
Βία ανηλίκων: γιατί συμβαίνει και τρόποι αντιμετώπισης
Χαρακτηριστική είναι η αύξηση που παρατηρούμε στα φαινόμενα βίαιης συμπεριφοράς από και ανάμεσα σε ανηλίκους, είτε με την μορφή σχολικού εκφοβισμού (bullying), είτε μέσω της δράσης παιδικών «συμμοριών». Και βέβαια σε αυτήν την ανοδική τάση έχει συμβάλει πλήθος παραγόντων μεταξύ των οποίων η αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας, η κοινωνική αποστασιοποίηση και οι συνθήκες εγκλεισμού, η έλλειψη επικοινωνίας.
Αν λάβουμε υπόψη την 10ετή οικονομική κρίση που ξεκίνησε το 2008 και μετέπειτα την έλευση της πανδημίας Covid-19 καταλαβαίνουμε πόσο έχει συμπιεστεί η Ελληνική κοινωνία γενικότερα, αλλά και η οικογένεια ειδικότερα. Η πανδημία ανέδειξε τις παθογένειες που υπήρχαν και έφερε ανασφάλεια, μειωμένη ανοχή στη δυσφορία και θυμό στους κόλπους της οικογένειας. Αυτό έχει ως απόρροια την έλλειψη επικοινωνίας και οριοθέτησης ακόμα και την παραμέληση των παιδιών από τους γονείς. Επιπλέον, δεν είναι λίγες οι φορές που η βίαιη συμπεριφορά των παιδιών αποτελεί αντανάκλαση της βίας που μπορεί να υφίστανται τα ίδια ή κάποιο άλλο μέλος της οικογένεια τους.
Τα παιδιά που εισέρχονται στην περίοδο της εφηβείας, σε αυτήν την ηλικία της σύγκρουσης, της αμφισβήτησης, της αντίδρασης και της παρόρμησης, βιώνουν ήδη μια πληθώρα ψυχοφυσιολογικών αλλαγών, στην οποία καλούνται να προσαρμοστούν. Χαρακτηριστικό αυτής της ηλικιακής περιόδου είναι η ανάγκη να προσδιορίσουν τη ταυτότητα τους και να ανήκουν κάπου. Όταν, λοιπόν, οι σχέσεις με τους γονείς είναι φτωχές, απόμακρες ή και συγκρουσιακές, οι έφηβοι ενδέχεται να χάσουν τον προσανατολισμό τους και να αναζητήσουν τη λύση ακόμα και στη χρήση ουσιών, όπως αλκοόλ ή χασίς, μέσω της οποίας μπορεί να αισθάνονται ότι αποκόπτονται από την γονεϊκή επιρροή και ταυτίζονται με τους συνομηλίκους.
Ο ρόλος του σχολείου είναι μείζονος σημασίας στην ανάπτυξη της προσωπικότητας και την καλλιέργεια κοινωνικών δεξιοτήτων στο παιδί. Ωστόσο, είναι ένας τομέας που έχει δεχτεί πλήγμα λόγω του κορωνοϊού, με τις συνθήκες καραντίνας που επιβλήθηκαν. Σαν αποτέλεσμα, τα παιδιά κλείστηκαν στο σπίτι, αποκόπηκαν και από τους φίλους αλλά και από την επιρροή των εκπαιδευτικών, εστιάζοντας το ενδιαφέρον τους στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης και σε ηλεκτρονικά παιχνίδια, που ενίοτε αναπαράγουν την βία, σαν τρόπο εκτόνωσης και έκφρασης. Όλα τα παραπάνω κάνουν πρόδηλη μια κρίση αξιών που περνάμε και την οποία αντιλαμβάνονται και τα ίδια τα παιδιά.
Η συνεργασία γονέων και εκπαιδευτικής κοινότητας αλλά και των γονέων με τα παιδιά τους κρίνεται σκόπιμη όχι μόνο για την αντιμετώπιση των φαινομένων βίαιης συμπεριφοράς από τα παιδιά αλλά κυρίως για την πρόληψη τους. Συγκεκριμένα, οι γονείς θα πρέπει να:
- Να ενημερώνονται από το σχολείο για την συμπεριφορά των παιδιών
- Να ασχολούνται μαζί τους, κάνοντας διάλογο
- Να τα οριοθετούν, αλλά και να τα ενισχύουν
- Να ικανοποιούν τις συναισθηματικές τους ανάγκες

Στάδια Ψυχοσεξουαλικής Ανάπτυξης (Κορίτσι)
Είναι βασικό να μπορούμε μέσω της ψυχανάλυσης και της ψυχοθεραπείας, να αναγνωρίσουμε αν έχουμε «κολλήσει» σε κάποιο στάδιο, πόσο αυτό επηρεάζει τη λειτουργικότητά μας στην ενήλικη πια ζωή και τις διαπροσωπικές σχέσεις μας, και να αλλάξουμε το μοντέλο συμπεριφοράς μας.
Βρεφική σεξουαλικότητα
0-3 ετών (Aναζήτηση):
- Μητρικός θηλασμός-Δακτυλικός θηλασμός-Αντικείμενα ηδονής με θηλασμό
- Τα κορίτσια αρχίζουν ν’ αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους ως κορίτσι και όχι ως αγόρι
- Εξερεύνηση και άγγιγμα των γεννητικών τους οργάνων
- Προσπάθεια ν’ αγγίξουν το σώμα της μητέρας έχοντας την περιέργεια και την ανάγκη σύγκρισης
- Επιθυμία να βγάζουν τα ρούχα τους και να κυκλοφορούν γυμνά
- Απόπειρες να δουν τους οικείους (π.χ., γονείς και αδέρφια) όταν είναι γυμνοί (π.χ., στο μπάνιο)
Νηπιακή σεξουαλικότητα
3-6 ετών (Aναγνώριση):
- Σωματική ταυτοποίηση (μαθαίνουν το σώμα τους σε σχέση με το όμοιο και το διαφορετικό)
- Εστιάζουν την ηδονή του στο σώμα τους (αυνανισμός) χωρίς οριοθέτηση της ατομικότητας και της ηθικής των ενηλίκων
- Μίμηση ερωτικών συμπεριφορών (π.χ., φίλημα, κράτημα χεριών) και αντιγραφή εικόνων και ρούχων του γονεϊκού τους περιβάλλοντος (π.χ., τα κορίτσια ντύνονται και βάφονται σαν τη μητέρα τους)
- Εξερεύνηση των απόκρυφων μερών του σώματος μέσα από παιχνίδια και δραστηριότητες με παιδιά αντίστοιχης ηλικίας του ίδιου και του αντίθετου φύλου (π.χ., παίζοντας «το γιατρό»)
- Εξιδανικεύουν και αντιγράφουν κοινωνικά πρότυπα και συμπεριφορές (π.χ., γάμο, σχέση)
- Κάνουν ερωτήσεις σχετικά με την αναπαραγωγή (π.χ., «από που έρχονται τα μωρά;»)
- Κοινωνικοποίηση και ομαδοποίηση σε δραστηριότητες με εγωκεντρική συμμετοχή και ανάγκη προσωπικού ενδιαφέροντος
Παιδική σεξουαλικότητα
6-9 ετών (Oμαδοποίηση και αποδοχή):
- Μιλούν για τα γεννητικά όργανα και τις λειτουργίες τους είτε με «παιδικό» λεξιλόγιο και αστείο τρόπο είτε με λέξεις που χρησιμοποιούν οι ενήλικες και με προκλητικό λόγο
- Ενισχύουν το φύλο τους μέσα από την ομάδα των ομοίων και ανταγωνίζονται τη διαφορετικότητα με μαχητικότητα και πρόκληση, «χτίζοντας» το χειρισμό της επικοινωνίας
- Ερωτοτροπούν αυθόρμητα και με την αθωότητά τους «πονηρεύουν» τις συμπεριφορές τους και εμπλέκονται στις πρώτες τους ερωτικές αναζητήσεις
- Δίνουν έμφαση στην εικόνα τους και στην «ομορφιά τους», κυρίως από το γονεϊκό θαυμασμό (σύνδρομο του καθρέφτη)
9-12 ετών (Tαυτοποίηση του φύλου):
- Η περίοδος της ήβης «αφυπνίζει» τις ορμόνες και ωριμάζει τα χαρακτηριστικά του φύλου
- Ενδιαφέρονται και ρωτούν για τις σωματικές αλλαγές που τους συμβαίνουν ή πρόκειται να συμβούν (π.χ., έμμηνος ρύση, αύξηση στήθους κλπ.)
