρώτες τους στιγμές, επαναπαύθηκαν σε ξεχασμένες αναμνήσεις και ξέχασαν πως είναι να παλεύεις για την αγάπη και τον έρωτα σε καθημερινή βάση.

Ίσως εδώ, να έχει ένα πιο μεγάλο μερίδιο ευθύνης ο άνδρας, που φοβάται να διαχειριστεί την νέα πραγματικότητα, η οποία θέλει την γυναίκα να είναι δυναμική, αυτοδημιούργητη, αποφασιστική, εργατική και ασυμβίβαστη. Μια σύγχρονη γυναίκα αποφασιστική που έχει ανεξαρτητοποιηθεί και αποφασίζει σύμφωνα με τις υψηλές προσδοκίες και ανάγκες της. Αυτή λοιπόν είναι μια νέα παράμετρος της σύγχρονης κοινωνίας, που αδυνατεί ο άνδρας σήμερα να κατανοήσει και παγώνει μπροστά στο νέο πρότυπο γυναίκας.

Η δυναμική μιας σχέσης βρίσκεται μέσα σε εκείνα τα στοιχεία που συνθέτουν τις θεμελιώδεις έννοιες του έρωτα και της αγάπης που χαρακτηρίζεται από ανιδιοτέλεια και ειλικρίνεια. Ακρογωνιαίος λίθος για την ενεργοποίηση και διατήρηση των θετικών στοιχείων της δυναμικής μια ερωτικής σχέσης, αποτελεί η επικοινωνία η συντροφικότητα, η ερωτική επιθυμία, το πάθος, η κατανόηση, ο σεβασμός και η αυτονομία μέσα σε ένα πλαίσιο μονογαμικό. Ακούγεται ίσως ακατόρθωτο, το να παραμείνουν αλώβητα όλα αυτά τα στοιχεία μέσα από τη φθορά της καθημερινότητας, αλλά η δύναμη της αποφασιστικότητας ξεπερνάει εμπόδια και να δείχνει στο ζευγάρι τρόπους εύκολους να χειριστούν δύσκολες καταστάσεις.

Το ζευγάρι θα πρέπει να κατανοήσει πόσο σημαντικό είναι το ερωτικό παιχνίδι μέσα στην σεξουαλική ζωή καθώς και την σημασία του ερωτικού και σεξουαλικού λόγου. Είναι βασικές συνιστώσες για να αποδεσμευτούν από τα δεσμά της καθημερινής νοσηρότητας. Βοηθούν στην υλοποίηση των ερωτικών φαντασιώσεων και κατ’επέκταση στην ενίσχυση της ερωτικής διέγερσης.

Επιπρόσθετα, θα πρέπει να αξιοποιούν τις μελλοντικές διαφωνίες. Μέσα από έναν εποικοδομητικό διάλογο μπορούν να δοθούν λύσεις και να γίνει καταγραφή συναισθημάτων, ώστε να γεφυρώσουν διαφορές και να εξαλείψουν πιθανούς μελλοντικούς κινδύνους. Με αυτό το τρόπο ενισχύεται η ενεργητική ακοή και γενικότερα η μεταξύ τους επικοινωνία.

Το ζευγάρι θα πρέπει να μην διστάζει να εκφράζεται ελεύθερα πάνω σε σκέψεις, προβληματισμούς και αποτύπωση συναισθημάτων. Η αγάπη για τον/ην σύντροφο αποτυπώνεται και μέσα από την εμπιστοσύνη που δείχνει ο ένας στον άλλον. Είναι αναγκαίο να υπάρχει δηλαδή ελευθερία στον τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς των συντρόφων. Άλλωστε το να επιλέξουν 2 άτομα να προχωρήσουν σε σχέση σημαίνει ότι έχουν δώσει αμοιβαία υπόσχεση, ότι θα πορευτούν μαζί, βάσει προσωπικών προσδοκιών και αναγκών.

Επίσης, δεν θα πρέπει να διστάζουν να ζητήσουν βοήθεια από σύμβουλο ψυχικής υγείας όταν οι μεταξύ τους διαφορές είναι έντονες και δεν υποχωρούν. Σημαντικός είναι και ο ρόλος της συζύγου σε κάποια πιθανή ανδρική δυσλειτουργία (όπως προβλήματα στύσης), η οποία θα πρέπει ναδείξει κατανόηση ενδιαφέρον και να είναι πληροφορημένη σωστά γύρω από το θέμα.

Συνοψίζοντας, Μέσα από το θαύμα της σχέσης, η οποία εξελίσσεται, αλλάζει, ομορφαίνει, κρύβεται και η λέξη αγάπη. Αυτό το αγνό συναίσθημα που αφαλατώνει το «εγώ» και διψά για το «εμείς», κρύβει πάθος, πόθο, ανάγκη και αυθορμητισμό. Είναι το συναίσθημα αυτό που κρατά την αρμονία και την ισορροπία μέσα στη σχέση, χωρίς καπέλωμα και εξουσιαστική διάθεση. Ισότιμα, συμμετοχικά με κοινές εμπειρίες και διάθεση προσφοράς, η αγάπη ενισχύει και διαφυλάσσει την αρχή της δυναμικότητας της σχέσης και όλα εκείνα τα στοιχεία που την συνθέτουν. Έτσι μόνο το ζευγάρι φτάνει στην πραγματική ευτυχία.

Παπαδόπουλος Περικλής

Ψυχολόγος, Ψυχοθεραπευτής

Επιστημονικός Συνεργάτης Ι.Ψ.Σ.Υ

Learn More

Πώς επιδρούν στην ψυχολογία του ατόμου ο περιορισμός στο σπίτι και η καραντίνα;

Ως καραντίνα ορίζεται ο διαχωρισμός και ο περιορισμός μετακίνησης ανθρώπων που έχουν ενδεχομένως εκτεθεί σε μεταδοτική ασθένεια, έτσι ώστε να εξακριβωθεί αν είναι άρρωστοι, μειώνοντας με τον τρόπο αυτό τον κίνδυνο να μεταδώσουν τον ιό στον υγιή πληθυσμό. Η έννοια της καραντίνας διαφέρει από αυτή της απομόνωσης, η οποία αναφέρεται στον διαχωρισμό ατόμων που έχουν διαγνωσθεί με μεταδοτική ασθένεια, από υγιή άτομα.

Η εμφάνιση και έξαρση του κορωνοϊού από τον Δεκέμβριο του 2019 σε παγκόσμιο επίπεδο, έχει αναγκάσει πολλές χώρες να ζητούν από τους πολίτες τους, προληπτικά, να απομονώνονται στα σπίτια τους, περιορίζοντας τις μετακινήσεις αλλά και τις επαφές με άλλον κόσμο, σε μια προσπάθεια να περιοριστεί η εξάπλωση του ιού. Ωστόσο, η απομόνωση στο σπίτι, σε συνδυασμό με την επικινδυνότητα του κορωνοϊού είναι συνολικά μια δυσάρεστη εμπειρία που προκαλεί αυξημένο άγχος και φόβο σε όσους έρχονται αντιμέτωποι με αυτήν. Η απομάκρυνση από τα αγαπημένα πρόσωπα, η αίσθηση στέρησης της ελευθερίας κινήσεων, η αβεβαιότητα σχετικά με την κατάσταση της υγείας και η πλήξη μπορούν να προκαλέσουν σημαντικές συναισθηματικές επιπτώσεις στο άτομο.

