Σεξουαλική λειτουργικότητα σε νεαρές γυναίκες με διαταραχή προσωπικότητας
Ανά καιρούς διάφορες μελέτες έχουν καταγράψει τις επιπτώσεις των σεξουαλικών δυσλειτουργιών τόσο στο ψυχολογικό φάσμα του ατόμου όσο και στην γενικότερη ευεξία του. Χαμηλά ποσοστά σεξουαλικής ικανοποίησης έχουν συνδεθεί με αυξημένα ποσοστά προσωπικής δυσφορίας και προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις. Η ανθρώπινη σεξουαλικότητα, φαίνεται να αποτελεί μια ψυχοφυσιολογική διαδικασία, γεγονός που καταδεικνύει πως όταν το άτομο πλήττεται ψυχολογικά, έχει συνέπειες και στη σεξουαλική λειτουργικότητα. Σε μια σχέση αλληλεξάρτησης λοιπόν, μεταξύ σεξουαλικής και ψυχικής υγείας , τα άτομα με διαγνωσμένη ψυχοπαθολογία όπως είναι οι διαταραχές προσωπικότητας, φαίνεται να αντιμετωπίζουν σεξουαλικές δυσλειτουργίες. Αυτό καθιστά σημαντικό την ανάγκη για περαιτέρω διερεύνηση ψυχικών ασθενειών και σεξουαλικής συμπεριφοράς.
Τα άτομα με διαταραχή προσωπικότητας εμφανίζουν ένα δυσλειτουργικό τρόπο σκέψης, συναισθήματος και συμπεριφοράς. Η δυσκαμψία που τους χαρακτηρίζει σε επίπεδο πεποιθήσεων και τρόπου έκφρασης συχνά πυροδοτείται κάτω από έντονες καταστάσεις στρες και γενικότερου άγχους. Φυσικά αυτό έχει ως αποτέλεσμα το άτομο να πλήττεται τόσο σε προσωπικό επίπεδο όσο στις διαπροσωπικές του σχέσεις αλλά και εργασιακό χώρο. Αυτές οι τρεις διαστάσεις που πλήττονται συνοδεύονται συχνά από βία, αντικοινωνική συμπεριφορά, έντονο άγχος, κατάθλιψη και σεξουαλικά προβλήματα.
Σύμφωνα με το ψυχιατρικό εγχειρίδιο η κατηγορία των διαταραχών προσωπικότητας περιλαμβάνει 11 τύπους διαταραχών που κατηγοριοποιούνται σε 3 ομάδες. Η ομάδα Α (εγωκεντρικοί τύποι) περιλαμβάνει την παρανοειδή, τη σχιζοειδή, τη σχιζότυπη διαταραχή προσωπικότητας. Η ομάδα Β (δραματικοί, συναισθηματικοί τύποι) περιλαμβάνει: την αντικοινωνική, την οριακή (μεταιχμιακή), την ιστριονική, την ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας. Η ομάδα Γ (αγχώδεις, φοβιστικοί) περιλαμβάνει: την αποφευκτική, την εξαρτητική, την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή.
Ποια είναι λοιπόν η συσχέτιση διαταραχών προσωπικότητας και σεξουαλικών δυσλειτουργιών;
Έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό του Sexual Medicine, το Φεβρουάριο του 2018 και εκπονήθηκε από το Πανεπιστήμιο του Μαστριχτ της Ολλανδίας, μελέτησε για πρώτη φορά τη συσχέτιση μεταξύ διαταραχών προσωπικότητας, ψυχολογικών προβλημάτων και σεξουαλικής λειτουργικότητας σε νεαρές γυναίκες. Η μελέτη περιελάμβανε 188 γυναίκες ηλικίας 18-25 ετών, που είχαν επισκεφτεί δημόσιο φορέα υγείας από το 2012 έως το 2016 και δεν είχαν λάβει οποιαδήποτε μορφή θεραπείας (φάρμακα,ψυχοθεραπεια). Η σεξουαλική λειτουργικότητα μετρήθηκε με το εργαλείο FSFI το οποίο εξετάσει την σεξουαλική επιθυμία, διέγερση, οργασμό και ικανοποίηση. Για να αξιολογίσουν τα ψυχολογικά συμπτώματα (εχθρότητα, φοβικότητα, άγχος, ψυχωτισμό, εμμονές, καταναγκασμούς) και κατάθλιψη χρησιμοποίησαν τα 2 εργαλεία (BSI και CESDS), ενώ για τη διάγνωση διαταραχής προσωπικότητας Assessment of DSM-IV-TR Personality Disorders Questionnaire. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως οι γυναίκες που αναφέρουν χαρακτηριστικά διαταραχών προσωπικότητας από την ομάδα Α (εγωκεντρικοί) και Γ (αγχώδεις-φοβικοί) παρουσίασαν περισσότερα σεξουαλικά προβλήματα σε σχέση με την ομάδα ελέγχου αλλά και την κατηγορία Β (δραματικοί-συναισθηματικοί τύποι)των διαταραχών προσωπικότητας. Συγκεκριμένα, τα μεγαλύτερα ποσοστά βρέθηκαν στη σχιζοειδή, αποφευκτική και ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Η ομάδα Β έδειξε παρορμητική σεξουαλική συμπεριφορά και μεγαλύτερη σεξουαλική επιθυμία σε σχέση με τις άλλες κατηγορίες προσωπικότητας. Οι γυναίκες που εμφάνισαν προβλήματα σεξουαλικής φύσεως είχαν και περισσότερα ψυχολογικά προβλήματα, κάτι που τονίζει και την ισχυρή συσχέτιση ψυχικής και σεξουαλικής ισορροπίας. Από οτι φαίνεται τα ψυχολογικά συμπτώματα και συγκεκριμένα η κατάθλιψη, μεσολαβούν μεταξύ των σεξουαλικών δυσλειτουργιών και των διαταραχών προσωπικότητας.
