Έρωτας ή Ενθουσιασμός;
Ο έρωτας και η αγάπη μονοπωλούσε το ενδιαφέρον και του αρχαίου φιλοσόφου Αριστοτέλη, ο οποίος μεταξύ των άλλων έγραψε: «Η αγάπη αποτελείται από μία ψυχή που κατοικεί σε 2 σώματα», ενώ ο Χ. Μένκεν χαρακτηρίζει τον έρωτα ως τον θρίαμβο της φαντασίας επί της νοημοσύνης.
Μέσα στο θαύμα της σχέσης, η οποία εξελίσσεται, αλλάζει, ομορφαίνει, κρύβεται και η λέξη έρωτας. Αυτό το αγνό συναίσθημα που αφαλατώνει το «εγώ» και διψά για το «εμείς», κρύβει πάθος, πόθο, ανάγκη και αυθορμητισμό. Είναι το συναίσθημα αυτό που κρατά την αρμονία και την ισορροπία μέσα στη σχέση, χωρίς καπέλωμα και εξουσιαστική διάθεση. Ισότιμα, συμμετοχικά με κοινές εμπειρίες και διάθεση προσφοράς, ο έρωτας ενισχύει και διαφυλάσσει την αρχή της δυναμικότητας της σχέσης και όλα εκείνα τα στοιχεία που την συνθέτουν.
Ο έρωτας κάνει «τα συναισθήματα να χορεύουν», κάτω από την ακατανίκητη έλξη και την ανάγκη για συνάντηση, με τους φόβους, ανασφάλειες και τις αδυναμίες να περισσεύουν… Ο έρωτας σε «δεσμεύει» και σε ελευθερώνει. Σε δεσμεύει στην ανάγκη να βιώσεις το συναίσθημα με πάθος, χωρίς τις προσταγές της λογικής και αυτό είναι που σε ελευθερώνει…
Τον ενθουσιασμό ο Ουγκώ τον περιέγραψε ως τον πυρετό της λογικής και αναφέρεται σε συναισθήματα χαράς, έντονου ενδιαφέροντος και θαυμασμού. Παρουσιάζει κοινά στοιχεία με τον έρωτα και πολλές φορές συγχέεται από τους ανθρώπους που βιώνουν το συναίσθημα αυτό, εξαιτίας της συναισθηματικής λογικής που επικρατεί. Ο διαχωρισμός είναι δύσκολος αλλά υπαρκτός. Δεν είναι λίγες οι φορές που μέσα στο ψυχοθεραπευτικό πλαίσιο ερωτώμαι από θεραπευόμενους, για τη φύση των εννοιών αυτών και το πως θα μάθουν να αναγνωρίζουν ποιο από τα δύο συναισθήματα βιώνουν.
Μία βασική διαφορά αποτελεί το γεγονός πως ο ενθουσιασμός αναφέρεται στα πρώτα στάδια γνωριμίας (απότοκο χημείας ή έλξης και ταύτισης ιδεών). Μια ακόμη διαφοροποίηση ανάμεσα στον έρωτα και τον ενθουσιασμό είναι η διαφορά στην ένταση των συναισθημάτων, με τον πρώτο να προσφέρει συναισθήματα σε «υπερθετικό βαθμό». Επιπρόσθετα, ένα σημάδι αποτελείκαι ο χρόνος, όπου το συναίσθημα του ενθουσιασμού τείνει να φθίνει γρηγορότερα σε σχέση με τον έρωτα και τα «παράγωγα συναισθήματά του». Είναι σημαντικό να αναφέρουμε πως ο ενθουσιασμός συχνά αποτελεί το πρώιμο στάδιο ενός πιθανού έρωτα.
Ωστόσο, πολλές φορές μέσα στην τεχνοκρατική μορφή της σύγχρονης σχέσης το ενδιαφέρον και ο έρωτας ενδέχεται να αλλοιωθούν, μιας και τα σύγχρονα πρότυπα σχέσεων εντάσσουν τον έρωτα και την αγάπη σε ένα ουτοπικό φάσμα. Γι΄ αυτό, λοιπόν, αφεθείτε, απολαύστε τα συναισθήματα αυτά και εκπαιδεύστε τον εαυτό σας να ζει το τώρα, χωρίς να προσπαθείτε να ετικετοποιήσετε αυτό που νιώθετε.
