
Γονείς και έφηβος: 4 τρόποι για να τον βοηθήσετε να βιώσει μια ερωτική απογοήτευση
Η εφηβεία είναι μια ταραχώδης ηλικιακή περίοδος στην ζωή του ανθρώπου, με πολλές συναισθηματικές και σωματικές μεταβολές που καλείται να διαχειριστεί. Η προσωπικότητα του εφήβου οριοθετείται και ολοκληρώνεται με την βιολογική εξέλιξη, την συναισθηματική ωρίμανση και την σεξουαλική αφύπνιση.
Ο έφηβος ζει το εδώ και τώρα και βιώνει τα πάντα στον μέγιστο βαθμό, λόγω της αύξησης των επιπέδων των ορμονών. Αφενός, έχει την ανάγκη να ανεξαρτητοποιηθεί, να νιώσει ότι αυτοπροσδιορίζεται, αλλά παράλληλα θέλει να ανήκει και να λαμβάνει επιβεβαίωση, μέσα από τη σύγκριση με τους συνομηλίκους, τις φιλικές, αλλά και τις ερωτικές σχέσεις, το φλερτ και τις σεξουαλικές αναζητήσεις.
Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης, ο έφηβος θα έρθει αντιμέτωπος και με ερωτικές απογοητεύσεις. Πώς μπορούν οι γονείς να διαχειριστούν τις συνέπειες που έχει μια ερωτική απογοήτευση στο παιδί τους και να το βοηθήσουν;
1. Ακούστε με διάθεση κατανόησης:
Είναι χρήσιμο να δώσετε στο παιδί σας τον χώρο και τον χρόνο να σας μιλήσει όταν νιώσει έτοιμος. Ενθαρρύνετε τον να εκφράσει τα συναισθήματα του, χωρίς να ενισχύετε ούτε να υποτιμάτε την σημασία που αποδίδει σε αυτήν την εμπειρία. Ακούστε τον με «ανοιχτό» μυαλό, δείχνοντας ενσυναίσθηση, προσπαθώντας δηλαδή να μπείτε στη θέση του, «βλέποντας μέσα από τα μάτια του» γιατί μπορεί να αισθάνεται όπως περιγράφει και τι μπορεί να σημαίνει για τον ίδιο αυτή η ερωτική απογοήτευση.
2. Να είστε υποστηρικτικοί:
Δείξτε του ότι είστε εκεί για να τον στηρίξετε και παροτρύνετε τον να μην εγκλωβίζεται στον αρνητισμό, αλλά να αντιμετωπίσει μια ερωτική απογοήτευση ως μια εμπειρία που θα τον βοηθήσει να γνωρίσει και να διαχειρίζεται καλύτερα τα συναισθήματα του και τον εαυτό του, αλλά και να εξελίξει τις κοινωνικές του δεξιότητες.
3. Βοηθήστε τον να διαχειριστεί την αρνητική απάντηση:
Ο έφηβος κινείται στο δίπολο εξιδανίκευσης-υποτίμησης. Αυτό σημαίνει ότι από το ένα άκρο της εξιδανίκευσης του προσώπου που του αρέσει, όταν λάβει μια αρνητική απάντηση, μπορεί να περάσει στην ακραία υποτίμηση, κατηγορώντας είτε τον εαυτό του ότι δεν ήταν αρκετά ωραίος, ότι είναι βαρετός, είτε το άλλο άτομο. Για τον έφηβο μια αρνητική απάντηση ταυτίζεται με απόρριψη και ακύρωση και αποτελεί πλήγμα για την ίδια την αυτοεκτίμηση και την αξία συνολικά του εαυτού του. Είναι σημαντικό, ως γονείς, να βοηθήσετε τον έφηβο να νοηματοδοτήσει ρεαλιστικά την αρνητική απάντηση και να κατανοήσει ότι είναι μέρος της ζωής και να τον ενθαρρύνετε να μην απομονωθεί, αλλά να συνεχίσει να διεκδικεί και να εκφράζεται.
