Σχεσιακό άγχος: πώς να το αναγνωρίσετε;
Οι συντροφικές σχέσεις αποτελούν πηγή στήριξης σε περιόδους στρες. Για τα ζευγάρια που επικοινωνούν αποτελεσματικά, ένας σύντροφος μπορεί να είναι κύριος υποστηρικτής και στενός σύμμαχος. Ωστόσο, για ορισμένα άτομα, οι στενές σχέσεις μπορεί να γίνουν πηγή συνεχούς ανησυχίας, καθώς πρωταγωνιστεί ο φόβος της απόρριψης, παρ’ όλο που υπάρχει ένα σταθερό πλαίσιο αγάπης. Αυτό το άγχος μπορεί στη συνέχεια να οδηγήσει σε συμπεριφορές που υπονομεύουν τη σχέση με την πάροδο του χρόνου. Τα άτομα που βιώνουν αυτού του είδους το άγχος, που βασίζεται στη σχέση, μπορεί να υποφέρουν από πολλαπλές αποτυχημένες σχέσεις, ως αποτέλεσμα αυτού του επαναλαμβανόμενου μοτίβου. Ενώ επιθυμούν πολύ μια αίσθηση εγγύτητας και ασφάλειας, δεν μπορούν να επιτύχουν ένα ικανοποιητικό επίπεδο εμπιστοσύνης στις σχέσεις τους.
Το άγχος που βασίζεται στη σχέση (relationship-based anxiety) είναι όρος που περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα συμπεριφορών και διαδικασιών σκέψης. Πρόκειται για διάχυτο και διαρκή φόβο ότι η σχέση μας κινδυνεύει να τελειώσει ή ότι ο σύντροφος χάνει το ενδιαφέρον του για εμάς, παρά τα ελάχιστα ή μηδαμινά στοιχεία γι’ αυτή την πιθανότητα. Χαρακτηρίζεται από μια επίμονη αίσθηση αβεβαιότητας, αμφιβολίας και ανασφάλειας για τη σχέση, τον σύντροφο ή το μέλλον της σχέσης. Τα άτομα με σχεσιακό άγχος έχουν συχνά αρνητικές σκέψεις και φόβους που μπορεί να επηρεάσουν την ικανότητά τους να βιώνουν ικανοποίηση και να εμπιστεύονται.
Μερικά από τα «σημάδια» του άγχους της σχέσης στο άτομο:
Αίσθημα συνεχούς ανησυχίας: Φόβος εγκατάλειψης, προδοσίας ή διαρκής αμφισβήτηση των συναισθημάτων του συντρόφου.
Αμφιβολία για τον εαυτό: Ανασφάλεια για το αν αξίζει να αγαπηθεί, με παράλληλη ανάγκη να λαμβάνει συνεχώς επιβεβαίωση.
Υπερανάλυση και μηρυκασμός σκέψεων: «Καταιγίδα» αρνητικών σκέψεων που οδηγούν σε συναισθήματα δυσφορίας. Εξετάζει την σχέση για να βρει λάθη και πολύ γρήγορα οδηγείται σε αρνητικά συμπεράσματα.
Ζηλοτυπία: Εντονες αντιδράσεις σε μικρά περιστατικά που ερμηνέυει ως απόρριψη ή απειλή. Κτητικότητα και αμφισβήτηση προς τον σύντροφο, χωρίς να υπάρχουν ρεαλιστικοί λόγοι.
Το σχεσιακό άγχος μπορεί να προέρχεται από αρνητικές εμπειρίες προηγούμενων σχέσεων, στυλ προσκόλλησης (ανασφαλής δεσμός) και χαμηλή αυτοεκτίμηση, που οδηγούν σε δυσκολία στην δημιουργία και διατήρηση διαπροσωπικών σχέσων. Πρόκειται για μία δύσκολη κατάσταση, πρώτα για το ίδιο το άτομο και στη συνέχεια και για τον σύντροφο, που προσπαθεί να διαχειριστεί την κατάσταση. Η ψυχοθεραπεία μπορεί να συμβάλλει στην αναδόμηση των δυσπροσαρμοστικών σκέψεων και μοτίβων συμπεριφοράς, προκειμένου να βελτιωθεί η αυτοεκτίμηση του ατόμου και κατ’ επέκταση η επικοινωνία και η εμπιστοσύνη που θα χτίσει στην συντροφική του σχέση.
Πηγή: Paprocki, C. M., & Baucom, D. H. (2017). Worried about us: Evaluating an intervention for relationship‐based anxiety. Family process, 56(1), 45-58.