Οι περισσότερες επιστημονικές μελέτες στο θέμα αυτό εντοπίζουν συναισθηματικές εκδηλώσεις που προκαλούν δυσφορία, όπως σύγχυση, άγχος, φόβο, θλίψη, οργή, ακόμα και μετατραυματικό στρες. Μερικοί άνθρωποι μπορεί ακόμα να έχουν δυσκολία στον ύπνο ή και στη συγκέντρωση. Ο φόβος της επαφής με άλλους, όταν ένα άτομο αναγκαστικά μετακινείται με δημόσιες συγκοινωνίες για να μεταβεί στην εργασία του μπορεί να αυξηθεί, και η συναισθηματική πίεση μπορεί να προκαλέσει και την εμφάνιση σωματικών συμπτωμάτων, όπως αυξημένη αρτηριακή πίεση ή στομαχικές διαταραχές.

Σύμφωνα με ερευνητικές μελέτες ορισμένοι από τους βασικότερους παράγοντες που ενισχύουν το άγχος και το φόβο κατά τη διάρκεια μιας περιόδου περιορισμού στο σπίτι είναι οι παρακάτω:

• Η διάρκεια του περιορισμού. Η μεγαλύτερη διάρκεια της παραμονής στο σπίτι φαίνεται να συνδέεται με εντονότερα συμπτώματα δυσφορίας και συναισθηματικής πίεσης. Αν και η διάρκεια της καραντίνας δεν είναι πάντα συγκεκριμένη και καθορίζεται κατά περίπτωση, σε επιστημονικές μελέτες έχει φανεί ότι τα άτομα που βρίσκονταν σε καραντίνα για περισσότερο από 10 ημέρες εμφάνισαν σημαντικά υψηλότερα συμπτώματα άγχους συγκριτικά με εκείνους που χρειάστηκε να περιοριστούν για λιγότερο.
• Φόβος μόλυνσης. Παρά τον περιορισμό στο σπίτι ο φόβος για την προσωπική υγεία του ατόμου, αλλά και για την υγεία των αγαπημένων προσώπων φαίνεται πως γίνεται πιο έντονος και εκφράζεται με φόβο μόλυνσης του εαυτού ή και των άλλων. Ταυτόχρονα, φυσικά συμπτώματα που δεν συνδέονται απαραίτητα με τη λοίμωξη προκαλούν μεγαλύτερο άγχος, καθώς στο μυαλό του ατόμου σχετίζονται άμεσα με τον ιό και προκαλούν φόβο ότι το ενδεχόμενο μόλυνσης είναι υπαρκτό ακόμα και μήνες μετά το πέρας της καραντίνας.
• Ανεπαρκείς προμήθειες – πληροφορίες. Η έλλειψη βασικών προμηθειών (π.χ. τροφή, νερό, είδη προσωπικής υγιεινής) κατά τη διάρκεια της απομόνωσης μπορεί να γίνει πηγή άγχους για το άτομο. Για τον λόγο αυτό σε περιόδους κρίσης δεν είναι λίγοι εκείνοι που σε μια προσπάθεια υπερκάλυψης του συναισθηματικού αυτού κενού, οδηγούνται στην άμετρη και χωρίς όριο αγορά πάρα πολλών προϊόντων, τροφοδοτώντας, άθελά τους, περισσότερο, τόσο το δικό τους φόβο όσο και των συνανθρώπων τους. Ταυτόχρονα η ελλιπής ενημέρωση από τις υγειονομικές αρχές, η έλλειψη χρονοδιαγράμματος, η απουσία σαφών οδηγιών για τις ενέργειες που πρέπει να ακολουθήσουν τα άτομα για την προστασία της υγείας τους, αλλά και η σύγχυση σχετικά με το σκοπό της καραντίνας, φαίνεται να ενισχύουν συχνά το άγχος, το φόβο και την αβεβαιότητα.
• Στίγμα. Οι άνθρωποι που μπαίνουν σε καραντίνα είναι συχνά πιθανό να βιώσουν στιγματισμό και απόρριψη από τους ανθρώπους στις τοπικές κοινωνίες. Συχνά αναφέρεται ότι ακόμα και άνθρωποι που βρίσκονται από κοινού σε καραντίνα τείνουν να αποφεύγουν ο ένας τον άλλον εκφράζοντας φόβο και καχυποψία.
• Εκνευρισμός και πλήξη. Η απομόνωση και η απώλεια της συνηθισμένης καθημερινότητας συχνά προκαλεί πλήξη στο άτομο. Ταυτόχρονα η μειωμένη κοινωνική αλληλεπίδραση, αλλά και η έλλειψη σεξουαλικής επαφής προκαλούν εκνευρισμό στο άτομο. Είναι πολύ πιθανό ο φόβος και το άγχος της μόλυνσης να οδηγήσουν πολλά ζευγάρια σε σεξουαλική απομάκρυνση, ενισχύοντας περαιτέρω την ένταση και τη μελαγχολία.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.) αναγνωρίζοντας ότι ο περιορισμός των μετακινήσεων και η παραμονή στο σπίτι μπορεί να δημιουργήσει άγχος, έχει εκδώσει οδηγίες και συμβουλεύει τους ανθρώπους να αποφεύγουν να παρακολουθούν, να διαβάζουν ή να ακούν διαρκώς νέα που προκαλούν συναισθήματα άγχους ή απειλής για τη ζωή. Οι ψυχολογικές επιδράσεις της καραντίνας μπορεί να είναι μακροχρόνιες, ωστόσο αυτό δεν σημαίνει ότι δεν αποτελεί μια εξαιρετικά αποτελεσματική μέθοδο προστασίας από την εξάπλωση του ιού και θα πρέπει να γίνεται απόλυτα σεβαστή. Όταν κρίνεται από τις υγειονομικές αρχές ότι είναι απαραίτητη είναι καλό να λαμβάνεται κάθε μέτρο ώστε να διασφαλιστεί ότι αυτή η κατάσταση θα είναι όσο το δυνατόν πιο ανεκτή, μέσω:

• Αποφυγής της διαρκούς ενασχόλησης με την πανδημία μέσα από την παρακολούθηση ειδήσεων, social media, τηλεοπτικών εκπομπών. Η επανειλημμένη έκθεση σε ειδήσεις για τα νέα κρούσματα, τους θανάτους και την αγωνία των ανθρώπων που νοσούν ενισχύει την ανασφάλεια και το φόβο.
• Επιλογής συγκεκριμένων πηγών επιστημονικά τεκμηριωμένης ενημέρωσης, ώστε να αποφευχθούν τα fake news (ψευδείς ειδήσεις) που τροφοδοτούν είτε το φόβο, είτε την εσφαλμένη ελπίδα που διαψεύδεται και φέρνει μεγαλύτερη θλίψη και ματαίωση.
• Σωματικής άσκησης στο σπίτι, ασκήσεων χαλάρωσης και διαλογισμού. Σημαντική είναι η υιοθέτηση ισορροπημένης διατροφής, ο καλός ύπνος και η αποφυγή αλκοόλ και τοξικών ουσιών.
• Ενασχόλησης με δραστηριότητες που φέρνουν ευχαρίστηση εντός σπιτιού, όπως η λογοτεχνία, τα επιτραπέζια παιχνίδια, οι ταινίες, ο μοντελισμός ή η ενασχόληση με την τεχνολογία.
• Επικοινωνίας με άλλους ανθρώπους μέσω τηλεφώνου ή διαδικτυακά. Η σύνδεση με φίλους και συγγενικά πρόσωπα, αλλά και η συζήτηση για τα συναισθήματα, τις ανησυχίες και τους φόβους που φέρνει η παρούσα κατάσταση μπορεί να λειτουργήσει ανακουφιστικά για όλους.