Παπαδόπουλος Περικλής
Ψυχολόγος, Επιστημονικός Συνεργάτης Ι.Ψ.Σ.Υ.
Learn More
Σχέσεις Εξάρτησης
Ο έρωτας, η εξάρτηση και η ζήλεια είναι έννοιες διαχρονικές, σύνθετες και συναντώνται στο πλαίσιο της εσωτερικής μας αναζήτησης, ωριμότητας και ολοκλήρωσης. Την έννοια του έρωτα θα μπορούσαμε να την κατανοήσουμε πιο εύκολα αν τη φανταστούμε ως ένα συνεχές όπου στον ένα πόλο υπάρχει ο έρωτας της εξάρτησης και στον άλλο η ανιδιοτελής αγάπη. Στην ανιδιοτελή αγάπη, ο σύντροφος προσδοκά το καλύτερο για το ταίρι του ανεξάρτητα αν συνεχίσει να είναι μέρος της ζωής του ή όχι. Προσδοκά πρωτίστως να προσφέρει αγάπη και μετά να πάρει. Χαίρεται με την ευτυχία του συντρόφου του έστω και αν δεν περιλαμβάνει αυτόν μέσα.
Ο έρωτας της εξάρτησης από την άλλη πλευρά, είναι ένα είδος αγάπης, η οποία εκφράζεται ως εξάρτηση στο πρόσωπό του συντρόφου μας. Όταν κάποιος είναι εξαρτημένος από ένα άλλο άτομο σημαίνει ότι δεν μπορεί με τίποτα να ζήσει ευτυχισμένος χωρίς αυτό, να βρίσκεται ή να περάσει καλά μακριά του. Τέτοιου είδους σχέσεις δημιουργούν ενοχές, εντάσεις και συχνά κακομεταχείριση. Για παράδειγμα πολύ συχνά στην καθημερινότητά του το ζευγάρι έχει να αντιμετωπίσει την παρακάτω εικόνα.. «Που είσαι; Γιατί δεν με πήρες τηλέφωνο ενώ τελείωσες τη δουλειά πριν λίγο; Πάλι θα βγεις με τους φίλους σου; εμένα πότε θα με δεις;». Όταν η σχέση είναι εξαρτητική ή όταν ο ένας από τους δύο είναι περισσότερο εξαρτημένος, τότε απαιτεί όλες τις ελεύθερες ώρες τους να τις περνάνε μαζί. Δεν υπάρχει προσωπικός χώρος και χρόνος, ενώ όταν ζητείται κάτι τέτοιο από τον σύντροφο, αυτό ερμηνεύεται ως απόρριψη. Το εξαρτημένο άτομο έχοντας χαμηλή αυτοεκτίμηση, πεπεισμένο ότι δεν αξίζει, αισθάνεται συνεχώς απόρριψη ανεξαρτήτου ερεθίσματος από τον σύντροφό του που οποιαδήποτε και αν είναι η εκάστοτε συμπεριφορά του, πιστεύει ότι δεν τον αγαπάει πραγματικά. Η πεποίθηση του αυτή τον οδηγεί σε ένα προτετελεσμένο, ατελείωτο κυνήγι της ουτοπικής αγάπης που καταλήγει σε συναισθήματα θυμού και απογοήτευσης.
Ο έρωτας της εξάρτησης εγκλείει μέσα του μεγάλη εσωτερική δύναμη και ισχύ και συχνά τροφοδοτεί με ενέργεια συμπεριφορές ζηλοτυπικού τύπου. Πολύ συχνά ο εραστής ή η ερωμένη φτάνει σε ακραίες συμπεριφορές στην προσπάθειά του να ελέγξει το σύντροφο και τη σχέση του και με αυτό τον τρόπο να αισθανθεί ασφαλής. Ο άνθρωπος που ζηλεύει παθολογικά συνήθως είναι και αυτός που αισθάνεται περισσότερο ανασφαλής και συνεπώς είναι πιο εξαρτημένος. Έχει απόλυτη ανάγκη και ταυτόχρονα απαιτεί να αγαπηθεί, ενώ ο ίδιος δεν είναι ικανός να αγαπήσει με τον ίδιο τρόπο που με τόσο πάθος το απαιτεί . Άλλες φορές γίνεται χειριστικός. Προσπαθεί χρησιμοποιώντας «σενάρια υποκριτικής», τη γοητεία, το χρήμα, το σεξ και άλλους πλάγιους τρόπους να μη χάσει «την πηγή» της προσωπικής του αξίας.