- Εκφράζουν συχνά την περιέργειά τους για τη σεξουαλικότητα μέσω του Ίντερνετ που με το κινητό έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες πολλές φορές λαθεμένες, αλλά και στην ομάδα των συνομηλίκων κοριτσιών που το φλερτ αρχίζει να προδιαγράφεται και οι γονείς ν’ ανησυχούν
- Ενδιαφέρονται για τις ερωτικές σχέσεις και πιθανά αναζητούν να έχουν ένα ενδοσχολικό φλερτ
- Βιώνουν έντονα συναισθήματα όπως: ντροπή, αμηχανία, φόβο σχετικά με τη σεξουαλική τους αφύπνιση
Εφηβική σεξουαλικότητα
12-17 ετών (Κυρίαρχη εφηβεία):
- Βιολογική αφύπνιση και ανάπτυξη εξωτερικών γνωρισμάτων του φύλου (σωματική αλλαγή κορμού στους μαστούς, τους γλουτούς, τα άκρα, αλλαγή χρώματος φωνής και λόγου, τριχοφυΐα εφηβαίου, μασχάλης και κορμού, εμμηνορρυσία, συνειδητοί αυνανισμοί και κλειτοριδικοί-σκελικοί αυνανισμοί)
- Ορμονολογική ενεργοποίηση
- Έναρξη γονιμότητας
- Σεξουαλικές φαντασιώσεις
- Αισθάνονται ντροπή, αμηχανία, φόβο
- Εκφράζουν έντονο ενδιαφέρον για τις ερωτικές σχέσεις, ρωτούν και συζητούν γι’ αυτά τα θέματα
- Ολοκληρώνονται οι σωματικές αλλαγές
- Βιώνουν παράφορους έρωτες
- Νιώθουν έντονο πάθος μικρής διάρκειας
- Έναρξη σεξουαλικής ζωής
17-19 ετών (Εφηβικό κλείσιμο):
- Σταθερή εικόνα και αίσθηση εαυτού
- Σεξουαλική διεκδίκηση
- Αναζήτηση ερωτικού συντρόφου
- Ζουν τα δικά τους μυστικά
- Δεσμεύονται πιο έντονα συναισθηματικά από τα αγόρια
- Γονεϊκή οριοθέτηση και σεβασμός των επιλογών τους

Στάδια Ψυχοσεξουαλικής Ανάπτυξης (Αγόρι)
Είναι βασικό να μπορούμε μέσω της ψυχανάλυσης και της ψυχοθεραπείας, να αναγνωρίσουμε αν έχουμε «κολλήσει» σε κάποιο στάδιο, πόσο αυτό επηρεάζει τη λειτουργικότητά μας στην ενήλικη πια ζωή και τις διαπροσωπικές σχέσεις μας, και να αλλάξουμε το μοντέλο συμπεριφοράς μας.
Βρεφική σεξουαλικότητα
0-3 ετών (Aναζήτηση):
Το αγόρι εμφανίζει αυτόματη, ακούσια αναζήτηση της ηδονής μέσα από αυνανιστικού τύπου κινήσεις.
- Μητρικός θηλασμός-Δακτυλικός θηλασμός-Αντικείμενα ηδονής με θηλασμό.
- Περιέργεια σε σχέση με το σώμα, εξερεύνηση και άγγιγμα των γεννητικών οργάνων.
- Δεν εμφανίζει συστολή ή ντροπή για το γυμνό σώμα (βγάζει τα ρούχα του και κυκλοφορεί γυμνό).
- Απόπειρες να δει τους οικείους (πχ. γονείς και αδέρφια) όταν είναι γυμνοί (πχ. στο μπάνιο)
Νηπιακή σεξουαλικότητα
3-6 ετών (Aναγνώριση):
Η αναζήτηση της ηδονής γίνεται συγκεκριμένη, συνειδητή και πραγματοποιείται η νοηματική σύνδεση της ευχαρίστησης με το πέος.
- Εστιάζει την ηδονή του στο σώμα του (αυνανισμός) χωρίς οριοθέτηση της ατομικότητας και της ηθικής των ενηλίκων.
- Ενασχόληση με τα γεννητικά του όργανα μέσω τριβής με το χέρι ή με αντικείμενα, τόσο σε ιδιωτικό όσο και σε δημόσιο χώρο
- Προσπάθεια να αγγίξει το στήθος της μητέρας ή άλλων γυναικών.
- Ερωτήσεις σχετικά με το σώμα του ή των άλλων.
- Εξερεύνηση σώματος με συνομήλικα αγόρια ή κορίτσια (σύνηθες παιχνίδι ο «γιατρός»).
- Μίμηση ερωτικών συμπεριφορών (π.χ., φίλημα, κράτημα χεριών) και αντιγραφή εικόνων και ρούχων του γονεϊκού του περιβάλλοντος. Το αγόρι αντιγράφει συμπεριφορές των γονιών του με περιέργεια και μίμηση (π.χ. το ξύρισμα του πατέρα αλλά και το κραγιόν της μητέρας).
- Κοινωνικοποίηση και ομαδοποίηση σε δραστηριότητες με εγωκεντρική συμμετοχή και ανάγκη προσωπικού ενδιαφέροντος.
- Κατάλληλη περίοδος για να ξεκινήσει η σεξουαλική αγωγή με την αναγνώριση του σώματός του και την συνειδητοποίηση των διαφορών του ανδρικού και του γυναικείου σώματος (μαθησιακή περιέργεια).
Παιδική σεξουαλικότητα
6-9 ετών (Oμαδοποίηση και αποδοχή):
Σε αυτό το ηλικιακό στάδιο το αγόρι αναμένεται να έχει συνειδητοποιήσει το φύλο του και πώς διαφέρει ανατομικά από το κορίτσι.
- Μιλούν για τα γεννητικά όργανα και τις λειτουργίες τους είτε με «παιδικό» λεξιλόγιο και αστείο τρόπο είτε με λέξεις που χρησιμοποιούν οι ενήλικες και με προκλητικό λόγο.
- Εξερεύνηση της σεξουαλικότητας περισσότερο πλέον με συνομήλικα άτομα μέσα από κοινό παιχνίδι.
- Γεφυρώνεται η σχέση πατέρα-γιου, όπου το αγόρι σταδιακά προσεγγίζει τον πατέρα για να εκφράσει τις απορίες του με την ομόφυλη ταύτιση να ενισχύεται σημαντικά, ως κυρίαρχο κριτήριο της ταυτότητας του φύλου.
- Ερωτοτροπούν αυθόρμητα και με την αθωότητά τους «πονηρεύουν» τις συμπεριφορές τους και εμπλέκονται στις πρώτες τους ερωτικές αναζητήσεις.
- Ενισχύουν το φύλο τους μέσα από την ομάδα των ομοίων και ανταγωνίζονται τη διαφορετικότητα με μαχητικότητα και πρόκληση, «κτίζοντας» τη διαχείριση της επικοινωνίας τόσο με το όμοιο όσο και με το διαφορετικό.
- Ο γονιός οφείλει να «θαυμάζει» και να ενισχύει την εικόνα του φύλου του παιδιού του, ζώντας τις σωματικές αλλαγές και εστιάζοντας στη διαφορετικότητα των παιδιών του (π.χ. «τι όμορφο αγόρι που είσαι, πόσο σου πάνε τα μαλλιά έτσι»).
9-12 ετών (Tαυτοποίηση του φύλου):
Το αγόρι αρχίζει να διεκδικεί την ανεξαρτησία και τον ιδιωτικό του χώρο.
- Η περίοδος της ήβης «αφυπνίζει» τις ορμόνες και ωριμάζει τα χαρακτηριστικά του φύλου.
- Ο πατέρας με τον γιο αναπτύσσουν συμμαχικό διάλογο που θα βοηθήσει στη διαχείριση της ντροπής, της ερωτικοποίησης, της αμηχανίας και του φόβου.
- Η μητέρα συμβάλει θετικά με το να ενισχύει τη σχέση πατέρα-γιου και να οδηγεί τα ερωτήματα του γιου της στον πατέρα που μπορεί να απαντήσει με μεγαλύτερη άνεση και να καταλάβει καλύτερα το γιο του και μέσα από το ίδιο φύλο.
- Ενδιαφέρεται και ρωτά για τις σωματικές αλλαγές που συμβαίνουν ή πρόκειται να συμβούν.
- Εκφράζει συχνά την περιέργειά του για τη σεξουαλικότητα μέσω του Ίντερνετ που με το κινητό έχει πρόσβαση σε πληροφορίες πολλές φορές λαθεμένες, αλλά και στην ομάδα των συνομηλίκων αγοριών που συζητούν συγκρίνουν και εμπλέκουν τις σκέψεις τους μεταξύ περιέργειας και αναζήτησης, ακούγοντας «σκόρπια πράγματα» και από μεγαλύτερους.
- Ίσως αναζητήσει να έχει ένα «κορίτσι» όπως τα αγόρια που παρακολουθεί στην τηλεόραση και τον κινηματογράφο, αλλά και σε μεγάλο βαθμό από την υπερβολική και αφελή στάση των γονέων που «καμαρώνουν πρόωρα» για τις ερωτικές επιτυχίες του «όμορφου» γιου τους.
Εφηβική σεξουαλικότητα
12-17 ετών (Κυρίαρχη εφηβεία-σεξουαλική εγρήγορση)
- Η εφηβεία περιλαμβάνει τη σεξουαλική ωρίμανση και την αφύπνιση της πραγματικής σεξουαλικής δραστηριότητας και εμπλοκής τόσο σωματικά όσο και συναισθηματικά.
- Τα κύτταρα των όρχεων ξεκινούν να παράγουν τεστοστερόνη.
- Σωματική ανάπτυξη με πολύ έντονο ρυθμό (μυοσκελετικό σύστημα, ύψος, βάρος κλπ.).
- Εμφάνιση τριχοφυΐας στο εφηβαίο και αργότερα στις μασχάλες.
- Η φωνή γίνεται πιο ανδρική και το μέγεθος των γεννητικών οργάνων αυξάνεται.