Learn More

Ψυχοπαθολογία και νευρογνωστικές δυσλειτουργίες σε άτομα που ανάρρωσαν από Covid-19

Από την αρχή της πανδημίας μέχρι και σήμερα έχουν καταγραφεί περισσότερα από 135 εκ. επιβεβαιωμένα κρούσματα και 3εκ. περίπου θάνατοι παγκοσμίως, με τη λίστα των ενεργών κρουσμάτων να συνεχώς αυξάνεται, παράλληλα με την προσπάθεια των κρατών να εμβολιάσουν τον πληθυσμό.

Καθώς η πανδημία εξαπλώνεται, υπάρχει ένα ιδιαίτερα αυξανόμενο ενδιαφέρον για τη συσχέτιση και αναγνώριση ψυχικής υγείας και Covid-19. Τα μέχρι τώρα επιστημονικά δεδομένα δείχνουν μια ισχυρή συσχέτιση με κόπωση, κατάθλιψη, άγχος, διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD), καταναγκαστική συμπτωματολογία και αυπνία, ειδικά σε ασθενείς που ανάρρωσαν μετά από οξεία λοίμωξη του αναπνευστικού από τον ιό.

Σε έρευνα που δημοσιεύτηκε στις 24 Φεβρουαρίου του 2021 στο επιστημονικό περιοδικό Brain, Behavior, and Immunity, της Ψυχονευροανοσολογίκής κοινότητας Psychoneuroimmunology Research (PNIRS), μελέτησε την πιθανότητα εμφάνιση ψυχιατρικών συμπτωμάτων και νευρογνωστικής λειτουργίας σε άτομα που ανάρρωσαν από τον κορονοιό 3 μήνες μετά. Το δείγμα αποτελούνταν από 226 συμμετέχοντες με μέσο όρο ηλικίας τα 58 έτη (26 ετών-87 ετών) από τους οποίους 149 ήταν άνδρες και 77 ήταν γυναίκες. Τον 1^ο και 3^ο μήνα τους χορηγήθηκαν περισσότερα από 15 ερωτηματολόγια που αξιολογούσαν τόσο την πιθανή εκδήλωση ψυχοπαθολογίας όσο και τη γνωστική δυσλειτουργία.

Αποτελέσματα:

• Το 25% πληρούσε τα διαγνωστικά κριτήρια (DSM-5) για ψυχιατρική διαταραχή όπως: συναισθηματικές διαταραχές (N=20), αγχώδεις διαταραχές (N=20) αυπνία (N=20) και άλλες (N=7). Το 32% από αυτούς είχε λάβει και στο παρελθόν κάποια διάγνωση.
• Το 1^ο μήνα αξιολόγησης το 35% των συμμετεχόντων είχε εκδηλώσει τουλάχιστον μία ψυχοπαθολογία (αναφερόμενη καταθλιπτική συμπτωματολογία, αγχώδεις εκδηλώσεις, αυπνία, καταναγκαστικές συμπεριφορές, εκδηλώσεις μετατραυματικής διαταραχής).
• Μόνο 25 ασθενείς (19%) είχε σκορ εντός του φυσιολογικού εύρους τιμών στην νευρογνωσιακή αξιολόγηση.
• Βρέθηκε ισχυρή συσχέτιση μεταξύ ψυχοπαθολογίας και νευρογνωσιακών δυσλειτουργιών
• Η καταθλιπτική συμπτωματολογία φάνηκε όχι μόνο να υποχωρεί αλλά να έχει αντοχή και να ενισχύεται σε ένταση από το 1^ο μήνα αξιολόγησης ως το 3^ο μήνα αξιολόγησης, σε αντίθεση με τις υπόλοιπες ψυχοπαθολογίες που παρουσίασαν μια φθίνουσα πορεία ως προς τη συχνότητα και έντασή τους.
• Διαφυλικές διαφορές υπήρχαν μόνο στην σοβαρότητα και διάρκεια των καταθλιπτικών συμπτωμάτων (γυναίκες σκόραραν υψηλότερα στα ερωτηματολόγια της κατάθλιψης τόσο στο 1^ο όσο και στο 3^ο μήνα, με ιστορικό προηγούμενης κατάθλιψης)

Παπαδόπουλος Περικλής

Κλινικός Ψυχολόγος

Επιστημονικός Συνεργάτης Ι.Ψ.Σ.Υ

Πηγή: Mazza, M. G., Palladini, M., De Lorenzo, R., Magnaghi, C., Poletti, S., Furlan, R., … & COVID-19 BioB Outpatient Clinic Study group. (2021). Persistent psychopathology and neurocognitive impairment in COVID-19 survivors: effect of inflammatory biomarkers at three-month follow-up. Brain, behavior, and immunity.

Tags

Learn More

Ερωτικές σχέσεις και φόβος εγκατάλειψης

Ο φόβος εγκατάλειψης αποτελεί μια σύνθετη συναισθηματική κατάσταση του ατόμου, που βιώνει έντονη ανησυχία, άγχος και θλίψη κάτω από μια ενδεχόμενη απειλή απόρριψης μέσα στις διαπροσωπικές του σχέσεις. Αποτελεί απόρροια μιας υποκειμενικής αντίληψης που επικεντρώνεται σε δυσλειτουργικές σκέψεις και υποθετικά αρνητικά σενάρια αποχωρισμού.

Ο τύπος δεσμού (δεσμός=μόνιμη και υγιής συναισθηματική δέσμευση εγγύτηταςμε άλλα άτομα) που αναπτύσσουμε με τους γονείς από την παιδική ηλικία μέχρι το κλείσιμο της εφηβικής περιόδου, αποτελεί έναν ισχυρό προγνωστικό παράγοντα για τη διαμόρφωση των επερχόμενων σεξουαλικών και συναισθηματικών μας σχέσεων. Δύσκολες συνθήκες ζωής (πχ. απώλεια αγαπημένου προσώπου, δύσκολες σχέσεις με γονείς-βιολογικές και συναισθηματικές ανάγκες που δεν καλύφθηκαν ή ένα διαζύγιο) μπορεί να επηρεάσουν το τρόπο με τον οποίο νοηματοδοτούμε τις σχέσεις που διαμορφώνουμε στο μέλλον. Τα δύσκολα αυτά γεγονότα ζωής σε συνδυασμό με μια ευαλωτότητα μπορεί να οδηγήσουν σε χαμηλή ανοχή απέναντι στο δυσφορικό συναίσθημα και μια διαστρεβλωμένη εικόνα των σχέσεων γενικότερα, η οποία συνοδεύεται από αδυναμία διαχείρισης δυσλειτουργικών σχέσεων, μειωμένη αυτοπεποίθηση και ανασφάλεια.