4. Ενισχύστε την συναισθηματική του έκφραση:
Για τον έφηβο η αναγνώριση της συναισθηματικής του κατάστασης είναι εξίσου σημαντική με την δυνατότητα να την εκφράζει και να την λεκτικοποιεί. Βοηθήστε τον να κατανοήσει ότι δεν υπάρχει ντροπή στο να μιλά για τις απογοητεύσεις και τις ανησυχίες του και ενθαρρύνετε τον να μοιράζετε τους προβληματισμούς του με εσάς, την οικογένεια του, με τους φίλους του.
Με την κατάλληλη υποστήριξη και καθοδήγηση, ο έφηβος μπορεί να μάθει να αντιμετωπίζει τις απογοητεύσεις και να αναπτύξει ανθεκτικότητα, ενισχύοντας τη διαμόρφωση υγιών διαπροσωπικών σχέσεων.
Αγγελική Διδυμοπούλου
Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια CBT
Επιστημονική Συνεργάτις Ι.Ψ.Σ.Υ.
Learn More
Όταν το άγχος του γονέα μεταβιβάζεται στο παιδί
Τα μικρά παιδιά βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στους φροντιστές τους, προκειμένου να αποκτήσουν πληροφορίες για το περιβάλλον. Αυτό αποκτά ακόμη μεγαλύτερη βαρύτητα όταν αφορά καταστάσεις στρες. Τα παιδιά είναι ευαίσθητα στα συναισθήματα των γονιών τους και μπορούν να αντιληφθούν το άγχος τους. Εάν ένας γονέας είναι συχνά ανήσυχος, ταραγμένος και αγχωμένος μπορεί να δημιουργήσει ένα στρεσογόνο περιβάλλον για το παιδί. Κατ’ επέκταση το παιδί αισθάνεται άγχος και να είναι πιο ευάλωτο μετέπειτα σε συναισθηματικές δυσκολίες.
Η «εξέταση» της γονεϊκής συμπεριφοράς σε στρεσογόνες συνθήκες, μας διευκολύνει στην καλύτερη κατανόηση για τη μακροχρόνια σχέση μεταξύ των πρώιμων περιβαλλοντικών στρεσογόνων παραγόντων και των αλλαγών στη συμπεριφορά του παιδιού. Όπως έχουν δείξει έρευνες, ο υψηλότερος βαθμός έκθεσης στο στρες της οικογένειας, αυξάνει τις πιθανότητες να επιβαρυνθεί η ψυχική υγεία σε παιδιά, ήδη από την ηλικία των 2 έως 6 ετών.
Μια πιο προσεκτική ματιά έδειξε ότι όταν οι στρεσογόνοι παράγοντες στοχεύουν τους ενήλικες και όχι τα ίδια τα παιδιά, συσχετίζονται περισσότερο με προβλήματα συμπεριφοράς των παιδιών. Αυτά τα αποτελέσματα υπογραμμίζουν τη σημασία της εξέτασης της μεσολαβητικής επίδρασης των γονέων, όταν εξετάζονται οι συσχετίσεις μεταξύ του οικογενειακού στρες και της συμπεριφορικής ανάπτυξης των μικρών παιδιών.
Με ποιον τρόπο, λοιπόν, το άγχος μου μπορεί να επιδράσει πάνω στο παιδί μου;
- Δεσμός: Το παιδί έχει ανάγκη από ένα ασφαλές περιβάλλον. Εάν ως γονείς είμαστε επικεντρωμένοι και εγκλωβισμένοι στο άγχος μπορεί να δυσκολευόμαστε να παρέχουμε επαρκή συναισθηματική υποστήριξη και διαθεσιμότητα στις ανάγκες του παιδιού, κάτι που προκαλεί αίσθηση ανασφάλειαςκαι συμβάλλει στην μετέπειτα δυσκολία του παιδιού να δημιουργήσει υγιείς σχέσεις.
- Πρότυπο συμπεριφοράς: Όταν ένας γονέας επιδεικνύει σταθερά αγχώδη συμπεριφορά, το παιδί μπορεί να μάθει να ανταποκρίνεται με παρόμοιο τρόπο σε στρεσογόνες συνθήκες. Αυτό αυξάνει τις πιθανότητες να αναπτύξει μια υπερβολικά καχύποπτη και φοβική προσέγγιση της πραγματικότητας.