Ο έρωτας της εξάρτησης όντας απαιτητικός και απόλυτος εξασθενεί τον σύντροφο που στην προσπάθεια να διαφυλάξει την ασφάλεια της σχέσης, σταδιακά διαβρώνει τα θεμέλια της, οδηγώντας την στον κορεσμό, στις εντάσεις και τελικώς στον χωρισμό. Ο έρωτας της εξάρτησης είναι παιδικός και ανώριμος στα χαρακτηριστικά του. Σε αρκετούς τομείς προσομοιάζει τη σχέση γονιού – παιδιού, με τη μόνη διαφορά ότι στην ερωτική σχέση τα όρια του κάθε ατόμου είναι λιγότερο διακριτά.
Learn More
Εθισμός στον έρωτα
Ρομαντική αγάπη, έρωτας! Τι είναι; Μπορούμε να ορίσουμε αυτά τα τόσο όμορφα συναισθήματα; Αναφέρεται στη βαθιά σχέση μεταξύ των συντρόφων, στα έντονα συναισθήματα που τρέφει ο ένας για τον άλλον, στη σωματική και ψυχική επαφή (Acevedo& Aron, 2009). Αρκετοί ερευνητές διαχωρίζουν τις ερωτικές σχέσεις σε ώριμες και ανώριμες, με τις ώριμες να περιλαμβάνουν συναισθηματικό δόσιμο, κάλυψη των αναγκών του συντρόφου, ρομαντισμό και συντροφικότητα. Αυτή η μορφή έρωτα δίνει την ευκαιρία στους συντρόφους να εξελιχθούν και να αναπτυχθούν σαν προσωπικότητες. Η ανώριμη σχέση από την άλλη περιλαμβάνει την άσκηση δύναμης του ενός προς τον άλλον, κτητικότητα, προστασία, λύπηση και παρεμβατικότητα, δημιουργώντας ένα νοσηρό περιβάλλον για τα μέλη της. Επίσης μπορεί να περιλαμβάνει στοιχεία εμμονής με τον άλλον, άγχος και αίσθημα ότι ο έρωτας είναι ανεξέλεγκτος. Όταν στην ανώριμη, λοιπόν, σχέση υπάρχουν: α) συνεχής ενασχόληση με τη ζωή του άλλου, β) παρεμβατική συμπεριφορά εκτός ελέγχου και γ) αρνητικές επιπτώσεις στη ζωή κάποιου, τότε μιλάμε για εξάρτηση από τον έρωτα (love addiction).
Ο εθισμός στον έρωτα θεωρείται μία διαδικασία εξάρτησης, όπου αρχικά υπάρχει ένα έντονο αίσθημα ευχαρίστησης, αλλά και διαρκούς σκέψης αυτού του συναισθήματος. Το άτομο δηλαδή έχει την ακατανίκητη ανάγκη να είναι μαζί με το αντικείμενο του πόθου του. Η υπερβολική αυτή ανάγκη τελικά οδηγεί σε αρνητικές συνέπειες για το άτομο (Sussman & Ames,2008, Fisher, 2006). Στην ουσία ο ίδιος είναι περισσότερο εστιασμένος στα συναισθήματα που του προκαλεί ο έρωτας, με αποτέλεσμα να γίνεται δυσλειτουργικός. Συνηθισμένες φράσεις που αντικατοπτρίζουν την εξάρτηση αυτή είναι «Δεν μπορώ να ζήσω χωρίς εσένα..», «Δεν είμαι τίποτα, αν δεν έχω εσένα πλάι μου..», «Χωρίς εσένα είμαι μισός άνθρωπος..».