Ο φόβος του ατόμου λοιπόν ότι θα εγκαταλειφθεί, προκύπτει από ανασφαλείς δεσμούς μέσα στο διαπροσωπικό πλαίσιο, ενώ μέσα στη σχέση ο φόβος αυτός αποτυπώνεται ηχηρά, είτε μέσω αποφυγής εγγύτητας (ως μηχανισμός άμυνας) «θα τον αφήσω προκειμένου να μην πληγωθώ πρώτος…» ουσιαστικά εάν δεν υπάρχει εμπλοκή δεν θα υπάρξει και εγκατάλειψη, είτε μέσω εξαρτητικών συμπεριφορών «θα βάλω τα θέλω μου σε δεύτερη μοίρα προκειμένου να μην με αφήσει…», «η μοναξιά για μένα είναι απειλή..», υπηρετώντας τις ανάγκες του συντρόφου. Και οι δύο ενδεχόμενες δυσλειτουργικές συμπεριφορές είναι καταστροφικές για το άτομο που αποζητά με λάθος τρόπο την ασφάλεια η αποφεύγει την σύνδεση (εγγύτητα, οικειότητα), ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που μπορεί να αποτυπωθεί και μια αμφιθυμική συμπεριφορά (ο συνδυασμός των προηγούμενων δύο συμπεριφορών).

Εάν ο φόβος εγκατάλειψης αποκτήσει συστηματικότητα και ένταση στη ζωή του ατόμου όπου πλήττεται η λειτουργικότητά του και τον κρατά δέσμιο μέσα στις συναισθηματικές του σχέσεις, θα πρέπει άμεσα να το διαχειριστεί μέσα σε ένα πλαίσιο ψυχοθεραπείας.

Τα 5 βήματα απέναντι στο άγχος αποχωρισμού:

1. Ανάγκη πίστης στον εαυτό.

Μάθετε να ενισχύετε και να επιβραβεύετε τον εαυτό σας είτε δια μέσω λόγου είτε μέσω συμπεριφορών. Όταν μαθαίνω να πιστεύω στον εαυτό μου τότε χτίζω την αυτοπεποίθησή μου, είμαι σίγουρος για τις αποφάσεις μου και δεν εξαρτώμαι αποκλειστικά από τις αντιδράσεις των άλλων ώστε να κατευθυνθώ για το πως αισθάνομαι ή το πώς πρέπει να λειτουργώ. Μην φοβηθείτε να επενδύσετε σε εσάς. Μεγαλύτερη πίστη εαυτού σημαίνει ανάπτυξη υγιών σχέσεων και μεγαλύτερο αίσθημα ασφάλειας που πηγάζει από λειτουργικές συμπεριφορές.

2. Έκφραση προσωπικών αναγκών- Ενίσχυση διαλόγου-επικοινωνίας.

Μην φοβάστε να επικοινωνήσετε τα θέλω σας, χτίστε ένα δίκτυο επικοινωνίας μέσα στη σχέση με το σύντροφό σας που θα σας επιτρέψει την κατανόηση των πραγματικών αναγκών. Εκφράσετε στο σύντροφό σας τι είναι αυτό που σας φοβίζει, τι σας προκαλεί άγχος και ανησυχία. Η υγιής επικοινωνία ενός ζευγαριού είναι πολύ σημαντική για την συναισθηματική και σεξουαλική του εγγύτητα και κατ’επέκταση για την ευοίωνη πορεία αυτής.

3. Αποφυγή προσωποποίησης

(απόδοση ευθυνών του ατόμου στον εαυτό του, ενώ αγνοεί τη συνεισφορά των άλλων προσώπων και παραγόντων σε μια αρνητική έκβαση)

Μην κατηγορείτε τον εαυτό σας για ότι συμβαίνει, προσπαθήστε να αξιολογείτε αντικειμενικά τις καταστάσεις, αποφεύγοντας να εφαρμόζετε μια συναισθηματική λογική που σας κρατά μακριά από την επίλυση ενός προβλήματος μέσα στη σχέση. Είναι σημαντικό να προτείνετε λύσεις ώστε να υιοθετήσετε μια κοινή πορεία απέναντι στα προβλήματα που προκύπτουν «συνεργατικότητα – συμμαχία»..

4. Αποφυγή συμπεριφορών ασφαλείας

Συνήθως ο φόβος αποχωρισμού φέρνει μαζί και συμπεριφορές που δεν είναι αντιπροσωπευτικές αλλά υπάρχουν ως μορφή καταναγκασμών προκειμένου να επιβεβαιωθεί η ασφάλεια μέσω στη σχέση. Αποφύγετε λοιπόν τέτοιου είδους συμπεριφορές που σχετίζονται με την ανάγκη επιβεβαίωσης και ελέγχου που θα ενισχύσουν τις δυσλειτουργικές σκέψεις και τα συναισθήματα ανασφάλειας. Η σχέση ζει μέσα στην ελευθερία των συντρόφων να λειτουργούν χωρίς απαγορεύσεις και περιορισμούς αλλά με κατανόηση, αποδοχή και υποστήριξη.

5. Αναγνώρισε το πρόβλημα.

Αναγνωρίστε εκείνους τους παράγοντες που πυροδοτούν και διατηρούν δυσλειτουργικές συμπεριφορές που πηγάζουν από το συναίσθημα φόβου εγκατάλειψης. Επεξεργαστείτε δυσφορικά συναισθήματα και μην αποφύγετε να δείτε το πρόβλημα ως μέρος της σχέσης.

Παπαδόπουλος Περικλής

Ψυχολόγος, Ψυχοθεραπευτής

Επιστημονικός Συνεργάτης Ι.Ψ.Σ.Υ

Learn More

Κοινωνία και πανδημία

Η εμφάνιση και έξαρση του Covid-19 από τον Δεκέμβριο του 2019 σε παγκόσμιο επίπεδο έχει επιφέρει μείζονες αλλαγές, στις οποίες οι άνθρωποι έχουν κληθεί να προσαρμοστούν. Οι αλλαγές αυτές είναι ιδιαίτερα αισθητές και αφορούν τη διαχείριση του άγχους και φόβου μόλυνσης με κορωνοϊό, τόσο των ίδιων όσο και των αγαπημένων τους προσώπων, τις νέες εργασιακές συνθήκες, την καραντίνα και τα άμεσα επακόλουθα της όπως τον περιορισμό των κοινωνικών επαφών, την αύξηση του χρόνου συνύπαρξης των μελών της οικογένειας μέσα στο σπίτι και τη διαχείριση των ενδεχόμενων συγκρούσεων.

