Σχεσιακό άγχος: πώς να το αναγνωρίσετε;
Οι συντροφικές σχέσεις αποτελούν πηγή στήριξης σε περιόδους στρες. Για τα ζευγάρια που επικοινωνούν αποτελεσματικά, ένας σύντροφος μπορεί να είναι κύριος υποστηρικτής και στενός σύμμαχος. Ωστόσο, για ορισμένα άτομα, οι στενές σχέσεις μπορεί να γίνουν πηγή συνεχούς ανησυχίας, καθώς πρωταγωνιστεί ο φόβος της απόρριψης, παρ’ όλο που υπάρχει ένα σταθερό πλαίσιο αγάπης. Αυτό το άγχος μπορεί στη συνέχεια να οδηγήσει σε συμπεριφορές που υπονομεύουν τη σχέση με την πάροδο του χρόνου. Τα άτομα που βιώνουν αυτού του είδους το άγχος, που βασίζεται στη σχέση, μπορεί να υποφέρουν από πολλαπλές αποτυχημένες σχέσεις, ως αποτέλεσμα αυτού του επαναλαμβανόμενου μοτίβου. Ενώ επιθυμούν πολύ μια αίσθηση εγγύτητας και ασφάλειας, δεν μπορούν να επιτύχουν ένα ικανοποιητικό επίπεδο εμπιστοσύνης στις σχέσεις τους.
Το άγχος που βασίζεται στη σχέση (relationship-based anxiety) είναι όρος που περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα συμπεριφορών και διαδικασιών σκέψης. Πρόκειται για διάχυτο και διαρκή φόβο ότι η σχέση μας κινδυνεύει να τελειώσει ή ότι ο σύντροφος χάνει το ενδιαφέρον του για εμάς, παρά τα ελάχιστα ή μηδαμινά στοιχεία γι’ αυτή την πιθανότητα. Χαρακτηρίζεται από μια επίμονη αίσθηση αβεβαιότητας, αμφιβολίας και ανασφάλειας για τη σχέση, τον σύντροφο ή το μέλλον της σχέσης. Τα άτομα με σχεσιακό άγχος έχουν συχνά αρνητικές σκέψεις και φόβους που μπορεί να επηρεάσουν την ικανότητά τους να βιώνουν ικανοποίηση και να εμπιστεύονται.
Μερικά από τα «σημάδια» του άγχους της σχέσης στο άτομο:
Αίσθημα συνεχούς ανησυχίας: Φόβος εγκατάλειψης, προδοσίας ή διαρκής αμφισβήτηση των συναισθημάτων του συντρόφου.
Αμφιβολία για τον εαυτό: Ανασφάλεια για το αν αξίζει να αγαπηθεί, με παράλληλη ανάγκη να λαμβάνει συνεχώς επιβεβαίωση.
Υπερανάλυση και μηρυκασμός σκέψεων: «Καταιγίδα» αρνητικών σκέψεων που οδηγούν σε συναισθήματα δυσφορίας. Εξετάζει την σχέση για να βρει λάθη και πολύ γρήγορα οδηγείται σε αρνητικά συμπεράσματα.
Ζηλοτυπία: Εντονες αντιδράσεις σε μικρά περιστατικά που ερμηνέυει ως απόρριψη ή απειλή. Κτητικότητα και αμφισβήτηση προς τον σύντροφο, χωρίς να υπάρχουν ρεαλιστικοί λόγοι.
Το σχεσιακό άγχος μπορεί να προέρχεται από αρνητικές εμπειρίες προηγούμενων σχέσεων, στυλ προσκόλλησης (ανασφαλής δεσμός) και χαμηλή αυτοεκτίμηση, που οδηγούν σε δυσκολία στην δημιουργία και διατήρηση διαπροσωπικών σχέσων. Πρόκειται για μία δύσκολη κατάσταση, πρώτα για το ίδιο το άτομο και στη συνέχεια και για τον σύντροφο, που προσπαθεί να διαχειριστεί την κατάσταση. Η ψυχοθεραπεία μπορεί να συμβάλλει στην αναδόμηση των δυσπροσαρμοστικών σκέψεων και μοτίβων συμπεριφοράς, προκειμένου να βελτιωθεί η αυτοεκτίμηση του ατόμου και κατ’ επέκταση η επικοινωνία και η εμπιστοσύνη που θα χτίσει στην συντροφική του σχέση.
Πηγή: Paprocki, C. M., & Baucom, D. H. (2017). Worried about us: Evaluating an intervention for relationship‐based anxiety. Family process, 56(1), 45-58.
Δήμητρα Καρυοφύλλη
Κλινική Ψυχολόγος
Επιστημονική Συνεργάτις Ι.Ψ.Σ.Υ.