Δήμητρα Καρυοφύλλη
Κλινική Ψυχολόγος
Επιστημονική Συνεργάτις Ι.Ψ.Σ.Υ.
5 σημάδια μίας τοξικής σχέση
Σημασιολογικά, η λέξη «τοξικό» περιγράφει κάτι που δύναται να δηλητηριάσει τον οργανισμό μας. Μία τοξική σχέση περικλείει την επιβολή εξουσίας του ενός συντρόφου έναντι του άλλου, ο οποίος οδηγείται στην απώλεια της αυτοπεποίθησης, αλλά και σε σκέψεις αμφισβήτησης του εαυτού.
Τελευταία, ακούμε όλο και περισσότερο την κοινή γνώμη να «καταδικάζει» την τοξικότητα. Στην πραγματικότητα, όταν η κατάσταση αυτή αφορά την ίδια μας τη σχέση, τα όρια γίνονται δυσδιάκριτα. Ποια στοιχεία, λοιπόν, είναι αυτά που μπορούν να «δηλητηριάσουν» τη σχέση μας;
Η δυναμική μίας τοξικής σχέσης συχνά περιλαμβάνει μονόπλευρη δύναμη και έλεγχο. Η αναγνώριση και κατανόηση των σημαδιών θα μπορούσε να είναι το κλειδί για την αποφυγή:
- Άσκηση ελέγχου και απομόνωση από φίλους. Σε μία υποτιθέμενη προσπάθεια «αποκλειστικότητας», πάθους και τελικά χειραγώγησης, ο σύντροφος προσπαθεί να μας απομονώσει από το κοινωνικό – φιλικό μας περιβάλλον. Αυτή η τακτική μπορεί να περιλαμβάνει έμμεσες μεθόδους και όχι ξεκάθαρη τοποθέτηση (πχ να δηλώνει ότι δεν επιθυμεί να περνάμε χρόνο με φίλους).
- Αίσθημα ανικανοποίητου. Ένας τοξικός σύντροφος, συχνά, επιζητά κάτι παραπάνω, το οποίο ποτέ δεν έρχεται και ποτέ δεν είναι αρκετό. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αισθανόμαστε ότι κάτι δεν κάνουμε σωστά, και τελικά χάνουμε την αυτοπεποίθησή μας και βυθιζόμαστε στην ανασφάλεια.
- Δεν αισθανόμαστε άνετα να μιλήσουμε με ειλικρίνεια. Καθώς οι σχέσεις προχωρούν, το ίδιο θα πρέπει να συμβαίνει και με το επίπεδο εμπιστοσύνης. Οι συζητήσεις στην αρχή μπορεί να είναι πιο επιφανειακές και χαλαρές όταν, όμως, είμαστε σε μια σχέση για μεγάλο χρονικό διάστημα και νιώθουμε ότι δεν μπορούμε να εκφραστούμε αληθινά, είναι σημάδι ότι κάτι δεν πάει καλά. Οι υγιείς σχέσεις οικοδομούνται στον αμοιβαίο σεβασμό και την εμπιστοσύνη.
- Αίσθημα ευθύνης και ανασφάλειας για την έκβαση της σχέσης. Οι υγιείς σχέσεις χαρακτηρίζονται από ισορροπία και αμοιβαία επένδυση. Εάν ανησυχούμε περισσότερο, νιώθουμε συνεχώς φόβο και αμφιβολία ότι θα διαπράξουμε κάποιο λάθος, που θα επηρεάσει αρνητικά τον δεσμό και επικεντρωνόμαστε στη διατήρηση της σχέσης με άγχος περισσότερο απ’ ότι ο σύντροφος, πρέπει να το ξανασκεφτούμε.
- Σε μία διαφωνία πάντα φταίμε, έχουμε άδικο και τα επιχειρήματά μας δεν φέρουν καμία ισχύ. Ο τοξικός σύντροφος τείνει να κατηγορεί και να απενοχοποιεί τον εαυτό του, θυματοποιείται και μετατοπίζει τις ενοχές στον άλλο. Παρουσιάζεται αλάνθαστος και ισχυρογνώμων.
Καθώς όλο και περισσότερες έρευνες μελετούν το γιατί οι τοξικές σχέσεις είναι τόσο δύσκολο να διακοπούν, γίνεται ολοένα και πιο προφανές ότι ο φόβος να μείνεις μόνος, οι απόψεις των άλλων, και η σκέψη να ξεκινήσεις από την αρχή, παίζουν σημαντικό ρόλο στο γιατί οι άνθρωποι επιλέγουν να παραμένουν και να υπομένουν τέτοιες συμπεριφορές. Οι τοξικές σχέσεις περιέχουν στοιχεία αλληλεξάρτησης, γι’ αυτό συχνά βυθιζόμαστε μέσα σε αυτό, αγνοούμε τυχόν «καμπανάκια», ακόμη και προειδοποιήσεις από αγαπημένα μας πρόσωπα, που βλέπουν ότι κάτι δεν πάει καλά.