Πέρα από τις ήδη υπάρχουσες σοβαρές αρνητικές συνέπειες στους τομείς της υγείας και της οικονομίας, η πανδημία έχει εξίσου σημαντικές κοινωνικές και ψυχολογικές επιπτώσεις. Η εστίαση στον υπαρκτό κίνδυνο της μόλυνσης με κορωνοϊό, τα περιοριστικά μέτρα που έχουν επιβληθεί, η καραντίνα, οι κοινωνικές αποστάσεις, η υποχρεωτική χρήση μάσκας έχουν μεν στόχο την προστασία της δημόσιας υγείας, προάγουν δε την κοινωνική απομόνωση και αποξένωση. Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποίησε το Ινστιτούτο Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας σε δείγμα 132 ατόμων με Μ.Ο. ηλικίας τα 39 έτη την περίοδο Ιούνιος 2021-Νοέμβριος 2021 τα συναισθήματα που κυριάρχησαν στην καθημερινότητα των ανθρώπων ήταν το άγχος (40%), η μοναξιά (22%), ο θυμός (16%), η λύπη (16%) και ο φόβος (4%). Ο κόσμος βιώνει μια αγχωτική συμπίεση και ματαίωση των όσων θεωρούσε δεδομένα μέχρι πρότινος στη ζωή του, ενώ φαίνεται να επιδεικνύει χαμηλή ανοχή σε αυτήν την αβεβαιότητα. Βάσει της παγκόσμιας βιβλιογραφίας, από την έναρξη της πανδημίας έχει παρατηρηθεί αύξηση στη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών, όπως κάνναβη και κοκαΐνηκαι στην κατανάλωση αλκοόλ, αλλά και στη συνταγογράφηση ηρεμιστικών και αντικαταθλιπτικών φαρμάκων.

Η κοινωνία είναι σύνθετη και πολυερεθισματική και η πανδημία αποτέλεσε την αφορμή για να έρθουν στην επιφάνεια οι διαφορετικές αντιλήψεις, πεποιθήσεις και στάσεις απέναντι στην αναγκαιότητα συλλογικής τήρησης των κανόνων προστασίας της υγείας. Ο χαρακτήρας της υποχρεωτικής εφαρμογής των μέτρων δημιουργεί έντονο αίσθημα καταπάτησης μιας από τις βασικές ανθρώπινες ανάγκες, αυτής της αυτονομίας. Επί παραδείγματι, πολλοί θεωρούν ότι με την επιβολή της χρήσης της μάσκας ο άνθρωπος φιμώνεται και του στερείται το δικαίωμά του να μιλάει και να διεκδικεί. Ως απόρροια αναπτύσσονται δυσφορικά συναισθήματα όπως θυμός, οργή και άγχος, τα οποία επηρεάζουν τον τρόπο που αλληλεπιδρούν οι άνθρωποι ως μέλη μιας κοινωνίας, που χαρακτηρίζεται σε μεγάλο βαθμό από έλλειψη ενσυναίσθησης. Οι άνθρωποι δεν συνδέονται, δεν επικοινωνούν, δεν δείχνουν κατανόηση και ανεκτικότητα, αλλά προβάλλουν μια εγωπαθητική στάση, διεκδικώντας ναρκισσιστικά ως αυτονόητα τα δικαιώματα τους, παραβλέποντας την ανάγκη ετεροσεβασμού για τα δικαιώματα των άλλων. Σαν αποτέλεσμα, δεν καλλιεργούν τις δεξιότητες επικοινωνίας αλλά καταφεύγουν στην αντιδραστικότητα, στη σύγκρουση και στους διαπληκτισμούς, με ισχυρό το αίσθημα της αδικίας. Δεν είναι τυχαίο από την περίοδο που ξεκίνησε η πανδημία έχουν αυξηθεί τα ποσοστά εγκληματικότητας και ενδοοικογενειακής βίας. Χαρακτηριστικό της έλλειψης επικοινωνίας ανάμεσα στους ανθρώπους είναι και η ισχυρή ψηφιοποίηση στις κοινωνικές σχέσεις, που αντικαθιστά τις σχέσεις στην πραγματική καθημερινή ζωή, γεγονός που αντικατοπτρίζεται και στον μειωμένο αριθμό αλλά και διάρκεια ζωής των γάμων.

Η πανδημία προκάλεσε μια ανθρωπιστική κρίση. Ο κόσμος έγινε φοβικός, αρνητικός, ενώ πίσω από τον θυμό του ιού υποβόσκει ένα σχήμα ευαλωτότητας, καθώς γκρεμίζονται πρότυπα και εικόνες που μέχρι πρότινος θεωρούσε δεδομένα και τα οποία καθόριζαν την αυταξία του ατόμου. Η διαμόρφωση μιας ισχυρής επαγγελματικής ταυτότητας και τα χρήματα ανέκαθεν είχαν καθοριστική σημασία για το αίσθημα αυτοεπάρκειας. Ωστόσο, η έλευση του κορωνοϊού ανέτρεψε αυτές τις ισορροπίες και πρόβαλε την ανάγκη επαναπροσδιορισμού του αξιοκρατικού συστήματος του καθενός από εμάς. Υπό αυτό το πρίσμα μπορεί να λειτουργήσει ως μια ευκαιρία να τροποποιήσουμε δυσλειτουργικά πρότυπα και συμπεριφορές, επιτρέποντας την ανασύνταξη της κοινωνίας.

Διδυμοπούλου Αγγελική

Ψυχολόγος

Επιστημονική Συνεργάτης Ι.Ψ.Σ.Υ.

Learn More

Πώς να θέσουμε στόχους με επιτυχία;

Τι χρειάζεται κάποιος και τι απαιτείται σε επίπεδο δεξιοτήτων αλλά και σε απόθεμα συναισθημάτων, για να θέσει και να επιτύχει τους στόχους του; Η δέσμευση στη στοχοθέτηση, η εμπιστοσύνη στον εαυτό αλλά και η δύναμη να συνεχίζει παρά τις δυσκολίες που τον απομακρύνουν από την επιτυχία, αποτελούν μερικά μόνο από τα εφόδια που χρειάζονται. Καθοριστικής σημασίας είναι όμως και η αντίληψη του ατόμου σχετικά με την ικανότητα του ίδιου ως προς την διεκπεραίωση τους έργου. Πιο συγκεκριμένα, ο βαθμός στον οποίο το άτομο θεωρεί ότι μπορεί να είναι αποτελεσματικός, καθορίζει τη στάση του απέναντι στη λήψη αποφάσεων, στη διαχείριση των ενδεχόμενων δυσκολιών, την αφοσίωση και επιμονή του σε έναν στόχο.

Είναι φυσιολογικό όταν ξεκινάμε να θέτουμε νέους στόχους να αμφιβάλουμε, ή να φοβόμαστε πως μπορεί να αποτύχουμε. Παρόλα αυτά πρέπει να αναγνωρίζουμε ότι πολλές φορές ο δρόμος για την εκπλήρωση των στόχων δεν είναι πάντα εύκολος και απαιτεί από εμάς συγκέντρωση και πίστη, ειδικά εκείνες τις στιγμές που οι πρώτες προσπάθειες δεν καρποφορούν.

Αρχικά, θα ήταν γόνιμο να συγκεντρώσουμε τους στόχους που θέλουμε να θέσουμε και να τους αποτυπώσουμε σε ένα χαρτί, δίνοντας μέσω του οπτικού ερεθίσματος μια ξεκάθαρη ολοκληρωμένη εικόνα στον εαυτό μας, για το τι είναι αυτό που επιθυμούμε να πετύχουμε, χωρίς δεύτερες σκέψεις να παρεμβάλλονται σε αυτό.

