Καλοσύνη, ευγένεια, ειλικρίνεια και αξιοπιστία είναι μόνο μερικά από τα βασικά θετικά χαρακτηριστικά που οι άνθρωποι αναφέρουν ότι αναζητούν ως επιθυμητά στοιχεία στις συντροφικές-ερωτικές τους σχέσεις. Ωστόσο, παρατηρείται το εξής παράδοξο: ενώ δηλώνουν ότι έλκονται από καλά και ευγενικά άτομα, την ίδια στιγμή φαίνεται να βιώνουν έλξη και για άτομα των οποίων η προσωπικότητα χαρακτηρίζεται από «σκοτεινά» στοιχεία (“dark” personality traits).
Ο ναρκισσισμός, ο Μακιαβελισμός και η ψυχοπάθεια αποτελούν μια ομάδα χαρακτηριστικών προσωπικότητας που είναι γνωστή ως Σκοτεινή Τριάδα.
- Άτομα με ναρκισσιστικά στοιχεία προσωπικότητας έχουν την τάση να αναζητούν συνεχώς εξωτερική επιβεβαίωση και προσοχή, ενώ παρουσιάζουν υπέρμετρη αυτοπεποίθηση και αισθήματα μεγαλομανίας, θεωρώντας ότι είναι ανώτεροι από τους άλλους.
- Οι μακιαβελικές προσωπικότητες χαρακτηρίζονται από διπροσωπία και χειριστικότητα στις διαπροσωπικές σχέσεις και τάσεις καταπάτησης των ορίων και των κανόνων.
- Η έννοια της ψυχοπάθειας περιγράφει άτομα με φτωχή συναισθηματική ζωή, όπου τα θετικά αισθήματα προς τους άλλους είναι ψεύτικα και κινούνται κυρίως στο πλαίσιο της συνήθειας των ατόμων αυτών να χρησιμοποιούν την γοητεία τους για την χειραγώγηση των άλλων. Περιγράφονται ως παρορμητικά άτομα, που αναζητούν τον κίνδυνο, ενώ δεν επιδεικνύουν ενσυναίσθηση ούτε αισθήματα ντροπής.
Κοινό χαρακτηριστικό αυτών των τριών στοιχείων προσωπικότητας είναι ότι οδηγούν το άτομο στην υιοθέτηση αντικοινωνικών συμπεριφορών, όπως αναλγησία και εκμετάλλευση.
Και ενώ με μια πρώτη ανάγνωση τα παραπάνω φαίνονται ως χαρακτηριστικά που δεν θα προσέλκυαν κάποιον συναισθηματικά ή σεξουαλικά, στην πραγματικότητα μπορεί να παρερμηνευθούν, αυξάνοντας την ελκυστικότητα αυτών των ατόμων. Οι «σκοτεινές» προσωπικότητες βγάζουν προς τα έξω έναν αντισυμβατικό «αέρα» και μια… μαγευτική παρορμητικότητα, με παιχνιδιάρικες τάσεις κυριαρχίας. Επί παραδείγματι, οι μεγαλειώδεις ιδέες αυτοαναφοράς που έχουν οι ναρκισσιστές καθώς και η τάση να εστιάζουν και να μιλούν πολύ για τον εαυτό τους, μπορεί να δώσουν την εντύπωση ότι πρόκειται για άτομα που είναι κοινωνικά, εξωστρεφή και με αυτοπεποίθηση. Για αυτά τα άτομα είναι μείζονος σημασίας να κερδίσουν τις πρώτες εντυπώσεις και τον θαυμασμό, οπότε επενδύουν περισσότερο στην εξωτερική τους εμφάνιση, στο χρήμα, στην επιτυχία, ενώ δεν διστάζουν να πουν αυτά που θεωρούν ότι θέλει να ακούσει ο άλλος, προκειμένου να κερδίσουν τη συμπάθεια του.
Εξαιτίας της δεξιότητας τους να χειρίζονται τους ανθρώπους, συχνά εμπνέουν εμπιστοσύνη, η οποία όμως εξασθενεί σταδιακά. Ο αυθορμητισμός και η επιπολαιότητά τους μπορεί στην αρχή να φαίνονται ελκυστικά, ωστόσο, καταλήγουν σε έλλειψη ορίων και άσκηση ψυχολογικής πίεσης, μέσα από ατελείωτους ψυχολογικούς εκβιασμούς.
Χαρακτηριστική έρευνα όπου συμμετείχαν γυναίκες, ζητήθηκε από τις συμμετέχουσες να αξιολογήσουν τον βαθμό ελκυστικότητας ανδρών που είχαν τα χαρακτηριστικά της Σκοτεινής Τριάδας. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι άνδρες που εμφάνιζαν αυτά τα «σκοτεινά» στοιχεία προσωπικότητας σε μεγαλύτερο βαθμό αξιολογούνταν ως πιο ελκυστικοί. Μάλιστα, είναι ενδιαφέρον ότι οι συμμετέχουσες γυναίκες, ενώ αναγνώριζαν το γεγονός ότι οι άνδρες αυτοί, επεδείκνυαν σε μεγαλύτερο βαθμό ναρκισσισμό, μακιαβελισμό και ψυχοπάθεια, ήταν περισσότερο αποδεκτοί ως ελκυστικοί από αυτές.
Ένα στοιχείο που μπορεί να καθιστά κάποιον ευάλωτο στη γοητεία «σκοτεινών» ατόμων είναι η τάση του να ερωτεύεται γρήγορα, εύκολα και συχνά, που είναι γνωστή με τον αγγλικό όρο “emophilia”. Οι άνθρωποι αυτοί βιάζονται να εμπλακούν σε μια συντροφική-ερωτική σχέση και δεν παρατηρούν τις «κόκκινες σημαίες», δηλαδή τα σημάδια ότι το άτομο πιθανότατα δεν μπορεί να έχει μια υγιή σχέση και η πορεία μαζί του θα ήταν συναισθηματικά επικίνδυνη. Έρευνες έχουν δείξει ότι τα άτομα αυτά τείνουν να εμπλέκονται με προσωπικότητες που έχουν «σκοτεινά» χαρακτηριστικά, παραβλέποντας τα μειονεκτήματα τους, ενώ παντρεύονται σε νεαρή ηλικία και επιδίδονται σε επικίνδυνες συμπεριφορές, όπως πχ σεξ χωρίς προφύλαξη, εναλλαγή σεξουαλικών συντρόφων (ενθουσιασμός-απογοήτευση).
Διδυμοπούλου Αγγελική
Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια CBT
Επιστημονική Συνεργάτις Ι.Ψ.Σ.Υ.
Πηγή: Lechuga, J., & Jones, D. N. (2021). Emophilia and other predictors of attraction to individuals with Dark Triad traits. Personality and Individual Differences, 168, 110318.