Όταν το σεξ προκαλεί αποστροφή…
Η σεξουαλική αποστροφή αποτελεί ένα σεξουαλικό πρόβλημα που φαίνεται να εμφανίζεται περισσότερο στις γυναίκες παρά στους άνδρες. Πρόκειται για την ψυχική κατάσταση της γυναίκας που εκφράζει την απέχθεια της για σεξουαλική επαφή αλλά και την αποφυγή μιας απλής επαφής ακόμη και με τα γεννητικά της όργανα. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου και μόνο η σκέψη για σεξουαλική συνεύρεση μπορεί να προκαλέσει άγχος και δυσφορία. Η αποστροφή μπορεί να αφορά μια συγκεκριμένη πλευρά της σεξουαλικής επαφής, όπως για παράδειγμα τις εκκρί-σεις των γεννητικών οργάνων, την διείσδυση του πέους στον κόλπο και τη θέα του γυμνού σώματος. Είναι πιθανό όμως να γενικεύεται σε αποστροφή για κάθε είδους σεξουαλικό ερέθισμα, όπως τα χάδια και τα φιλιά ή την παρακολούθηση μιας ερωτικής ταινίας.
Μπορεί να αφορά είτε έναν συγκεκριμένο σύντροφο είτε να το βιώνει με κάθε άνδρα. Τα αίτια που προκαλούν την αποστροφή για το σεξ είναι κυρίως ψυχολογικά. Έχουν να κάνουν με τραυματικές εμπειρίες ζωής, όπως είναι ο βιασμός, ο καρκίνος, η συνεχής συγκρουσιακή σχέση με το σύντροφο, οι χρόνιες ασθένειες, αλλά και οι διαστρεβλωμένες αντιλήψεις σχετικά με το σεξ.
Η γυναίκα με σεξουαλική αποστροφή νιώθει στενοχώρια, απογοήτευση και θυμό για τον εαυτό της, ενώ αδυνατεί να αισθανθεί απόλαυση και ευχαρίστηση από το σεξ, καθώς το έχει συνδέσει με αισθήματα αηδίας και απέχθειας. Αυτό την κάνει να νιώθει διαφορετική ή περίεργη σε σύγκριση με τους άλλους, ενώ θεωρεί ότι είναι ελαττωματική και προβληματική.
Τα άτομα με σεξουαλική αποστροφή συχνά αναπτύσσουν φοβία και συμπεριφορές αποφυγής για το σεξ. Είναι πιθανό να νιώθουν άγχος το οποίο είναι πολύ έντονο και δεν μπορούν να το ξεπεράσουν. Υπάρχουν φορές που εμφανίζουν ακόμη και κρίσεις πανικού όταν έχουν σεξουα-λική επαφή, παρουσιάζοντας συμπτώματα, όπως ταχυπαλμία, εφίδρωση, τρέμουλο στα χέρια και τα πόδια και φόβο ότι θα πάθουν κάτι «κακό», με συνέπεια η φοβία να διατηρείται και να ενισχύεται.
Αυτό μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα τα άτομα να δυσκολεύονται όχι μόνο στις διαπροσωπικές σχέσεις, αλλά και να απομονώνονται κοινωνικά. Πολλές έγγαμες γυναίκες με το πρόβλημα αυτό αναφέρουν ότι μετά από τη σεξουαλική επαφή αισθάνονται έντονο εκνευρισμό και δυσφο-ρία που μπορεί να κρατήσει για αρκετές ημέρες.
Αυτό που έχει σημασία να αναφερθεί είναι ότι αυτή η δυσάρεστη κατάσταση μπορεί να αντιμετωπιστεί, αναζητώντας την βοήθεια ενός ειδικού σεξουαλικής υγείας. Η γυναίκα που βιώνει αυτή την δυσκολία χρειάζεται να την αναγνωρίσει και να δουλέψει με τον εαυτό της, προκειμένου να αντιμετωπίσει τις ενοχικές σκέψεις και το αίσθημα ανεπάρκειας. Ο ειδικός μπορεί να την βοηθήσει να καταλάβει ποιες σκέψεις, συμπεριφορές και συναισθήματα διατηρούν και ενισχύουν το πρόβλημα και με ποιο τρόπο θα απεγκλωβιστεί από αυτό και θα μπορέσει τελικά να δει το σεξ όχι ως κάτι δυσάρεστο αλλά ως μια ευχάριστη εμπειρία που την ενώνει με τον σύντροφο όχι μόνο σεξουαλικά αλλά και συναισθηματικά.