Η μειωμένη συναισθηματική εγγύτητα, εμπιστοσύνη και η δυσκολία σύναψης δεσμών που αποτελούν χαρακτηριστικά της κατηγορίας Α των διαταραχών προσωπικότητας, φαίνεται να επηρεάζουν τη σεξουαλική επιθυμία και τη διεκδίκηση μιας υγιούς σεξουαλικής ζωής. Στην έρευνα όσο υψηλότερα τα σκορ προσωπικότητας στην κατηγορία Α, τόσο πιο χαμηλά σκορ στην σεξουαλική επιθυμία και ικανοποίηση. Στην κατηγορία Γ διαταραχών προσωπικότητας, το συναίσθημα του φόβου και της αποτυχίας όπως και των δυσπροσαρμοστικών σκέψεων για την αυτοεικόνα, φάνηκαν να επηρεάζουν την σεξουαλική ικανοποίηση.
Σε αντίθεση με τις ομάδες αυτές, η κατηγορία Β φαίνεται έχει αναλογική σχέση με τη σεξουαλική λειτουργικότητα. Όσο δηλαδή πιο υψηλά τα σκορ προσωπικότητας τόσο μικρότερα είναι τα ποσοστά σεξουαλικών διαταραχών. Παρόλα αυτά, υπάρχει μια λεπτή γραμμή μεταξύ ωφέλιμων και δυσπροσαρμοστικών στοιχείων της συγκεκριμένης κατηγορίας διαταραχών προσωπικότητας.Και αυτό γιατί τα άτομα αυτά, ενδέχεται να εμπλακούν με μοτίβα υπερσεξουαλικότητας, εκδηλώνοντας μαζί με υψηλή σεξουαλική επιθυμία και υψηλό σεξουαλικό ρίσκο, όπως και παρορμητική συμπεριφορά κάτι που υπονομεύει την σεξουαλική υγεία του ατόμου και της σχέσης. Ένα άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμά σε αυτή τη κατηγορία αποτελεί ο ναρκισσιστικός τύπος ατόμου που χρησιμοποιεί το σεξ ως μέσο για την προσωπική του ευχαρίστηση και ενίσχυσης της αυτοεικόνας, αδιαφορώντας για την ικανοποίηση του συντρόφου. Αυτό φυσικά έχει αντίκτυπο στη ποιότητα της σχέσης.
Συνοψίζοντας, φαίνεται πως οι διαταραχές προσωπικότητας παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη και τη διατήρηση ενός σεξουαλικού προβλήματος, κάτι που υποστηρίζεται και από τη σύγχρονη βιβλιογραφία. Για αυτό το λόγο τονίζεται η ανάγκη κλινικής αξιολόγησης διαταραχών προσωπικότητας τόσο στις γυναίκες όσο και στους άνδρες, όταν εμφανίζουν προβλήματα σεξουαλικής συμπεριφοράς. Η αξιολόγηση σεξουαλικής υγείας από του ειδικούς υγείας δεν αποτελεί πολυτέλεια αλλά ανάγκη, μιας και αυτή είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με ψυχοπαθολογία.
Παπαδόπουλος Περικλής
Κλινικός Ψυχολόγος, Συνεργάτης Ι.Ψ.Σ.Υ
Πηγή: Grauvogl, A., Pelzer, B., Radder, V., & van Lankv eld, J. (2018). Associations Between Personality Disorder Characteristics, Psychological Symptoms, and Sexual Functioning in Young Women. The journal of sexual medicine, 15(2), 192-200.
Learn More