Οι στόχοι θα πρέπει να είναι SMART, δηλαδή έξυπνοι, προκειμένου να μειωθεί το βιώμενο άγχος που προκύπτει από αρνητικά σενάρια αποτυχίας. Το συγκεκριμένο σύστημα 5 σταδίων, στηρίζεται στη θεωρία στοχοθέτησης του Locke και τη θεωρία αυτο-αποτελεσματικότητας του Bandura. Το κάθε γράμμα αντιπροσωπεύει κι ένα συγκεκριμένο χαρακτηριστικό που θα πρέπει να έχει ένας στόχος.

Το S αναφέρεται στο «specific», δηλαδή στο ότι ένας στόχος θα πρέπει να είναι συγκεκριμένος, θα πρέπει επομένως να αναγνωρίζω τι ακριβώς είναι αυτό που θέλω. Τοιουτοτρόπως, είναι πιο εύκολο να προσδιορίσω και τι ενέργειες χρειάζεται να κάνω για να τον πετύχω, ενώ αυξάνεται τόσο η κινητοποίηση όσο και οι πιθανότητες επιτυχίας.

Το M αναφέρεται στο «measurable», στο να είναι μετρήσιμοι, θα πρέπει δηλαδή να υπάρχει ένα σημείο αναφοράς, ώστε να αναγνωρίσετε σε ποιο βαθμό ο στόχος έχει επιτευχθεί.

Το Α αφορά το «achievable», οι στόχοι θα πρέπει να είναι επιτεύξιμοι, δηλαδή σχετικά εύκολοι και εφικτοί και να βρίσκονται στον έλεγχο σας, ούτως ώστε να μπορέσετε να τους πραγματοποιήσετε. Θέτοντας ανέφικτους στόχους, μειώνεται η δέσμευση σας σε αυτούς και ενισχύεται το αίσθημα απογοήτευσης.

Το R αντιπροσωπεύει το «realistic», δηλαδή ρεαλιστικοί, μειώνοντας τις πιθανότητες να αποτύχετε, κάτι που συμβαίνει όταν κάποιος θέτει άπιαστους στόχους. Φυσικά εδώ αξίζει να σημειωθεί πως θα ήταν χρήσιμο να αξιολογήσετε και τα διαθέσιμα μέσα που υπάρχουν ώστε να μπορέσετε να πραγματοποιήσετε έναν στόχο.

Το τελευταίο γράμμα Τ, σηματοδοτεί το «time-bound», δηλαδή τα χρονικά πλαίσια που θα ορίσετε ώστε να αποφευχθεί η αναβλητικότητα ή η καθυστέρηση κινητοποίησής σας.

Παπαδόπουλος Περικλής

Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπευτής

Επιστημονικός Συνεργάτης Ι.Ψ.Σ.Υ.

Learn More

Chemsex: Συνέπειες στην Σεξουαλική και Ψυχική Υγεία

Το σεξ υπό την επήρεια ουσιών (Chemsex) είναι ένα φαινόμενο που αναδύεται στην κοινωνία, τόσο της Ελλάδας όσο και του εξωτερικού, τα τελευταία χρόνια. Με αυτόν τον όρο αναφερόμαστε στη χρήση συγκεκριμένων ουσιών πριν ή κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής, με στόχο την παράταση και την ενίσχυση της σεξουαλικής εμπειρίας, κυρίως από ομοφυλόφιλους και αμφιφυλόφιλους άνδρες. Οι ουσίες που συνδέονται με το Chemsex είναι κυρίως η Μεθαμφεταμίνη (Methampetamine), η Μεφεδρόνη (Mefedrone), η GHB/GBL και η Κεταμίνη, ένας συνδυασμός τόσο διεγερτικών όσο και ηρεμιστικών ουσιών.

Η πλειοψηφία των ερευνών σχετικά με το Chemsex έχει επικεντρωθεί στους κινδύνους που εγκυμονεί για τη σεξουαλική υγεία των ομοφυλόφιλων και αμφιφυλόφιλων ανδρών. Πιο συγκεκριμένα, τα άτομα αυτά έχουν:

• μεγαλύτερη πιθανότητα να βρεθούν HIV θετικοί σε σχέση με εκείνα που δεν συμμετέχουν σε Chemsex.
• μεγαλύτερα ποσοστά Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενων Νοσημάτων και μόλυνσης με Ηπατίτιδα C.

Επιπροσθέτως, το Chemsex φαίνεται να συνδέεται με σεξουαλικές πρακτικές και συμπεριφορές όπως:

• ομαδικό σεξ
• μεγαλύτερο αριθμό σεξουαλικών συντρόφων
• εκδήλωση σεξουαλικών συμπεριφορών υψηλού κινδύνου όπως σεξ χωρίς προφυλάξεις ανάμεσα σε HIV- αρνητικούς και HIV-θετικούς άνδρες.

Ωστόσο, οι έρευνες που αναφέρονται στις επιπτώσεις αυτής της πρακτικής στην ψυχική υγεία είναι σημαντικά λιγότερες. Κάποιες εξ αυτών έχουν δείξει ότι τα άτομα που συμμετέχουν σε Chemsex έχουν μεγαλύτερη μεγαλύτερη πιθανότητα εκδήλωσης επιθετικότητας, παραισθήσεων/ιδεών καταδίωξης και υπερβολικής δόσης. Μια χαρακτηριστική έρευνα (German Chemsex Survey), που δημοσιεύτηκε τον Νοέμβριο του 2020 στο περιοδικό Frontiers in Psychiatry, συνέκρινε 2 ομάδες συμμετεχόντων, 280 άνδρες που συμμετείχαν σε Chemsex με 177 άνδρες που δεν χρησιμοποιούσαν ουσίες στη σεξουαλική επαφή τους, ως προς την εμφάνιση συμπτωμάτων κατάθλιψης (PHQ-9), γενικευμένης αγχώδους διαταραχής (GAD-7), σωματοποίησης (PHQ-15) και διαταραχής μετατραυματικού στρες (Primary Care PTSD Screen). Τα αποτελέσματα έδειξαν:

• σημαντικά μεγαλύτερα ποσοστά εκδήλωσης συμπτωμάτων κατάθλιψης, άγχους και σωματοποίησης για την ομάδα των ανδρών που συμμετείχαν σε Chemsex
• μεγαλύτερη πιθανότητα να έχει προηγηθεί κάποιο τραυματικό γεγονός στην ομάδα των ανδρών που συμμετείχαν σε Chemsex, με το 36 εξ αυτών να αναφέρουν ένα σοβαρό ατύχημα, το 36,4% μια απειλητική για τη ζωή ασθένεια, το 36,9% και το 34,3% σωματική βία από άγνωστο ή οικείο πρόσωπο, αντίστοιχα.

Η προαναφερθείσα έρευνα αποτελεί την πρώτη που μελετά σε Ευρωπαϊκό δείγμα ανδρών που συμμετέχουν σε Chemsex την παράμετρο της ψυχικής υγείας. Είναι πολύ σημαντικό να ακολουθήσουν κι άλλες προκειμένου να γίνει πιο ξεκάθαρη η σχέση ανάμεσα τους και να μπορέσουν να αναπτυχθούν οι κατάλληλες παρεμβάσεις σε κλινικό επίπεδο.

Αγγελική Διδυμοπούλου

Ψυχολόγος

Επιστημονική Συνεργάτης Ι.Ψ.Σ.Υ.