- Αυνανισμός ως φυσιολογική λειτουργία και πηγή ευχαρίστησης, στάδιο προετοιμασίας της σεξουαλικής ζωής που έρχεται.
- Η ηδονή, που λειτουργούσε διάχυτα στην προηγούμενη περίοδο της παιδικής ηλικίας, ενισχύεται, σωματικά και εγκεφαλικά, εστιάζοντας στα γεννητικά όργανα αλλά και στις φαντασιώσεις.
- Πρωινές στύσεις, συχνές και αιφνίδιες στυτικές διεγέρσεις κατά τη διάρκεια της ημέρας, ακόμα και μέσα στο μάθημα της τάξης συνοδεύουν τις νυκτερινές που χαρακτηρίζουν τη σεξουαλική ενεργοποίηση, κυρίως με τις νυκτερινές εκσπερματίσεις του εφήβου.
- Τα «βρεγμένα» όνειρα (ονείρωξη) μετά τα 12-13 χρόνια πληθαίνουν και ξυπνούν πολλές φορές τη νύχτα το αγόρι.
- Φαντασιώσεις πονηρές, επιθετικές, φιλήδονες, σαρκικές που προκαλούν χαρά, αλλά και φόβο, θυμό και αγωνία.
- Τα αγόρια στην ηλικία αυτή μπορεί να διεκδικήσουν την πρώτη σχέση με το άλλο φύλο σε ένα πλατωνικό επίπεδο ή ακόμα και να πειραματιστούν σεξουαλικά (εξιδανικευμένος έρωτας).
- Διεκδίκηση αυτονομίας και ιδιωτικότητας ακόμα πιο σθεναρή καθώς ο έφηβος νιώθει ότι μεγαλώνει και δεν δέχεται να του συμπεριφέρονται σαν παιδί (οριοθέτηση του χώρου του και της ατομικότητάς του).
- Έναρξη της σεξουαλικής ζωής.
- Χαρακτηριστικό της κυρίαρχης εφηβικής ηλικίας είναι ότι το αγόρι «ζει το εδώ και τώρα» με έντονη μεταβλητότητα και συναισθηματική παρορμητικότητα, μπερδεύοντας τον εαυτό του και το περιβάλλον του.
17-19 ετών (εφηβικό κλείσιμο-απογαλάκτιση)
- Η σεξουαλική ωρίμανση έχει ολοκληρωθεί βιολογικά και ψυχολογικά. Χαρακτηριστικό γνώρισμα, σε σχέση με το κορίτσι, είναι ότι έχει πιο αργούς ρυθμούς εξέλιξης και κρατάει περισσότερο η παιδικότητά του μέχρι την ωρίμανση.
- Σταθερή εικόνα και αίσθηση του εαυτού του με ναρκισσιστική προβολή (έντονη ενασχόληση της εικόνας του).
- Το αγόρι οδηγείται στην «πρώτη του φορά» περνώντας τις εξετάσεις του ανδρισμού και της αναγνώρισής του από το σεξουαλικό του σύντροφο.
- Αναπτύσσεται μαζί με το σεξουαλικό του ενδιαφέρον ο ερωτισμός της επιλογής μιας πιο συναισθηματικής και σταθερής γνωριμίας-σχέσης έχοντας την ανάγκη να φτιάξει δεσμό και να «τα έχει» με ένα κορίτσι.
- Γονεϊκή οριοθέτηση και σεβασμός των επιλογών του αναπτύσσουν την αυτοπεποίθησή του αλλά και την αυταρέσκειά του που σε μεγάλο βαθμό, ακόμη, παραμένει ασταθής μεταξύ ενθουσιασμού και απογοήτευσης.

Υπάρχει «σωστή» ηλικία για να ξεκινήσει ένας έφηβος τη σεξουαλική του ζωή;
εν υπάρχει χρονικά καθορισμένη ηλικία όπου ένα έφηβος «πρέπει» να ξεκινήσει την σεξουαλική του ζωή . Η «σωστή» ηλικία για την έναρξη της σεξουαλικής ζωής προσδιορίζεται από το πότε ο έφηβος θα νιώσει έτοιμος σωματικά και συναισθηματικά για να κάνει έρωτα. Εκείνη τη στιγμή, ο έφηβος νιώθει εξοικειωμένος με τις αλλαγές που έχουν συμβεί στο σώμα του και αρχίζει να συνειδητοποιεί την ανάγκη να μοιραστεί τη σεξουαλικότητά του. Τις περισσότερες φορές, η περίοδος αυτή συμπίπτει με το κλείσιμο της εφηβείας (17-19 ετών).
Ορισμένες φορές, ο έφηβος νιώθει πίεση από τους συνομηλίκους του ή τους φίλους του να ξεκινήσει τη σεξουαλική του ζωή ακόμα και αν δεν έχει νιώσει έτοιμος. Ο έφηβος δεν θα πρέπει να υποκύψει σε αυτή την πίεση αλλά να δώσει στον εαυτό του το περιθώριο να ανοίξει την πόρτα της σεξουαλικής του ζωής, χωρίς άγχος και μόνο όταν θα νιώθει έτοιμος και σίγουρος.
Learn More
Έφηβος και Οικογένεια
Ο έφηβος και η οικογένεια βρίσκονται σε συνεχή αλληλεπίδραση με έντονες συγκρούσεις, χαρακτηριστικές αυτής της περιόδου. Η θέση του εφήβου καθορίζεται από μια βαθιά αμφιθυμία. Διεκδικεί με πάθος την αυτονομία του, την ίδια στιγμή που εξαρτάται άμεσα από την οικογένειά του. Θέλει να είναι αυτόνομος, διακηρύσσει την ανεξαρτησία του, αλλά ταυτόχρονα αναζητεί τη σιγουριά και τη στήριξη που παρέχονται από τους γονείς του. Χρειάζεται όρια που τίθενται από τη συνεπή παρουσία των ενηλίκων παρέχοντάς του την αίσθηση αυτής της σιγουριάς. Επίσης, χρειάζεται όρια για να μπορέσει να αντιπαρατεθεί και να αναμετρηθεί με τα γονεϊκά πρότυπα. Του είναι απαραίτητη η ύπαρξη κάποιου με τον οποίο θα συγκρουστεί και θα τον ξεπεράσει.
Επομένως, έχει ανάγκη να ανήκει σε μια δομή που δεν καταρρέει από την επιθετικότητά του ούτε έχει διάθεση αντεκδίκησης. Ο έφηβος δεν αντέχει να βλέπει τους γονείς του αδύναμους, έχει ανάγκη να τους βλέπει δυνατούς και σταθερούς. Σε αυτή την περίοδο αποφεύγει τη σωματική επαφή με τους γονείς του. Τα αγόρια δεν θέλουν με κανένα τρόπο να τα πλησιάζει η μητέρα τους, να τα αγγίζει, να τα φιλά ή να τα χαϊδεύει. Το ίδιο συμβαίνει αντίστοιχα με τα κορίτσια και τον πατέρα τους.
Οι γονείς αυτή την περίοδο περνούν συνήθως την κρίση της μέσης ηλικίας. Αντιλαμβάνονται ότι τους μένει λίγος χρόνος για την πραγμάτωση των φιλοδοξιών τους και η σεξουαλικότητά τους μειώνεται, ενώ παράλληλα παρατηρούν ότι τα όνειρα στη ζωή του εφήβου ανατέλλουν. Αναζητούν τη στήριξη ο ένας από τον άλλον, για να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες από τη μεταλλαγή της σχέσης με το παιδί τους. Αυτή η δυνατότητα ωστόσο δεν είναι πάντα εφικτή, καθώς αποκαλύπτονται παλιές απωθημένες συγκρούσεις και προκαλούνται καταθλιπτικά συναισθήματα ή αναζητείται ικανοποίηση σε σχέσεις έξω από το γάμο.
Συχνά, χρησιμοποιείται ο όρος “σύνδρομο της άδειας φωλιάς” (empty nest syndrome) για να περιγράψει τις δυσκολίες των γονέων να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες που δημιουργούνται μετά την ανεξαρτητοποίηση των παιδιών.
Ανάμεσα στη μητέρα και την έφηβη κόρη αναπτύσσονται σε πολλές περιπτώσεις σχέσεις που σχετίζονται με την αρχή και το τέλος της έμμηνης ρύσης. Η κόρη αποκτά την ικανότητα για σύναψη σεξουαλικών σχέσεων και τεκνοποίηση, ενώ για τη μητέρα η σεξουαλικότητα και η θηλυκότητα υποχωρούν. Γίνεται λοιπόν κατανοητό πως μπορεί να «ζηλεύει» την κόρη για τις νέες ιδιότητές της, ενώ ταυτόχρονα η ίδια αισθάνεται λύπη και απόγνωση για τη σταδιακή απώλεια αυτών των ιδιοτήτων. Πάντως φαίνεται πως οι μητέρες που είχαν μία ικανοποιητική ερωτική ζωή μεταδίδουν και στις κόρες μία ηρεμία σχετικά με τη σεξουαλικότητα, χωρίς να τις φορτώνουν με άγχος και ενοχές.