- Μηχανισμός αντίδρασης στο στρες: Τα παιδιά μέσω της μίμησης μαθαίνουν τον κόσμο, παρατηρώντας τους γονείς τους. Ένα από τα μεγαλύτερα όπλα είναι να παρέχω στο παιδί μου ανακούφιση στην αναστάτωση! Δίνοντας ένα παράδειγμα: εάν το παιδί μου σκοντάψει και εγώ τρέξω πανικόβλητος, φωνάζοντας, προκαλώ την εντύπωση ότι υπάρχει κίνδυνος.
- Υπερπροστασία: Το άγχος και ο φόβος μπορούν να οδηγήσουν σε τακτικές υπερβολικού ελέγχου, προστασίας και άρα σε περιοριστικές μεθόδους, παρεμποδίζοντας την εξερεύνηση που αποτελεί το μέσο σωματικής και κοινωνικής ανάπτυξης του παιδιού.
Είναι σημαντικό να τονίσουμε πως δεν θα εμφανίσουν όλα τα παιδιά ευαισθησία στο άγχος. Η ανταπόκριση κάθε παιδιού στο άγχος του γονέα είναι διαφορετική και ποικιλότροπα εξαρτώμενη από την ιδιοσυγκρασία του και την ανθεκτικότητα που αναπτύσσει. Οφείλουμε, όμως, να γνωρίζουμε τις πιθανές επιπτώσεις, αλλά και τους τρόπους που θα μας βοηθήσουν να χτίσουμε ένα πιο υγιές περιβάλλον, τόσο για εμάς ως γονείς, όσο και για το παιδί μας.
Πηγή: Fields, A., Harmon, C., Lee, Z., Louie, J. Y., & Tottenham, N. (2021). Parent’s anxiety links household stress and young children’s behavioral dysregulation. Developmental psychobiology, 63(1), 16-30.
Δήμητρα Καρυοφύλλη
Κλινική Ψυχολόγος
Επιστημονική Συνεργάτις Ι.Ψ.Σ.Υ.

6 γονεϊκές προκλήσεις της εφηβείας
Η ανατροφή των παιδιών κατά τη διάρκεια της εφηβείας παρουσιάζει ιδιαίτερες προκλήσεις και είναι σημαντικό να είμαστε ενημερωμένοι και όσο το δυνατόν περισσότερο προετοιμασμένοι για αυτές.
Συχνά, οι γονείς αποτελούν τον πρώτο «στόχο επίθεσης» του εφήβου και αυτό είναι που τους βάζει στην δύσκολη θέση να αντιμετωπίσουν τις παρακάτω δοκιμασίες:
1. Συναισθηματικές διακυμάνσεις: Οι ορμονικές αλλαγές και οι προκλήσεις της εφηβείας προκαλούν έντονες εναλλαγές της διάθεσης και ευερεθιστότητα. Είναι σημαντικό σαν γονείς να κατανοούμε ότι δεν έχει να κάνει με εμάς τους ίδιους αυτό που συμβαίνει, αλλά με το αναπτυξιακό στάδιο στο οποίο βρίσκεται ο έφηβος.
2. Διάλογος: Οι έφηβοι περνούν από μια φάση αυξημένης επιθυμίας για ανεξαρτησία και αυτοανακάλυψη, που συχνά οδηγούν σε διατάραξη της επικοινωνίας με τους γονείς. Οι γονείς, με τη σειρά τους δυσκολεύονται να κατανοήσουν τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις ανάγκες του εφήβου τους, καθιστώντας δύσκολη τη διατήρηση ανοιχτής και αποτελεσματικής επικοινωνίας. Στη φάση της εφηβείας, μπορεί να αισθανόμαστε ότι κάθε προσπάθεια συζήτησης και διαπραγμάτευσης «πέφτει» στο κενό. Στην πραγματικότητα, οι κόποι μας θα ανταμειφθούν κι ας μην μοιάζει τόσο απλό. Ο διάλογος αποτελεί το ισχυρότερο μέσο μετάβασης από την παιδική στην ενήλικη ζωή.
3. Οριοθέτηση με συνέπεια και σταθερότητα: Το σταθερό περιβάλλον και η ανάγκη να ανήκει ο έφηβος σε ένα σύστημα, που δεν το γκρεμίζει με την παρορμητικότητα και τις επιθέσεις του, είναι ύψιστης σημασίας. Μένουμε σταθεροί στα όρια που διέπουν την οικογένεια, γιατί παρά την αντίδραση που μπορεί να εισπράξουμε από τον έφηβο, παράλληλα χτίζουμε ένα ασφαλές πλαίσιο.