Πηγή:Bohn A., Sander D., Köhler T., Hees N., Oswald F., Scherbaum N., Deimel D. and Schecke H. (2020). Chemsex and Mental Health of Men Who Have Sex With Men in Germany. Frontiers in Psychiatry 11:542301.

Learn More

Το σύνδρομο του Big Brother

Το Big Brother είναι ένα reality show βασισμένο σε ολλανδική σειρά με το ίδιο όνομα. Το παιχνίδι «δανείστηκε» το όνομά του από το γνωστό μυθιστόρημα του Όργουελ «1984», όπου ο «Μεγάλος Αδελφός» είναι το αυταρχικό πρόσωπο που παρακολουθεί τους πάντες μέσα από κάμερες. Μάλιστα, στις αρχικές εκδόσεις του παιχνιδιού, η εταιρεία παραγωγής είχε διατηρήσει κατά λέξη τη φράση «Ο Μεγάλος Αδερφός σε βλέπει», από το μυθιστόρημα. Η εκπομπή προβλήθηκε για πρώτη φορά στις 16 Σεπτεμβρίου 1999 στην ολλανδική τηλεόραση όπου 9, άγνωστοι μεταξύ τους, άνθρωποι μετακινήθηκαν σε ένα ειδικά κατασκευασμένο σπίτι εξοπλισμένο με 24 κάμερες. Από τότε η εκπομπή έχει προβληθεί, στη ζώνη υψηλής τηλεθέασης, σε 70 διαφορετικές χώρες, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις έχει γίνει και σαν συμπαραγωγή μεταξύ δύο ή και περισσότερων χωρών. Παγκοσμίως έχουν αναδειχθεί περισσότεροι από 400 νικητές σε πάνω από 55 χώρες. Στην Ελλάδα προβλήθηκε για πρώτη φορά το 2001 και φέτος μετά από μια απουσία 9 χρόνων επανήλθε στην ελληνική τηλεόραση σημειώνοντας πολύ υψηλά νούμερα τηλεθέασης. Τι είναι, όμως, εκείνο που κάνει τόσο επιτυχημένες τις εκπομπές αυτού του είδους και τι ωθεί το κοινό να τις παρακολουθεί τόσο πιστά;

Αυτή η κατηγορία εκπομπών δίνει τη δυνατότητα στο τηλεοπτικό κοινό να παρακολουθήσει τις ζωές πιο «καθημερινών» ανθρώπων οι οποίοι βρίσκονται σε συνθήκες ανταγωνισμού, συμμαχιών, εντάσεων, αλλά και φιλίας ή έρωτα. Σε αντίθεση με τα υπόλοιπα προγράμματα της τηλεόρασης το Big Brother δίνει στο κοινό έναν τρόπο να «παρατηρήσει μέσα από την κλειδαρότρυπα» τις ζωές άλλων ανθρώπων με τους οποίους συχνά ταυτίζεται. Έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί για να συσχετίσουν την πρόθεση ενός ατόμου να παρακολουθήσει εκπομπές reality διερεύνησαν το ρόλο της ηδονοβλεψίας ως παράγοντα που επιδρά στις τηλεοπτικές προτιμήσεις του καθενός.

Ως ηδονοβλεψία ορίζεται η κατάσταση όπου το άτομο παίρνει ευχαρίστηση από την παρακολούθηση άλλων ανθρώπων οι οποίοι τις περισσότερες φορές δεν το γνωρίζουν. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι εκείνοι που «σκόραραν» υψηλότερη βαθμολογία στην κλίμακα της ηδονοβλεψίας ήταν πιο πιθανόνα παρακολουθούν reality shows. Δεδομένου ότι τις περισσότερες φορές πρόκειται για καθημερινούς ανθρώπους, που δεν είναι πολύ διαφορετικοί από εμάς, η παρακολούθηση της καθημερινότητάς τους, των συνηθειών τους, αλλά και των δραστηριοτήτων τους είναι μια ελκυστική, νόμιμη, ασχολία, που δεν είναι διαθέσιμη στην καθημερινότητα του ατόμου. Ενδεικτικά, οι συμμετέχοντες στην έρευνα παρέθεσαν τους 10 παρακάτω λόγους ως τους βασικούς που τους ωθούν να παρακολουθούν reality:

• Βλέπουν ανθρώπους να ζουν χωρίς τις σύγχρονες ανέσεις πχ τηλεόραση (72%)
• Παρακολουθούν τις συγκρούσεις και τους καυγάδες που γίνονται μεταξύ τους (68%)
• Ακούν τις «εξομολογήσεις» των παικτών όταν μιλούν στην κάμερα μόνοι (65%)
• Δίνουν οι ίδιοι αποστολές στους παίκτες (61%)
• Παρατηρούν πώς περνούν την καθημερινότητά τους (60%)
• Παρακολουθούν τις αντιδράσεις των παικτών που αποχωρούν (59%)
• Ακούνε πρώην παίκτες να μιλάνε για την εμπειρία (58%)
• Παρατηρούν πώς λειτουργούν οι παίκτες υπό πίεση (57%)
• Τους βλέπουν σε ζωντανή μετάδοση (55%)
• Έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν τον νικητή (52%)

Το να παρακολουθεί ένας άνθρωπος reality show δεν τον εντάσσει, φυσικά, στην κατηγορία του ηδονοβλεψία με την σεξουαλική έννοια που έχουμε συνηθίσει να χρησιμοποιούμε τον συγκεκριμένο όρο. Αντιθέτως, σύμφωνα με δύο άλλες ερευνητικές μελέτες, προτάθηκε η υπόθεση ότι η παρακολούθηση τηλεοπτικών προγραμμάτων όπως το big brother συνδέεται με την εγγενή ανάγκη του ατόμου για κοινωνική συναναστροφή και αλληλεπίδραση. Όπως φάνηκε άνθρωποι με λιγότερες κοινωνικές επαφές και μικρότερα κοινωνικά δίκτυα, είχαν περισσότερες πιθανότητες να επιλέξουν τα reality shows. Φαίνεται, λοιπόν, ότι η ανάγκη της ενσυναισθητικής αλληλεπίδρασης, σύνδεσης και ταύτισης με ένα άλλο άτομο, μπορεί να αποτελέσει παράγοντα κινήτρου για έναν μοναχικό άνθρωπο, ώστε να ευχαριστηθεί την παρακολούθηση μιας τέτοιας εκπομπής.