Σε άλλες περιπτώσεις οι γονείς δεν έχουν να αντιμετωπίσουν μόνο τη συμβολική απώλεια του παιδιού τους από τον κόλπο της οικογένειας, αλλά πρέπει να αντιμετωπίσουν και την πραγματική απώλεια των δικών τους γονέων που φεύγουν από τη ζωή. Γίνονται και οι ίδιοι “παιδιά χωρίς γονείς” και κατακλύζονται από συναισθήματα μοναξιάς. Όλες αυτές οι διεργασίες είναι πολύ επώδυνες και οι γονείς οφείλουν να προσαρμοστούν στη νέα πραγματικότητα και να βρουν νέους τρόπους ικανοποίησης.
Τέλος, φαίνεται να υπάρχουν στερεότυπες αντιδράσεις των ενηλίκων κατά την περίοδο της εφηβείας. Οι γονείς που ενστερνίζονται αυτές τις αντιδράσεις αισθάνονται συνήθως απειλημένοι από τον έφηβο.
Τα “στερεότυπα” για την εφηβεία, που έχουν διατυπωθεί από ερευνητές είναι τα εξής:
- Ο έφηβος καταλαμβάνεται από ακατάσχετη σεξουαλική μανία και γίνεται επικίνδυνος ενώ ταυτόχρονα χρειάζεται καθοδήγηση και ενθάρρυνση γιατί είναι ακόμα ανεπαρκής,
- Είναι έρμαιο των επιθυμιών του, αποκόπτεται από τους δεσμούς με την οικογένεια χωρίς την ικανότητα να επιβληθεί στα συναισθήματά του, αδυνατεί να προσαρμοστεί σε ένα ενήλικο περιβάλλον.
- Είναι «εκμεταλλευτής» και «τύραννος» για τους γονείς ενώ για άλλους είναι ένα αγνό και ανυπεράσπιστο θύμα για εκμετάλλευση,
- Είναι αντικείμενο φθόνου καθώς κατέχει όλα τα προσόντα και τις ικανότητες που σταδιακά χάνει ο ενήλικας. Ταυτόχρονα είναι αυτός που μπορεί να ικανοποιήσει τις ανεκπλήρωτες επιθυμίες των γονέων και πρέπει να προστατευθεί και να ενθαρρυνθεί
- Είναι ένα μέλος της οικογένειας που διαταράσσει τις ευαίσθητες ισορροπίες
- Είναι εύκολο να διαπιστωθεί η αντιφατικότητα της καθεμιάς από αυτές τις στερεότυπες πεποιθήσεις. Ο γονείς οφείλουν λοιπόν να επιδεικνύουν μία σταθερή αλλά και ευέλικτη στάση απέναντι στους εφήβους, χωρίς να θεωρούν πως έχουν αποτύχει σαν γονείς, βλέποντας τα παιδιά τους να μεταμορφώνονται από την φυσιολογική εξελικτική κρίση της εφηβείας.

Πώς η στάση του γονέα επηρεάζει τις σχέσεις του εφήβου
Τα πρώτα άτομα με τα οποία αλληλεπιδρά το νεογέννητο βρέφος είναι οι γονείς του, η πυρηνική οικογένεια. Είναι επιβεβαιωμένο επιστημονικά πως το περιβάλλον αυτό, σε συνάρτηση με τις υπόλοιπες αναπτυξιακές διαστάσεις, καθορίζει τα χαρακτηριστικά της ψυχοσύνθεσης και της προσωπικότητας του εφήβου (κι αργότερα του ενηλίκου).
Ο ρόλος του γονέα διαμορφώνεται από πλήθος παραγόντων, όπως κοινωνικοί, πολιτισμικοί, οικονομικοί, ιστορικοί, την προσωπική του εμπειρία κ.α. Για την περαιτέρω εξέλιξη του πεδίου «αποτελεσματικός γονέας» έρχεται μια νέα μελέτη από το πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια στις Η.Π.Α. Συγκεκριμένα, οι ερευνητές αναζήτησαν τη συσχέτιση του θετικού οικογενειακού κλίματος με τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην ικανότητα του παιδιού, ως νέος ενήλικας, να δημιουργήσει υγιείς ρομαντικές σχέσεις. Στην έρευνα συμμετείχαν 974 έφηβα άτομα, τα οποία ερωτήθηκαν σε τρεις διαφορετικές χρονικές στιγμές, κατά τη διάρκεια του Γυμνασίου, για το οικογενειακό κλίμα, τις στρατηγικές πειθαρχίας των γονιών τους, πόσο κατηγορηματικές ήταν αυτές, καθώς κι εάν είχαν θετικές αλληλεπιδράσεις μαζί τους. Οι ίδιοι έφηβοι ερωτήθηκαν ξανά στα 19,5 έτη τους σχετικά με τα συναισθήματα αγάπης για το σύντροφό τους, αν μπορούσαν να λύσουν εποικοδομητικά προβλήματα στη σχέση κι αν ήταν ποτέ βίαιοι με το σύντροφό τους, είτε σωματικά είτε λεκτικά.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι το θετικό οικογενειακό κλίμα και η αποτελεσματική γονική μέριμνα στην εφηβεία σχετίζονταν με καλύτερες δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων στις ρομαντικές σχέσεις των νέων ενηλίκων. Επιπλέον, τα παιδιά που είχαν πιο θετική δέσμευση με τους γονείς τους κατά την εφηβεία ανέφεραν ότι αισθάνονται περισσότερη αγάπη και σύνδεση στις σχέσεις τους με τους νέους ενήλικες.
Συνοψίζοντας, είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε πως η «οικοδόμηση» μελλοντικών ανθρώπων που θα χαρακτηρίζονται από σεβασμό, αγάπη και αποδοχή του άλλου απαιτεί συνεχή επιμονή κι ενασχόληση. Η εξασφάλιση ενός θετικού, μη επικριτικού/βίαιου περιβάλλοντος, που διαπνέεται από αγάπη κι ενσυναίσθηση, δίνει στα παιδιά την ασφάλεια να αναπτυχθούν υγιώς ψυχοσυναισθηματικά αλλά και να διαμορφώσουν ένα υγιές πρότυπο διαχείρισης ρομαντικώνσχέσεων, χωρίς τη χρήση βίας και επιβολής.
Πηγή: Xia, M., Fosco, G. M., Lippold, M. A., & Feinberg, M. E. (2018). A Developmental Perspective on Young Adult Romantic Relationships: Examining Family and Individual Factors in Adolescence. Journal of youth and adolescence, 47(7), 1499-1516.
Learn More
Ο γιος μου είναι ομοφυλόφιλος
Η εφηβεία είναι η περίοδος, και για τα δύο φύλα, όπου ο νέος και η νέα αρχίζουν να συνειδητοποιούν και να καθορίζουν τις σεξουαλικές διαθέσεις τους και να προσανατολίζουν την πορεία τους. Τι συμβαίνει στην περίπτωση της ομοφυλοφιλίας; Πώς νιώθει ο έφηβος την κλίση του αυτήν και πώς αισθάνεται στο πλαίσιο της οικογένειας και του στενού κοινωνικού περίγυρου;
Η οικογένεια φαίνεται να είναι ο πρώτος ουσιαστικός σταθμός στη ζωή του ομοφυλόφιλου εφήβου, όπου αρχίζει να εκφράζει τις τάσεις του, αλλά και να συνειδητοποιεί όλο και περισσότερο την ομοφυλοφιλική του έλξη και συμπεριφορά.
Τα 17 με 18 χρόνια της ζωής του δείχνουν τη σεξουαλική του αναζήτηση, έτσι ώστε να θεωρούμε, γενικά στην ανθρώπινη σεξουαλικότητα, την περίοδο αυτήν την έναρξη της σεξουαλικής ζωής του. Και για τα δύο φύλα η ηλικία αυτή καθορίζει τις σεξουαλικές αντιθέσεις και προσανατολίζει σχεδόν καθοριστικά τη σεξουαλική πορεία τους.
Μέσα στην οικογένεια αντιλαμβάνεται ο έφηβος τη νοοτροπία και αντίληψη των γονιών του, ενώ δέχεται θετικές, αλλά και αρνητικές επιδράσεις για τη σεξουαλικότητά του. Ηδη από τα 17 χρόνια η σεξουαλική αγωγή έχει ‘δώσει’ τις κατευθύνσεις και ανοίγει την πόρτα στην ηδονική αναζήτηση, αλλά και στην ανάγκη κάποιας πρώτης σχέσης, η οποία από την ονειροπόληση και εξιδανίκευση στην εφηβεία, θα περάσει συνειδητά στην ‘πρώτη φορά’ της σεξουαλικής επαφής και αφύπνισης.
Τι γίνεται όμως με το αγόρι που δεν ακολουθεί τις ετεροφυλοφιλικές και κοινωνικά παραδεκτές σεξουαλικές αναζητήσεις;Πόσο ο ίδιος ο νέος, νιώθοντας την ομοφυλοφιλική κλίση του, τολμάει να το πει στους δικούς του, αλλά και πόσο ο ίδιος περνάει από διάφορα συναισθήματα φόβου, αμηχανίας, για να πει συνειδητά, κατ’ αρχάς στον εαυτό του και ύστερα στο περιβάλλον του, ‘είμαι ομοφυλόφιλος’;
Σίγουρα μια τέτοια διαπίστωση έρχεται μέσα στην οικογένεια σαν ‘βόμβα που σκάει’, με πρώτο αποδέκτη, συνήθως, τη μητέρα. Μια μητέρα, που αισθάνεται ένοχη, βάσει της ψυχαναλυτικής θεωρίας, για την ομοφυλοφιλική έκφραση του γιου της.