Όσο δύσκολο κι αν είναι, μία τοξική σχέση δεν θα ευδοκιμήσει και προ πάντων δεν θα μας προσφέρει την ψυχική ηρεμία και ευτυχία που αποτελούν προϋπόθεση για τις οικείες υγιείς συντροφικές σχέσεις.
Δήμητρα Καρυοφύλλη
Κλινική Ψυχολόγος
Επιστημονική Συνεργάτις Ι.Ψ.Σ.Υ.
Το σεξ είναι ζωή: Καλός στη δουλειά μου… «κακός» στα προσωπικά μου!
Φαίνεται ότι όταν το εργασιακό περιβάλλον είναι απαιτητικό και ο χρόνος πολύτιμος, αρκετοί είναι εκείνοι που έρχονται αντιμέτωποι με ένα «κρυφό» δίλημμα ανάμεσα στην εργασιακή ανέλιξη και στη δημιουργία μίας σχέσης
Ο τριανταδυάχρονος νεαρός κατάφερε να κάνει αισθητή την παρουσία του σε εκδήλωση που παρευρέθηκα πριν από μερικές εβδομάδες, αφού λίγο μετά τις πρώτες συστάσεις, με πλησίασε και μου ψιθύρισε χαμηλόφωνα: «Γιατρέ μου, χρειάζομαι την βοήθειά σας. Μπορεί να μην μου φαίνεται… αλλά δυσκολεύομαι πολύ με τις γυναίκες!». Και ενώ του απάντησα με χιούμορ ότι δεν με εκπλήσσουν τα λόγια του, η συζήτηση άρχισε να αποκτά πιο προσωπικό τόνο, με τον ίδιο να δείχνει ανυπομονησία για να μου διηγηθεί την ιστορία του. Επρόκειτο για έναν πολύ επιτυχημένο επαγγελματία, απόφοιτο τεχνικής σχολής, με αρκετά πτυχία και διακρίσεις στο βιογραφικό της ζωής του. Όμορφος, θετικός και χαμογελαστός μπροστά σε όλους, αλλά κατά βάθος, όπως μου ομολόγησε, αισθανόταν «μισός», αφού δεν είχε καταφέρει ποτέ του να αποκτήσει μία ολοκληρωμένη σχέση με γυναίκα:
«Πάντα ήμουν επιμελής στου δουλειά μου. Αγαπούσα αυτό που είχα σπουδάσει και το όνειρό μου ήταν να φτάσω ψηλά. Πέτυχα επαγγελματικά και ξέρω ότι από τη μία υπάρχουν άνθρωποι που με εκτιμούν και μου το αναγνωρίζουν και από την άλλη κάποιοι που ίσως με φθονούν γι’ αυτό. Εκείνο όμως, που δεν κατάφερα και το ζηλεύω αφάνταστα στις ζωές των υπολοίπων είναι που δεν έζησα τον έρωτα όταν έπρεπε. Βλέπω τους φίλους μου τον έναν μετά τον άλλον να παντρεύονται και να φέρνουν στον κόσμο τα δικά τους παιδιά και αναρωτιέμαι, άραγε, υπάρχει πλέον περιθώριο για μένα; Όταν βλέπω θηλυκό κομπλάρω αφάνταστα! Πόσο μάλλον να λειτουργήσω σεξουαλικά, όταν στο πίσω μέρος του μυαλού μου πάντα σκέφτομαι: ποια γυναίκα θα θελήσει έναν άνδρα χωρίς εμπειρίες;».
Η περίπτωση αυτή στάθηκε η αφορμή για να συγγράψω αυτό το άρθρο, ενώ είναι γεγονός, ότι τα τελευταία χρόνια όλο και πιο πολλοί νέοι και νέες με επισκέπτονται στο γραφείο μου, με σκοπό να παραπονεθούν για την αδυναμία τους να εναρμονίσουν την καριέρα με την προσωπική τους ζωή. Φαίνεται ότι όταν το εργασιακό περιβάλλον είναι απαιτητικό και ο χρόνος πολύτιμος, αρκετοί είναι εκείνοι που έρχονται αντιμέτωποι με ένα «κρυφό» δίλημμα ανάμεσα στην εργασιακή ανέλιξη και στη δημιουργία μίας σχέσης. Φυσικά, σπουδαίο ρόλο σε αυτό, διαδραματίζει και ο τρόπος με τον οποίο οι σύγχρονες ερωτικές σχέσεις προβάλλονται πλέον ως «άκρως απαιτητικές».