Εκτιμάται ότι 5-10% του πληθυσμού εμφανίζουν εθισμό στον έρωτα, ενώ τα άτομα που τον εμφανίζουν είναι κατά βάση αγχώδη και με ισχυρή την ανάγκη να πιστέψουν στην «ιδανική αγάπη».
Όσον αφορά στην αιτιολογία της εξάρτησης αυτής τα ερευνητικά δεδομένα δείχνουν ότι έχει σχέση με λειτουργίες των νευροδιαβιβαστών του εγκεφάλου, οι οποίες είναι παρόμοιες με την επίδραση που έχουν οι ναρκωτικές ουσίες στον εγκέφαλο. Μάλιστα έχει βρεθεί ότι ο εθισμός στον έρωτα μπορεί να είναι ένα υποκατάστατο για ανθρώπους που κάνουν χρήση ναρκωτικών ουσιών (Yoder,1990).
Ισχυρός παράγοντας για αυτού του είδους της εξάρτηση φαίνεται να είναι τα κοινωνικά πρότυπα. Η κοινωνική μάθηση δηλαδή έχει άμεση σχέση με την ανάπτυξη αυτού του εθισμού, όπως αυτή γίνεται μέσα από τα ΜΜΕ και την κουλτούρα του κάθε λαού. Επιπλέον, οι πιο συχνές υποθέσεις για την αιτιολογία υποστηρίζουν ότι η διαδικασία αυτή ξεκινά στην εφηβεία, μαζί με άλλα προβλήματα συμπεριφοράς, όπως ο πειραματισμός με ουσίες (Peabody, 2005). Οι έφηβοι που παρουσιάζουν αυτό τον εθισμό μπορεί να εξιδανικεύουν τις σχέσεις των ενηλίκων και μπορεί να βιώνουν μια αγχώδη και εξαρτητική συμπεριφορά από τους άλλους. Επιπλέον, κάποιες τυπικές τάσεις που έχουν οι έφηβοι, όπως η εξάρτηση από συνομηλίκους, η εξιδανίκευσή τους, η ερωτική απογοήτευση, όταν είναι πολύ αυξημένες, μπορεί να οδηγήσουν σε εθισμό στον έρωτα ή και σε κατάχρηση ουσιών. Σημαντικό είναι ότι όσο νωρίτερα εμφανιστεί κάτι τέτοιο τόσο πιο ενδεικτικό είναι για άλλες εξαρτήσεις στο μέλλον.
Συσχετίζεται η εξάρτηση από τον έρωτα με άλλες διαταραχές;
Οι Sussman & Ames (2008) περιγράφουν την ανάπτυξη της εξάρτησης από ουσίες σαν τη σχέση με ένα αντικείμενο, που περιλαμβάνει τις αισθήσεις, την επικοινωνία και τις προσδοκίες. Μία αντίστοιχη αναλογία φαίνεται να υπάρχει και στις ερωτικές σχέσεις. Το γεγονός ότι το άτομο μπορεί να συμπεριφέρεται στο αντικείμενο του πόθου του σαν να είναι ναρκωτικό, δείχνει μία αντιστοιχία στις δύο διαταραχές.
Επίσης, ενδέχεται να συσχετίζεται με κάποιες διαταραχές προσωπικότητας, όπως εξαρτητική, δραματική ή ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας ή ακόμη και με σεξουαλική εξάρτηση. Κάποιοι ερευνητές εντάσσουν την εξάρτηση αυτή σαν μία καθαρά εξαρτητική συμπεριφορά. Άλλοι ερευνητές τη θεωρούν παρορμητική-καταναγκαστική συμπεριφορά (Wolfe, 2000).
Υπάρχει θεραπεία για την εξάρτηση από τον έρωτα;
Οι θεραπείες που χρησιμοποιούνται για την απεξάρτηση από τον έρωτα περιλαμβάνουν βιβλία αυτοβοήθειας, ατομική θεραπεία ή θεραπεία ζεύγους, αλλά και προγράμματα ομαδικής θεραπείας.
Πηγή:Sussman,S.,Love addiction:definition, etiology, treatment, Sexual Addiction & Compulsivity, 2010, V 17
Learn More