Μια μητέρα που δεσμευτικά και ασφυκτικά είναι πάνω στο παιδί της, αδυνατώντας να καταλάβει την ανάγκη του γιου της να ελευθερωθεί και να ωριμάσει. ‘Ενοχος όμως φαίνεται να είναι και ο πατέρας, ο οποίος από παθητικός, ανύπαρκτος, εχθρικός και απόμακρος, φαίνεται να είναι απών στις μεγάλες και καθοριστικές ψυχολογικές και σωματικές μεταβολές του παιδιού του. Φαίνεται να πέφτει από τα σύννεφα όταν μαθαίνει ή βλέπει το παιδί του να μην του βγαίνει ‘άνδρας’.
Οι πρώτες εικόνες της ομοφυλοφιλίας δημιουργούν μεγάλη αναστάτωση μέσα στην οικογένεια και δυστυχώς οι κινήσεις των μελών της (γονείς αλλά και αδέλφια) οδηγούν τα πράγματα σε χειρότερο δρόμο απ’ αυτόν που πρέπει να ακολουθήσουν για να αντιμετωπίσουν το στόχο τους, δηλαδή την ομοφυλοφιλία του γιου τους.
Και εύλογα τίθενται οι ερωτήσεις: ‘Μπορούμε να βοηθήσουμε τον ομοφυλόφιλο γιο μας;’, ‘Τι θα έπρεπε να κάνουμε γι’ αυτό; Πρέπει να τον κάνουμε να αλλάξει, μήπως πρέπει να τον πάμε σε γιατρό, και τι γιατρό;’
Και τι να πει κανείς εδώ; Τι να πει στους γονείς αυτούς που κάνουν σωρεία λαθών στη συμπεριφορά τους κάτω από τον πανικό, το θυμό, την απογοήτευση αλλά και τη συνεχή αγωνία; Το δράμα και οι υστερίες έχουν ως αποτέλεσμα να δημιουργούνται συγκρούσεις και μεγάλες εντάσεις, ενώ το πρόβλημα αυτό πολλές φορές καταλύει την οικογένεια.
Δεν είναι λίγες οι φορές που οι γονείς αρπάζονται μεταξύ τους με αλληλοκατηγορίες και απειλές, προσπαθώντας να φορτώσουν το φταίξιμο, αλλά και την ‘ανωμαλία του γιου’ ο ένας στον άλλο. Αφήστε που δίνουν ρόλο ευθύνης σε άλλο αδελφό που είναι ‘υγιής’, δηλαδή ετεροφυλόφιλος και μάλιστα ‘πολύ άνδρας’, να καταφέρει να αλλάξει τον άρρωστο, τον ανώμαλο, ομοφυλόφιλο αδελφό, ‘πάσει θυσία’ να τον φέρει στον ίσιο δρόμο.
Και φυσικά, υπάρχει και το κοινωνικό κόστος. ‘Η κοινωνία. Το όνομά μας; Τι θα πούμε έξω, στην κοινωνία; Πώς θα μας αντιμετωπίσουν όλοι αυτοί οι ‘ηθικοί’ οι ‘σωστοί’, οι υγιείς ετεροφυλόφιλοι’, όταν μάθουν ότι έχουμε γιο ομοφυλόφιλο;’.
Αρχίζουν λοιπόν οι ενέργειες για τη σωτηρία και θεραπεία του ‘άρρωστου ομοφυλόφιλου’. Γιατροί που τάζουν και υπόσχονται πλήρη αποκατάσταση, ορμόνες που φταίνε, εξετάσεις που γίνονται για να ανακαλυφθεί το παθολογικό αίτιο.
Τον σέρνουν από γιατρό σε γιατρό και ίσως από μάγο …σε μέντιουμ. Από προσωπικές μου εμπειρίες, έχω δει ‘δύστυχους’ γονείς, γεμάτους απελπισία και απογοήτευση για το κακό που τους βρήκε. Οσο για τον ίδιο τον ομοφυλόφιλο, έρχεται συνοδεία και είναι έκδηλα η αμηχανία, ο φόβος, ο θυμός, αλλά και η άρνηση να δεχθεί θεραπευτικές προσεγγίσεις.
Δεν είναι λίγες οι φορές που τον φέρνει η μητέρα κρυφά από τον πατέρα, γιατί ‘εάν το μάθει εκείνος, θα τον σκοτώσει…’.
Και βέβαια, αυτοί οι γονείς δεν αφήνουν κανένα περιθώριο να ακουστεί η γνώμη του παιδιού τους, ούτε δέχονται να ακούσουν τη γνώμη του ειδικού γιατρού… Το τελεσίγραφο είναι στα χείλη τους: ‘Γιατρέ, κάν’ τον καλά…’. Μια φορά, φίλοι αναγνώστες, κάποιος πατέρας ομοφυλόφιλου γιου μού είπε: ‘Εάν δεν τον αλλάξεις, θα τον βάλω μέσα στο αυτοκίνητο και μαζί θα πέσουμε από τον γκρεμό…’.
Ναι, είναι αλήθεια ότι η οικογένεια δέχεται μεγάλη φόρτιση και δοκιμασία βλέποντας το γιο να μην εξελίσσεται σε ετεροφυλόφιλο άτομο, πιστεύοντας ότι ακολουθεί μια λαθεμένη πορεία, η οποία δεν θα του επιτρέψει να εκπληρώσει το βιολογικό, αλλά και κοινωνικό του ρόλο μέσα σε μια σχέση γάμου και φυσικά να γίνει πατέρας και παππούς.
Γιατί όμως οι γονείς δεν προσπαθούν να βοηθήσουν σωστά το παιδί τους, αποφεύγοντας καταστάσεις που ισοπεδώνουν την προσωπικότητά του, κάνοντάς το περισσότερο …ομοφυλόφιλο, από αντίδραση, απ’ ό,τι ήταν; Γιατί οι γονείς δεν δίνουν στο γιο τους το δικαίωμα να πει την άποψή του και να εκφράσει το πιστεύω του, όπως εκείνος τα εννοεί και τα ορίζει; Γιατί τελικά δεν τον ρωτούν ξεκάθαρα εάν θέλει να είναι ομοφυλόφιλος ή όχι και να τον παροτρύνουν να πάει σε κάποιον ειδικό, εφόσον εκείνος το επιθυμεί;
Το πρώτο πράγμα που οι γονείς οφείλουν να ξέρουν, είναι αν ο γιος τους θέλει τη βοήθεια του ειδικού και οι ίδιοι να σεβαστούν τη σεξουαλική του σύγχυση και να του δείξουν ότι θα τον βοηθήσουν μέσα από τα δικά του ‘θέλω’.
Είναι αναγκαίο να τονίσω ότι η κακή και αυταρχική γονεϊκή στάση φέρνει ακριβώς τα αντίθετα αποτελέσματα, οδηγώντας σε έναν φαύλο κύκλο τις σχέσεις γιου και γονιών. Ο ίδιος αναγκάζεται, κάτω από τις τρομακτικές πιέσεις που δέχεται και τους απαράδεκτους εκβιασμούς, με συμπεριφορές αρρωστημένες (τον κλειδώνουν μέσα, ελέγχουν τους φίλους του, δεν του δίνουν χρήματα, απειλούν να τον διώξουν από το σπίτι), να πει ψέματα, ότι άλλαξε, έγινε ετεροφυλόφιλος, ενώ, για να τους πείσει, φέρνει και κορίτσια στο σπίτι, λέγοντας ότι κάποια είναι η κοπελιά του, ενισχύοντας το ηθικό τού τραυματισμένου ψυχολογικά πατέρα και της απελπισμένης μητέρας….
Ομως, πόσο διαφορετικά θα ήταν τα πράγματα εάν οι γονείς έδειχναν κατανόηση και αποδοχή (όσο πράγματι δύσκολο και σκληρό κι αν είναι) στην ομοφυλοφιλία του γιου τους που δεν αλλάζει, εφόσον ο ίδιος είναι απολύτως συνειδητοποιημένος και θέλει να είναι ομοφυλόφιλος.
Οποιαδήποτε ιατρική βοήθεια είναι μάταιη και υποσχέσεις από δήθεν ειδικούς ότι μπορούν να τον αλλάξουν, αποσκοπούν σε οικονομικά οφέλη, ποντάροντας στη γονεϊκή απελπισία και αφέλεια.
Και όσο οι γονείς δεν μπορούν να χωνέψουν την ομοφυλοφιλία του γιου τους τόσο στην ουσία δημιουργούν ψυχολογικά προβλήματα στον ίδιον, αλλά και στους εαυτούς τους. Και τελικά, χάνουν το παιδί τους…
Learn More
Σεξ & Έφηβος: Ο έρωτας διδάσκεται ή είναι θέμα ενστίκτου;
Συνέντευξη του Θάνου Ασκητή στο www.schooltime.gr, Επιμέλεια: Έφη Καλλιμάνη
Έρωτας! Τον συναντάμε από την πρώτη παιδική ηλικία. Το παιδί «ερωτεύεται» τον γονιό του, ερωτεύεται το φίλο ή τη φίλη του στο νηπιαγωγείο. Πόσο συχνά ακούμε τους γονείς να λένε «ο Γιωργάκης μου είπε ότι θα παντρευτεί την Ελενίτσα όταν μεγαλώσει!» Είναι έρωτας; είναι μίμηση; Από μικρά τα παιδιά βλέπουν τους γονείς τους να ερωτοτροπούν, να «είναι μαζί», μαθαίνουν να τους αντιγράφουν. Παρακολουθούν ταινίες ή ακόμη και καρτούν με την γνωστή κατάληξη «…και έζησαν αυτοί καλά και εμείς καλύτερα!» Αργότερα στην εφηβική περίοδο με το ξύπνημα των ορμονών, ο έρωτας παίρνει και την βιολογική του έκφραση. Ο έφηβος ερωτεύεται, εξιδανικεύει,, βιώνει τον έρωτά του φαντασιωσικά μέσω του αυνανισμού γνωρίζοντας την ηδονή που το σώμα του μπορεί να του προσφέρει.