Πολλοί άνθρωποι σήμερα – και κυρίως οι άνδρες – μπροστά στο φόβο τους μην τυχόν και δεν ικανοποιήσουν τα κριτήρια της εμφάνισης, της οικονομικής ανεξαρτησίας, της μόρφωσης και της σεξουαλικής εμπειρίας, αρχίζουν να εσωτερικεύουν σκέψεις και συναισθήματα και να «επενδύουν» στον εαυτό τους, έως ότου επιστρέψουν πιο δυνατοί στο πεδίο της διεκδίκησης του έρωτα. Αρκετά συχνά, μάλιστα, πιστεύουν ότι αν καταφέρουν να πετύχουν τους προσωπικούς τους στόχους, τότε θα έχουν περισσότερες ευκαιρίες για να γνωρίσουν έναν «σωστό» σύντροφο.
Συγχρόνως, στοιχεία του χαρακτήρα, όπως η ανασφάλεια, η ανάγκη για επιβεβαίωση και η καταναγκαστική τελειομανία, δεν επιτρέπουν στο άτομο να δει καθαρά και να συνειδητοποιήσει πόσο σημαντική είναι αυτή η διάσταση της ζωής, την οποία αφήνει πίσω και την τοποθετεί σε «δεύτερη μοίρα». Εκείνο όμως, που ίσως δεν μπορεί να ελέγξει κανείς είναι το να «ερωτευτεί» τελικά την ίδια τη δουλειά του, μέσα από τις επιβραβεύσεις και την αναγνώριση που ένας σύντροφος -στην εποχή των ναρκισσιστικών απαιτήσεων- δύσκολα μπορεί να του προσφέρει. Έτσι, σιγά – σιγά το άτομο καταλήγει να απομακρύνεται από το κοινωνικό του δίκτυο, να παραμελεί την σεξουαλική του εικόνα και να αφοσιώνεται όλο και πιο πολύ στην οικονομική του καταξίωση. Μέρα με τη μέρα, οι επικοινωνιακές του δεξιότητες ατονούν, η ερωτική του διάθεση μειώνεται και δεν υπάρχει πλέον ο κατάλληλος χρόνος για τη δημιουργία της «ιδανικής» σχέσης, όπως την είχε φανταστεί και ονειρευτεί.
Ευτυχώς για τον φίλο μας, η ζωή του έφερε στον επαγγελματικό χώρο, μία γλυκιά εικοσιεπτάχρονη, που τον «ξύπνησε» από τον λήθαργο και τον οδήγησε στην αναζήτηση του πώς θα την κάνει δική του, κάτι που μου το πρόβαλλε ως ανάγκη του «εδώ και τώρα» σε αυτή τη «μοιραία» συνάντησή μας! Του εξήγησα ότι όφειλε πρώτα από όλα στον ίδιο του τον εαυτό τη «μάχη» για τη διεκδίκηση αυτής της γυναίκας. Δεν ήταν δυνατό, ένας άνθρωπος με τόσες κατακτήσεις σε επίπεδο καριέρας, να φοβάται να εξωτερικεύσει τα συναισθήματά του και να διστάζει να παρουσιάσει αυτά που τόσα χρόνια «έχτιζε» μαζί με την προσωπικότητά του. Του μίλησα ανοιχτά λέγοντάς του ότι ακόμα και η απόρριψή της θα σήμαινε ένα βήμα μπροστά από το τίποτα της σιωπής του.
Άλλωστε, ο ερχομός αυτής της γυναίκας στο γραφείο, ήταν ουσιαστικά το καμπανάκι της ζωής, που στ’ αφτιά του ηχούσε έντονα αλλά και απαιτητικά το: «δεν πάει άλλο!» και «η ευκαιρία ήρθε!». Μου θύμισε τη φράση του ταυρομάχου που λέει «θα πιάσω τον ταύρο από τα κέρατα, προτού με σκοτώσει!». Και επειδή τα «κέρατα» έχουν πολλές ερμηνείες, όταν η ζωή σου φωνάζει, ένα είναι βέβαιο: ποτέ δεν της γυρίζεις την πλάτη!
Θάνος Ε. Ασκητής
ΠΗΓΗ: ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ
Learn More