Ίσως αυτό να είναι και μια ένδειξη για τα «σημεία» των καιρών σε ό,τι αφορά τις ανθρώπινες σχέσεις, οι οποίες μοιάζουν να περνάνε τη δική τους υπαρξιακή κρίση μέσα στους φρενήρεις ρυθμούς της καθημερινότητας, το κυνήγι της καριέρας και της οικονομικής επιβίωσης. Οι άνθρωποι εγκλωβισμένοι στο μικρόκοσμό τους, αποκομμένοι ο ένας από τον άλλον, αναζητούν τη σύνδεση μέσα από τα ψηφιακά μέσα, απρόσωπα, άχρωμα και άοσμα, στην ασφάλεια του σπιτιού αποφεύγοντας την έκθεση και την πιθανότητα της ματαίωσης. Έννοιες όπως εγγύτητα, οικειότητα, συναισθηματική επένδυση, αμοιβαιότητα και ενσυναίσθηση μοιάζουν να ανήκουν στο παρελθόν, με τον εγωκεντρισμό, την αποφυγή, την ανασφάλεια, αλλά και τη φοβία σύνδεσης ή δέσμευσης με έναν άλλον άνθρωπο να έχουν πλέον πρωταγωνιστικό ρόλο. Μήπως ήρθε, επομένως, η ώρα να αλλάξουμε το πώς αντιλαμβανόμαστε κάποιες παραμέτρους της ζωής μας;

Βασιλειάδης Ηλίας
Ψυχολόγος
M.Sc. Συμβουλευτικής Ψυχολογίας
Επιστημονικός Συνεργάτης ΙΨΣΥ

Bagdasarov, Z., Greene, K., Banerjee, S. C., Krcmar, M., Yanovitzky, I., & Ruginyte, D. (2010). I am what I watch: Voyeurism, sensation seeking, and television viewing patterns. Journal of Broadcasting & Electronic Media, 54(2), 299-315.

Hill, A. (2002). Big Brother: the real audience. Television & New Media, 3(3), 323-340.

Hershman-Shitrit, M., & Cohen, J. (2018). Why do we enjoy reality shows: Is it really all about humiliation and gloating?. Journal of Media Psychology: Theories, Methods, and Applications, 30(2), 104.

Learn More

Σύνδρομο μετα-ιικής κόπωσης και Covid-19

Το να αρρωστήσουμε συνήθως έχει ως αποτέλεσμα να αποσυρθούμε από τις καθημερινές μας ασχολίες για κάποια μέρες μέχρι να επανέλθουμε στην πρότερη κατάσταση της υγείας μας. Μπορεί να είναι κουραστικό κάποιες φορές το να πρέπει να αναβάλουμε τις υποχρεώσεις μας ή τα πράγματα που μας διασκεδάζουν, αλλά μετά την ανάκαμψη μπορούμε γενικά να επανέλθουμε στην καθημερινότητά μας. Ωστόσο, για μερικούς ανθρώπους, η νόσηση μπορεί να επιφέρει σημαντικές αλλαγές στη ζωή τους. Μπορεί να συνεχίσει να τους απασχολεί για μήνες ή ακόμα και για χρόνια, μέσα από την παρουσία συμπτωμάτων που σταδιακά προκαλούν συναισθηματική εξουθένωση επηρεάζοντας σημαντικά την ποιότητα ζωής τους.

Το σύνδρομο μετα-ιικής κόπωσης ή PVFS (Post-Viral Fatigue Syndrome), όπως έχει ονομαστεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.), και τα συμπτώματα που το συνοδεύουν έχουν αναφερθεί σε πάσχοντες από πληθώρα ιογενών ασθενειών, όπως η γρίπη, ο SARS, αλλά και ο Covid-19. Σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ. το σύνδρομο μετα-ιικής κόπωσης, το οποίο εντάσσεται στην ενότητα «ασθένειες του νευρικού συστήματος», ορίζεται ως:

«Μια περίπλοκη ιατρική κατάσταση, που χαρακτηρίζεται από μακροχρόνια κόπωση και άλλα συμπτώματα. Αυτά τα συμπτώματα είναι έντονα σε τέτοιο βαθμό που περιορίζουν την ικανότητα του ατόμου να εκτελεί συνηθισμένες καθημερινές δραστηριότητες»

Παρά τη λέξη «κόπωση», τα συμπτώματα μπορεί να είναι ευρύτερα και πιο εξουθενωτικά από την απλή κούραση. Μπορούν να περιλαμβάνουν πονόλαιμο, πόνους και ενοχλήσεις σε όλο το σώμα, αλλαγές στην αρτηριακή πίεση, γαστρεντερικές διαταραχές όπως σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, πονοκεφάλους, διαταραχές του ύπνου, κατάθλιψη και ζαλάδες. Μπορούν επίσης να εμφανιστούν και πιο σοβαρά νευρολογικά συμπτώματα, όπως αλλεργικές αντιδράσεις και αίσθημα καύσου ή τσίμπημα στα άκρα. Πολλοί ασθενείς με COVID-19, για παράδειγμα, αναφέρουν παρατεταμένη απώλεια μυρωδιάς και γεύσης.

Από τότε που ο ιός, πριν από οκτώ μήνες, έφτασε στην Ευρώπη, οι πολίτες έχουν κάνει σημαντικές παραχωρήσεις και θυσίες για τον περιορισμό της εξάπλωσής του. Η κοινωνική αποστασιοποίηση, η χρήση μάσκας σε εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους, η καραντίνα και οι περιορισμοί στην κυκλοφορία έφεραν ένα μεγάλο ψυχικό κόστος, το οποίο έχει εξαντλήσει όλους τους ανθρώπους, ανεξάρτητα από το πού ζούνε, βιώνοντας εντονότερα συναισθήματα ματαιότητας, μειωμένου κινήτρου και σωματικής κόπωσης. Αν και η κόπωση αυτή μετριέται με διαφορετικούς τρόπους και τα επίπεδα ποικίλλουν ανά χώρα, εκτιμάται ότι στην Ευρώπη άνω του 60% των πολιτών βιώνουν έντονη κούραση.

Παρ’ όλα αυτά, δεν υπάρχει ακόμα ένα σαφές θεραπευτικό πλάνο για την αντιμετώπιση του συνδρόμου μετα-ιικής κόπωσης. Οι ψυχολογικές θεραπείες, όπως η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία (CBT), αλλά και η ενσυνειδητότητα (mindfulness) έχουν αποδειχτεί ότι μπορούν να βοηθήσουν στην ανακούφιση των συμπτωμάτων. Εκείνοι που γνωρίζουν ή έχουν αναλάβει την φροντίδα ενός ατόμου με τη συγκεκριμένη πάθηση, είναι σημαντικό να έχουν στο μυαλό τους την ανάγκη του ατόμου για ξεκούραση, αλλά και συναισθηματική υποστήριξη ώστε να ξεπεράσει το άγχος και την αναζήτηση της απάντησης μέσα από πληθώρα εξετάσεων και γιατρών. Πολλοί ασθενείς, ιδιαίτερα με σύνδρομο μετα-ιικής ή χρόνιας κόπωσης, λένε ότι αισθάνονται ότι δεν τους πιστεύει κανείς και ότι ο περίγυρός τους πιστεύει ότι προσποιούνται τα συμπτώματά τους. Η ντροπή και ο στιγματισμός που σχετίζονται με την κατάσταση αυτή, μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένο άγχος, μελαγχολία, ακόμα και κατάθλιψη.

Βασιλειάδης Ηλίας
M.Sc. Συμβουλευτικής Ψυχολογίας
Ψυχολόγος, Επιστημονικός Συνεργάτης ΙΨΣΥ

Davido, B., Seang, S., Tubiana, R., & de Truchis, P. (2020). Post–COVID-19 chronic symptoms: a postinfectious entity?. Clinical Microbiology and Infection.

McManimen, S. L., McClellan, D., Stoothoff, J., & Jason, L. A. (2018). Effects of unsupportive social interactions, stigma, and symptoms on patients with myalgic encephalomyelitis and chronic fatigue syndrome. Journal of community psychology, 46(8), 959-971.

Learn More