Διδάσκεται; Είναι ένστικτο; Το σεξ είναι ένστικτο, οι άνθρωποι γεννιούνται με το γενετήσιο ένστικτο της αναπαραγωγής. Η διαχείριση του ενστίκτου αυτού, οι ηθικοί κώδικες, το τι είναι «σωστό» ή «λάθος» πχ. οι αιμομικτικές σχέσεις, διδάσκεται. Το ότι το παιδί χρειάζεται να μάθει το φύλο του, το τι σημαίνει να είναι αγόρι ή κορίτσι, το να μάθει να αγαπάει το σώμα του και να το σέβεται, καθώς και το να μάθει να σέβεται το σώμα του άλλου, διδάσκεται μέσα από την σεξουαλική αγωγή, που θα έπρεπε να υπάρχει στα σχολεία από τις πρώτες τάξεις του δημοτικού.
Από την παιδική ηλικία, το παιδί θέλει να εξερευνήσει το σώμα του, η ανάγκη για σωστή καθοδήγηση και πληροφόρηση είναι μεγάλη. Ακόμη και ως ενήλικας εξακολουθεί και μαθαίνει από τα καθημερινά του βιώματα, μαθαίνει για τον έρωτα, για την αγάπη, για τρόπους προφύλαξης από τα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα…
Πόσο και πως συμβάλλουν τα ΜΜΕ και ιδιαίτερα οι σελίδες κοινωνικής δικτύωσης στην ερωτική ζωή των εφήβων σήμερα;

Τόσο τα ΜΜΕ όσο και τα ηλεκτρονικά μέσα δικτύωσης, όπως το facebook και το twitter, έχουν μπει για τα καλά στην καθημερινότητα του σύγχρονου εφήβου. Η σύγχρονη τεχνολογία επιτρέπει την άμεση πλέον πρόσβαση. Η επικοινωνία έχει πάρει μία άλλη μορφή, με κυρίαρχα στοιχεία την αμεσότητα στην απάντηση, την ανωνυμία, καθώς και την διαρκή παρακολούθηση του τι συμβαίνει και τι γίνετε στον ηλεκτρονικό κόσμο. Ο έφηβος που διαρκώς ενημερώνεται αλλά και ενημερώνει όχι μόνο για τις δικές του κοινωνικές και προσωπικές δραστηριότητες αλλά και των άλλων, δείχνει να μην έχει ιδιαίτερη διάθεση για πραγματική επαφή που διαδραματίζεται στον έξω κόσμο. Διατηρεί λοιπόν μία αποστασιοποιημένη και παθητική στάση που ορισμένες φορές δεν έχει καν σημασία για εκείνον να αναζητήσει επικοινωνία και διασκέδαση, αφού πάντοτε υπάρχουν άτομα να του μιλήσουν στο προσωπικό του προφίλ καθώς και σελίδες που του δίνουν την δυνατότητα να γνωρίζει άτομα με ερωτικό σκοπό. Έννοιες όπως το φλερτ τείνουν να εξαφανιστούν μιας και η απρόσωπη επικοινωνία μέσω ίντερνετ δείχνει να “βολεύει”. Σε αυτό συμβάλει το γεγονός πως μέσα από μία οθόνη μειώνονται και οι πιθανότητες ένας έφηβος, αρχάριος και ντροπαλός, να αποτύχει και να απογοητευτεί στην προσπάθειά του να προσεγγίσει πρόσωπα που του προξενούν ερωτικό ενδιαφέρον. Ο έφηβος κλείνεται, κρύβεται πίσω από την οθόνη του υπολογιστή του ή την οθόνη του κινητού του, απομονώνεται…
Η «σεξουαλική ταυτότητα» ενός ατόμου ολοκληρώνεται στη διάρκεια της εφηβείας ή είναι μία συνεχιζόμενη διαδικασία και στην ενήλικη ζωή;
Με το που γεννιέται το βρέφος έχει και σεξουαλική ταυτότητα. Είναι το ροζ ή γαλάζιο βραχιολάκι που του φοράνε στο μαιευτήριο. «Να σας ζήσει! Είναι αγόρι! Είναι κορίτσι!» Άρα λοιπόν θα λέγαμε ότι τα γεννητικά του όργανα είναι αυτά που του προσδίδουν την σεξουαλική του ταυτότητα. Αν μιλάμε για τον σεξουαλικό του προσανατολισμό, τότε θα λέγαμε ότι ενώ εξακολουθεί και διαμορφώνεται ακόμη στη διάρκεια της εφηβείας, οι βάσεις έχουν μπει από τα προηγούμενα χρόνια. Ο σεξουαλικός προσανατολισμός είναι αυτός που καθορίζει την ετεροφυλόφιλη ή ομοφυλόφιλη σεξουαλική συμπεριφορά του ατόμου.
Η «μίμηση» και η «ταύτιση» με σεξουαλικά πρότυπα στην εφηβεία βοηθούν τους εφήβους ή θα πρέπει να αποφεύγονται;
Ο έφηβος στην προσπάθειά του να «μεγαλώσει» πολύ συχνά μιμείται και αντιγράφει πρότυπα και συμπεριφορές που αισθάνεται ότι τον αντιπροσωπεύουν. Με τον ίδιο τρόπο αντιγράφει και σεξουαλικά πρότυπα ή ακόμη πιο σωστά «φτιάχνει» τα δικά του πρότυπα. Δεν μπορούμε να πούμε ή να χαρακτηρίσουμε ότι είναι σωστή ή λάθος η μίμηση αυτή, εξαρτάται πάντα από το τι είναι αυτό που αντιγράφει, τι είναι αυτό που μιμείται. Αν για παράδειγμα η μίμηση τον σπρώχνει να κάνει σεξ από μικρή ηλικία μόνο και μόνο για να το πει στους φίλους του, αντιλαμβάνεστε ότι με αυτό τον τρόπο καθρεφτίζει την ανωριμότητά του και την χαμηλή του αυτοεκτίμηση προσπαθώντας να επιβεβαιωθεί στα μάτια των συνομηλίκων του. Αν κάνει σεξ γιατί αισθάνεται ότι το θέλει πραγματικά, ότι είναι ερωτευμένος, τότε αντιμετωπίζει το σεξουαλικό του άνοιγμα με μεγαλύτερη ωριμότητα και υπευθυνότητα. Δεν μπορούμε όλα λοιπόν να τα χαρακτηρίσουμε ως άσπρο ή μαύρο. Απλά χρειάζεται προσοχή στο να μην παρασυρθεί και κάνει πράγματα που ουσιαστικά ούτε ο ίδιος δεν επιθυμεί.
Η σύγχρονη ελληνική οικογένεια «μιλάει» στα παιδιά της για το σεξ ή παραμένει ακόμη ένα θέμα «ταμπού».

Τα τελευταία χρόνια βλέπουμε όλο και περισσότερους γονείς που τηλεφωνούν στη συμβουλευτική μας γραμμή για να ρωτήσουν πως πρέπει να μιλήσουν στα παιδιά τους για το σεξ και σε ποια ηλικία. Είναι γεγονός ότι οι γονείς ενημερώνονται περισσότερο σχετικά με την σωστή σεξουαλική διαπαιδαγώγηση και κάνουν πολύ πιο «ανοιχτές» συζητήσεις με τα παιδιά τους πάνω σε αυτό το θέμα. Ωστόσο, είναι γεγονός ότι πολύ γονείς νιώθουν άβολα και «φοβούνται» τέτοιου είδους συζητήσεις. Κυρίαρχο συναίσθημα είναι πολλές φορές η ντροπή. Έτσι, μπορεί όντως να μιλάνε στα παιδία τους για το σεξ, αλλά να γίνεται αυτό τόσο έμμεσα και συγκαλυμμένα με αποτέλεσμα να μην έχει πάντα ιδιαίτερη αξία μια τέτοια συζήτηση και το παιδί να μένει γεμάτο απορίες. Χρειάζεται λοιπόν οι γονείς αρχικά να απενοχοποιήσουν το σεξ πρώτα οι ίδιοι, ώστε στην συνέχεια να μπορούν να μιλήσουν ανοιχτά στα παιδιά τους για το σεξ.
Η σημερινή εκπαιδευτική διαδικασία έχει κάνει ουσιαστικά βήματα στον τομέα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στην Ελλάδα ή βρισκόμαστε ακόμα στο επίπεδο του σχεδιασμού.