Learn More
Διαδίκτυο και γνωριμίες: μια εφαρμογή μπορεί να μου φέρει έναν σύντροφο;
Οι σύγχρονες εφαρμογές γνωριμιών διαφημίζουν την υψηλή διαθεσιμότητα πιθανών συντρόφων, εκτός του ήδη υπάρχοντος κοινωνικού δικτύου των χρηστών. Το Tinder ισχυρίζεται ότι επεξεργάζεται ένα δισεκατομμύριο «χτυπήματα» την ημέρα. Για αυτόν τον λόγο, θα περίμενε κανείς οι εφαρμογές γνωριμιών να προάγουν τη σεξουαλική απελευθέρωση και να διευκολύνουν την εύρεση ρομαντικών ή σεξουαλικών συντρόφων.
Ωστόσο, αποτελούν ένα περιβάλλον εκτεταμένων επιλογών και ενδέχεται να προκαλέσουν υπερφόρτωση επιλογών (choice overload), η οποία συνδέεται με δυσμενείς συνέπειες για τους χρήστες αυτών των εφαρμογών, όπως αναποφασιστικότητα, απόρριψη περισσότερων πιθανών συντρόφων και μειωμένη ικανοποίηση από τις επιλογές που έχουν. Οι χρήστες των εφαρμογών γνωριμιών μπορεί να φοβούνται να πάρουν κάποια απόφαση και να επενδύσουν σε έναν συγκεκριμένο πιθανό σύντροφο, με αποτέλεσμα να μειώνεται η αυτοπεποίθηση τους και το αίσθημα της αυτοαποτελεσματικότητας.
Παράλληλα, το γεγονός ότι υπάρχει πληθώρα πιθανών συντρόφων ενδέχεται να αυξήσει την πίεση που αισθάνεται κάποιος ότι πρέπει να βρει την τέλεια σχέση και δεν υπάρχει καμία δικαιολογία για αποτυχία, την οποία αποδίδουν σε δικό τους σφάλμα ή ελάττωμα. Η ανησυχία, το άγχος και η δυσφορία σχετικά με την τρέχουσα ή δυνητική εμπειρία, του να μην έχεις έναν ρομαντικό σύντροφο ορίζεται ως φόβος να μείνω μόνος (fear of being single).
Ενδεικτικές είναι δύο έρευνες που μελέτησαν τη σχέση ανάμεσα στη χρήση εφαρμογών γνωριμιών, την αντίληψη της διαθεσιμότητας πιθανών συντρόφων, το φόβο του να μείνουν μόνοι και την αυτοπεποίθηση των χρηστών αυτών των εφαρμογών. Τα αποτελέσματα της πρώτης έρευνας σε δείγμα 667 ατόμων με ηλικιακό εύρος 18-67 έτη έδειξαν ότι η χρήση εφαρμογών γνωριμιών συσχετίζεται με αυξημένη αντίληψη ότι ο αριθμός των πιθανών συντρόφων είναι πολύ μεγάλος, γεγονός που, όμως, συσχετίζεται και με μεγαλύτερο φόβο να μείνουν μόνοι. Αναφορικά με την δεύτερη έρευνα, σε δείγμα 248 ατόμων με ηλικιακό εύρος 18-38 έτη προκάλεσαν πειραματικά χαμηλή, μέτρια ή υψηλή διαθεσιμότητα συντρόφων αντιστοιχίζοντας 11, 31 ή 91 προφίλ υποτιθέμενων διαθέσιμων υποψηφίων συντρόφων στους συμμετέχοντες. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η υψηλή (σε σύγκριση με την χαμηλή) διαθεσιμότητα των συντρόφων ενίσχυε τον φόβο των συμμετεχόντων να μείνουν μόνοι, μείωσε την αυτοεκτίμηση τους και αύξησε την υπερφόρτωση επιλογών.
Επομένως, η χρήση και υπερβολική αναζήτηση προφίλ στις εφαρμογές γνωριμιών ενδέχεται να επιφέρει αρνητικές συνέπειες για τη γενική ευημερία του ατόμου. Ενώ, λοιπόν, οι χρήστες αυτών των εφαρμογών μπορεί αρχικά να ελπίζουν στην πληθώρα πιθανών συντρόφων που τους προσφέρουν οι εφαρμογές, κάτι τέτοιο τελικά φαίνεται να λειτουργεί εναντίον τους, γεγονός που θα πρέπει να λαμβάνουν σοβαρά υπόψιν.
Πηγή:
Thomas, M. F., Binder, A., & Matthes, J. (2021). The agony of partner choice: The effect of excessive partner availability on fear of being single, self-esteem, and partner choice overload. Computers in Human Behavior.
Διδυμοπούλου Αγγελική
Ψυχολόγος- Ψυχοθεραπεύτρια CBT
Επιστημονική Συνεργάτις Ι.Ψ.Σ.Υ.
Learn More