Αν και έχουμε τελειώσει τη συγγραφή των βιβλίων της σεξουαλικής αγωγής για το δημοτικό σχολείο από το 2008 και ενώ θα έπρεπε να διδάσκεται στα σχολεία από τότε, αρκετοί δάσκαλοι ευαισθητοποιημένοι σε θέματα σεξουαλικής υγείας και αγωγής μας τηλεφωνούν ακόμη και σήμερα για να μας ρωτήσουν από πού μπορούν να τα προμηθευτούν για να τα διδάξουν στους μαθητές τους εν έτη 2013. Όπως καταλαβαίνουμε λοιπόν, η σημερινή εκπαιδευτική διαδικασία έχει κάνει ουσιαστικά βήματα στον τομέα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στη θεωρία αλλά όχι στην πράξη! Τα σκιτσογραφημένα κείμενα στα βιβλία του μαθητή από τον κ. Ορνεράκη, είναι γραμμένα με τέτοιο τρόπο που θα βοηθήσουν το παιδί να μάθει το σώμα του, τη βιολογία του, τις λειτουργίες του, να μάθει να το σέβεται, να μπορεί να γνωρίζει πότε μπορεί να το αγγίξει κάποιος άλλος και πότε όχι και το πιο σημαντικό να μάθει να λέει όχι και να οριοθετείται απέναντι στους τρίτους. Στα βιβλία του εκπαιδευτικού υπάρχουν ασκήσεις με λεπτομερή καθοδήγηση του πως θα τις δουλέψει ο δάσκαλος στη τάξη του με τους μαθητές του ώστε να αισθάνεται και ο ίδιος οικεία με το αντικείμενο. Είναι κρίμα μία τόσο ωραία και καλή δουλειά που πραγματικά θα μπορούσε να εξοπλίσει τα παιδιά μας με γνώση αλλά και σεβασμό της εικόνας τους να μένει θαμμένη στα υπόγεια των υπουργείων μαθαίνοντας στα ποντίκια την σεξουαλική αγωγή! Ίσως παρεξηγήθηκε η έννοια της σεξουαλικής αγωγής και περιμένει κάποιος να αρχίσουν να μιλάνε στα παιδιά του δημοτικού για το πώς θα κάνουν σεξ! Δεν είναι αυτό σεξουαλική αγωγή όμως! Παρόλα αυτά, είναι ευχάριστο για εμάς να βλέπουμε ότι παρά τις αντιξοότητες, υπάρχουν αρκετοί εκπαιδευτικοί που καταβάλουν προσπάθειες να γίνονται έστω και κάποιες περιστασιακές ομιλίες σε σχολεία, ώστε να ενημερώνονται τόσο τα παιδιά όσο και οι ίδιοι εκπαιδευτικοί.
Οι σημερινοί έφηβοι «ωριμάζουν» γρηγορότερα σεξουαλικά σε σχέση με τις προηγούμενες γενιές? Είναι ορθή αυτή η διαπίστωση ή μήπως οι ταχύρυθμες εξελίξεις σε όλους τους κοινωνικούς τομείς παρασύρουν την ερωτική ζωή τους με αρνητικές για αυτούς συνέπειες;
Κάθε γενιά θεωρούμε πως είναι εξελιγμένη, καθώς αυξάνονται συνεχώς τα ερεθίσματα που από παιδί λαμβάνει το άτομο. Ανάλογα πολλά εμφανίζονται και τα ερεθίσματα γύρω από το σεξ, κυρίως μέσω της τεχνολογίας και των media. Ενώ δείχνουν λοιπόν να ωριμάζουν οι έφηβοι πιο γρήγορα σεξουαλικά, στην πραγματικότητα ανταποκρίνονται στο σήμερα που κατακλύζεται από ταχύρυθμες εξελίξεις σε όλα και κυρίως στην έκφραση των θεμάτων γύρω από το σεξ.
Αρνητικές συνέπειες αυτού θα μπορούσε να είναι η μη ετοιμότητα ψυχικά για μία ολοκληρωμένη σχέση, θα μπορούσε δηλαδή να έχει ψυχικό κόστος το να κάνω έρωτα για πρώτη φορά χωρίς πραγματικά να το θέλω αλλά επειδή είναι trendy, επειδή όλοι οι φίλοι μου κάνουν σεξ κι εγώ άργησα ή απλά επειδή πλέον θέλω να αποδείξω στους άλλους ότι μεγάλωσα. Επίσης μπορεί να μην είμαι έτοιμος να προσεγγίσω το αντίθετο φύλο και να το κάνω με λάθος τρόπο λόγω λανθασμένων προσδοκιών μου από παραπληροφόρηση που ενδεχομένως να έχω εξαιτίας ερεθισμάτων και εικόνων βιομηχανίας πορνό. Το να μη δώσω χώρο και χρόνο σε μένα να καταλάβω πραγματικά την σεξουαλική μου προτίμηση είναι επίσης μία ενδεχόμενη αρνητική συνέπεια για μένα ψυχικά.
Τέλος θα πρέπει να αναφερθούμε στο αίσθημα ευθύνης που φέρει η σεξουαλική συνεύρεση ως προς τον εαυτό μου αλλά και τον σύντροφό μου. Η μη σωστή τήρηση προφυλάξεων για την υγεία μου – σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα – για την προστασία της ίδιας μου της ζωής, αλλά και το ενδεχόμενο τεκνοποίησης σε αυτή τη νεαρή μου ηλικία, μπορεί να έχει επιπτώσεις στο μορφωτικό, επαγγελματικό αλλά και κοινωνικοοικονομικό μου επίπεδο ως ενήλικας.
Από την άλλη, λόγω της μεγάλης πληροφόρησης, μπορεί ένας έφηβος αν θεωρεί ότι λειτουργεί ώριμα και υπεύθυνα να αναζητήσει την σωστή πληροφόρηση και γνώση που θα τον βοηθήσει να αντιμετωπίσει την σεξουαλική του ζωή με θετικό γι αυτόν τρόπο.
Οι λέξεις «σεξ» και «έρωτας» πρέπει να είναι δύο ξεχωριστές έννοιες στο μυαλό ενός εφήβου ή να αλληλεπιδρούν στη σκέψη και στην πρακτική τους;
Έρωτας: περιγράφει την συναισθηματική ανάγκη, Σεξ: περιγράφει περισσότερο την βιολογική ανάγκη του ανθρώπου για σεξουαλική εμπλοκή. Από μικρή ηλικία το παιδί ερωτεύεται με ένα τρόπο πλατωνικό και εξιδανικεύει το αντικείμενο του έρωτά του. Δεν εμπλέκεται σεξουαλικά, (είναι μικρό σε ηλικία άλλωστε, δεν γνωρίζει τι είναι η σεξουαλική επαφή), όταν βρίσκεται κοντά στον έρωτά του νιώθει πιο γεμάτο και χαρούμενο. Καθώς τα χρόνια περνούν και γίνεται πλέον έφηβος αρχίζει και οι ορμόνες να τον αφυπνίζουν λέγοντας καλημέρα στο άνοιγμα της σεξουαλικής του ζωής. Ο έφηβος είναι έτοιμος βιολογικά να προχωρήσει και να κάνει σεξ. Κάνει σεξ για το σεξ, για να έχει την εμπειρία, κάνει σεξ γιατί είναι ερωτευμένος, γιατί θέλει να βρεθεί όσο πιο κοντά μπορεί με το άτομο που τον ενδιαφέρει, προσπαθώντας να καλύψει την συναισθηματική του ανάγκη. Άρα όπως βλέπουμε το σεξ αρχίζει και συνυπάρχει με τον έρωτα και όπου μάλιστα θα λέγαμε ότι είναι και το ιδανικό. Παρόλα αυτά μπορεί το σεξ να υπάρξει χωρίς έρωτα, ο έρωτας μπορεί να υπάρξει χωρίς σεξ; Στην ελληνική γλώσσα έχουμε αρκετές λέξεις που περιγράφουν τη σεξουαλικότητα, στη λέξη έρωτας όμως έχουμε προσδώσει και το βαθύτερο συναισθηματικό νόημα σε σχέση με τη λέξη σεξ που την θεωρούμε στιγμιαία απόλαυση χωρίς συναισθηματική κάλυψη…
Οι σημερινοί έφηβοι δημοσιοποιούν με μεγάλη άνεση και ευκολία προσωπικά τους δεδομένα όπως φωτογραφίες και βίντεο στο διαδίκτυο, συχνά αγνοώντας τους κινδύνους. Ποια εσωτερική ανάγκη τους ωθεί στο να τονίζουν μονομερώς τη «σεξουαλικότητα» των προφίλ τους και όχι να επικεντρώνουν σε άλλα στοιχεία της προσωπικότητάς ή των ενδιαφερόντων τους;
Ανέκαθεν η σεξουαλικότητα ήταν και είναι ένας τολμηρός τρόπος έλξης της προσοχής των γύρω. Έτσι λοιπόν, ένας έφηβος που έχει την ανάγκη της προσοχής και του θαυμασμού, προβάλει την προσωπικότητα και τα ενδιαφέροντά του μέσω της σεξουαλικής του εικόνας. Ας μην ξεχνάμε τον έντονο εφηβικό ναρκισσισμό που χαρακτηρίζει την εφηβική περίοδο, όπου η προβολή του εαυτού είναι πολύ σημαντική. Τα σύγχρονα πρότυπα των εφήβων προβάλλονται κυρίως μέσω της σεξουαλικότητάς τους και ο μιμητισμός είναι κάτι που χαρακτηρίζει την εφηβεία. Άλλος ένας λόγος που συμβαίνει αυτό είναι η σημερινή μοναξιά και αποξένωση του εφήβου, ο τρόπος που κρύβεται πίσω από το διαδίκτυο, η αποφυγή στο να αντιμετωπίσει την πιθανή ντροπή του ή την πιθανή χαμηλή του αυτοεκτίμηση, καταφεύγοντας στον προκλητικό αυτό τρόπο, προσπαθώντας να δείξει ένα ισχυρό «ΕΓΩ» μέσα από την πρόκληση και την «εύκολη» πρόσβαση στη ζωή του μέσα από την δημοσιοποίηση. Είναι όμως απαραίτητο, να γνωρίζει τόσο ο ίδιος όσο και οι γονείς, πως στο ελεύθερο διαδίκτυο εγκυμονούν πολλοί κίνδυνοι, οι συνέπειες των οποίων μπορεί να είναι τραυματικές.
Ποιες είναι οι σωστές πρακτικές για να βιώσει και να απολαύσει ο σημερινός έφηβος τον έρωτα, ώστε να έχει παρακαταθήκη εμπειριών για τη μελλοντική του ερωτική ζωή?
Καταρχήν ξεκινάμε από το άνοιγμα της σεξουαλικής ζωής, την πρώτη φορά, που τόσος λόγος γίνεται. Το κορίτσι θα πρέπει να θυμάται πως το σεξ είναι κάτι που θα βιώσει όταν εκείνη είναι έτοιμη να λειτουργήσει με την ψυχή και το σώμα της. Η έφηβη, η νεαρή γυναίκα θα πρέπει να μπει στην ερωτική διαδικασία μέσα στη δική της συναισθηματική ολοκλήρωση και όχι ως προσφορά προς το αγόρι, το οποίο την πιέζει και την απειλεί ότι θα πάει με άλλη. Το να πράξει ένα κορίτσι ευκαιριακά και παρορμητικά κάτω από συνθήκες πίεσης και μη επιλογής δικής της, μπορεί να την οδηγήσει στην ενοχή, την απογοήτευση, το θυμό και την μετάνοια. Να θυμάται πως μετά μπορεί ο σύντροφός της να μην της παρέχει ουσιαστική βοήθεια και στήριξη και να πάρει προφυλάξεις καθώς εκτός από τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα υπάρχει το ενδεχόμενο εγκυμοσύνης. Καλό είναι να είναι ενήμερη ότι είναι πιθανό στις πρώτες της σεξουαλικές επαφές δεν θα φτάσει σε κορύφωση, λόγω του άγχους της πρώτης φοράς, της φοβίας για το σπάσιμο του παρθενικού υμένα….
Το αγόρι επίσης να θυμάται πως δεν έχει ανάγκη να αποδείξει σε κανέναν τίποτα, οπότε δε χρειάζεται να βιαστεί να κάνει σεξ λόγω εμπειριών φίλων του ή ακόμα και των γονιών του που είναι πιθανό να βιάζονται να «γίνει άντρας». Το να κάνω σεξ σαν αντίδραση σε κάτι απαγορευτικό δε θα μου επιτρέψει να απολαύσω τη δική μου μοναδική στιγμή, που θα έχω ο ίδιος αποφασίσει, την πρώτη μου φορά. Το να επιλέξω εγώ τον σύντροφό μου είναι σημαντικό για μένα στο να μπορώ να εκφράσω τα συναισθήματά μου και την επιθυμία μου στο άτομο που σύμφωνα με τα δικά μου κριτήρια είναι ικανό να μοιραστεί αυτή τη μεγάλη στιγμή μαζί μου. Δεν θα έπρεπε να το δω σαν στόχο, κάτι το οποίο θα με οδηγήσει στο να βιαστώ, αλλά να αναζητήσω την ηδονή μαζί με τη σύντροφό μου προετοιμάζοντάς με ψυχικά και σωματικά να φτάσω στην εισχώρηση σιγά σιγά σαν φυσικό επακόλουθο του ερωτικού παιχνιδιού, φτιάχνοντας πάνω στο κρεβάτι έναν άντρα και μια γυναίκα. Δε χρειάζεται να συγκρίνεις το μέγεθός σου ή τη στύση σου με κανενός άλλου.
Να θυμούνται και τα δύο φύλα πως δεν πάνε να δώσουν εξετάσεις. Δεν υπάρχει σωστή ηλικία για την πρώτη φορά, αν λοιπόν έμαθες πως οι φίλοι σου έχουν ήδη αυτή την εμπειρία, μη σκεφτείς ότι άργησες, ο έρωτας είναι προσωπικό σου ζήτημα και όχι κοινωνικό. Το να αντιγράψεις κάτι από που άκουσες ή κάτι που είδες σε ερωτικού περιεχομένου ταινία ή περιοδικό, θα μπει εμπόδιο στο να βιώσεις πραγματικά τη δική σου μοναδική πρώτη φορά και εμπειρία, που αξίζει να είναι μοναδική και ξεχωριστή για κάθε άνθρωπο. Άλλωστε να θυμάσαι πως ο κάθε άνθρωπος μπορεί να ισχυρίζεται ότι θέλει για την ερωτική του ζωή χωρίς να μπορούμε να επιβεβαιώσουμε το αν λέει αλήθεια ή όχι. Και τα δύο φύλα είναι υπεύθυνα για τη σωστή χρήση προφυλακτικού και αντισύλληψης.
Πράττοντας υπεύθυνα και με δική σου θέληση θα ανακαλύψεις πως κάθε σεξουαλική σου εμπειρία θα γίνεται όλο και καλύτερη και θα μπορείς να βιώσεις τη σεξουαλική σου ολοκλήρωση, ψυχικά και σωματικά. Σημαντικό είναι επίσης να γνωρίζεις ότι οι πρώτες σου σεξουαλικές εμπειρίες είτε είσαι αγόρι είτε είσαι κορίτσι, δεν θα είναι οι καλύτερες της ζωής σου. Ξεκινάς με πολύ μεγάλες προσδοκίες που στην πορεία θα δώσουν τη θέση τους στο συνδυασμό της γνώσης με την ευχαρίστηση και την ηδονή αλλά και την ωριμότητά σου στο έπακρο!
Πώς θα πρέπει να αντιμετωπίζουν οι έφηβοι και το περιβάλλον τους μια ερωτική απογοήτευση;
Μία ερωτική απογοήτευση είναι κάτι το αναμενόμενο στη ζωή του εφήβου. Το να μην έχει αίσιο τέλος μία σχέση που θα δημιουργήσει ο έφηβος είναι μία πιθανή εκδοχή που το αγόρι αλλά και το κορίτσι θα πρέπει να λάβει υπόψη του, ώστε να προετοιμαστεί ψυχολογικά και να μη συνδέσει τη δική του αξία με την απόρριψη που μπορεί να βιώσει από κάποια άτομα στη ζωή του. Δεν αρέσουμε όλοι σε όλους, όπως κι σε εμάς δε μας αρέσουν όλοι. Επίσης, το περιβάλλον του θα πρέπει να είναι προετοιμασμένο για αυτό, χωρίς να φορτώσει τον έφηβο αμφιβολίες σχετικά με τον εαυτό του ή και την εικόνα του όσον αφορά την αποδοχή του από το αντίθετο φύλο, που μπορεί να προκύψει από την απόρριψή του από το αντικείμενο του πόθου του. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να οδηγήσει τον έφηβο ακόμα και σε κατάθλιψη.
Καλό θα ήταν να εστιάσουμε στα θετικά που μπορεί να αποκομίσουμε από μία σχέση για όσο μπορεί αυτή να διαρκέσει, και όχι στο τέλος αυτής. Δεν έχει σημασία το ποιος λήγει μία σχέση αλλά ο χρόνος που πέρασαν μαζί. Με κάποιους ανθρώπους ανακαλύπτουμε πως ταιριάζουμε και πως τους ταιριάζουμε και εμείς και με άλλους όχι. Ωριμάζοντας θα δούμε πως ωριμάζει και ο τρόπος που σχετιζόμαστε με τους γύρω μας καθώς και με τα άτομα που μας ενδιαφέρουν ερωτικά.
Αν παρόλα αυτά ο έφηβος αντιμετωπίσει δυσκολία στην κατανόηση των παραπάνω και υπερισχύσει το αρνητικό συναίσθημα για τον εαυτό του, μπορεί να εκδηλώσει μεγάλη θλίψη ή και θυμό, κάποιες διαταραχές στην πρόσληψη τροφής, και χαμηλή απόδοση στα μαθήματά του. Εκεί παίρνει μέρος και ο εκπαιδευτικός που επίσης θα μπορέσει να συζητήσει με την/τον έφηβο για τα αίτια αυτής της συμπεριφοράς και να το καθοδηγήσει συναισθηματικά σαν ένας έμπειρος ενήλικας. Ο γονέας με τον δάσκαλο σε συνεργασία θα εστιάσουν στο να τονώσουν την αυτοπεποίθηση του νέου και μαζί μπορούν να παροτρύνουν το νέο άτομο να επισκεφτεί έναν ειδικό ψυχικής υγείας, ώστε αυτή η αλλαγή στο συναισθηματικό του κόσμο να είναι τελικά προς όφελός του και όχι να σταθεί εμπόδιο στην πορεία του.
Learn More