4. Η εικόνα του «κακού γονέα»: Πρόκειται για ένα συναίσθημα που καλείται να αντιμετωπίσει ο γονιός, καθώς πολλές φορές νιώθει ότι τίποτε δεν κάνει σωστά, πως ο έφηβός του ξεφεύγει του ελέγχου του και δεν θυμίζει πια το παιδί που ήξερε.
5. Αποδοχή της ταυτότητας και ενίσχυση αυτοεκτίμησης: Ο έφηβος βρίσκεται στη διαδικασία που «ψάχνει» να βρει τον εαυτό του και να διαμορφώσει την ταυτότητά του. Στη φάση αυτή η εικόνα του σώματος και η αυτοπεποίθησή του προϋποθέτουν το να αισθάνεται αποδοχή από τους ίδιους του τους γονείς, κάτι που μπορεί να αποτελεί ιδιαίτερη πρόκληση εάν η σχέση μας μαζί του περιέχει αντιπαραθέσεις και συγκρούσεις.
6. Διαδίκτυο και μέσα κοινωνικής δικτύωσης: Η διάχυτη παρουσία της τεχνολογίας και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης αποτελεί, πλέον, κορυφαία πρόκληση για τους γονείς. Η διαχείριση του χρόνου χρήσης της οθόνης, η διαδικτυακή ασφάλεια και η ενημέρωση για τους κινδύνους (πχ διαδικτυακός εκφοβισμός, πορνογραφικό υλικό) θα πρέπει να αποτελεί υποχρέωση για τους γονείς. Μιλώντας με αλήθειες στον έφηβο, αυξάνουμε τις πιθανότητες της ασφάλειας και της αυτοπροστασίας.
Δεν ξεχνάμε πως για ένα παιδί αποτελούμε πρότυπα ως γονείς. Ο τρόπος που θα διαχειριστούμε καταστάσεις, το πως θα δράσουμε και πως θα επικοινωνήσουμε θα χτίσει μέρος της προσωπικότητας του εφήβου μας. Η συνέπεια βοηθά τους εφήβους να κατανοήσουν ότι τα όρια είναι αδιαπραγμάτευτα και διασφαλίζει ότι ξέρουν τι να περιμένουν.
Υπομονή, κατανόηση, σεβασμός και διατήρηση μιας υποστηρικτικής σχέσης, μα πάνω απ’ όλα η εμπέδωση ότι η εφηβεία αποτελεί κρίσιμη περίοδο εσωτερικών και εξωτερικών αλλαγών, μας καθιστά πιο ανθεκτικούς και προετοιμασμένους να σταθούμε με σταθερότητα και συνέπεια δίπλα στον έφηβο.
Δήμητρα Καρυοφύλλη
Κλινική Ψυχολόγος
Επιστημονική Συνεργάτις Ι.Ψ.Σ.Υ.

Παιδική Σεξουαλική Κακοποίηση
Η σεξουαλική κακοποίηση είναι συνήθως η ανεπιθύμητη σεξουαλική συμπεριφορά από ένα άτομο σε ένα άλλο. H παιδική σεξουαλική κακοποίηση περιλαμβάνει οποιαδήποτε σεξουαλική πράξη όπου εμπλέκεται ένα παιδί και έχει ως στόχο να παράσχει σεξουαλική ικανοποίηση σε γονεά, κηδεμόνα ή άλλο άτομο (ενήλικας ή μεγαλύτερος έφηβος) που έχει την ευθύνη του παιδιού. Σε αυτή την περίπτωση, και όταν πληρούνται ειδικά κριτήρια, ο θύτης ονομάζεται παιδόφιλος και η πράξη ορίζεται ως παιδοφιλία (βλ. περισσότερα στην Κατηγορία Παραφιλίες).
Προφίλ παιδόφιλου
- Περνάει περισσότερο χρόνο με μικρά παιδιά
- Μιλάει για το σεξ, δείχνει σχετικές εικόνες ή κάνει προκλητικά αστεία μπροστά στο παιδί
- Αναφέρεται στα ιδιωτικά μέρη του σώματος του παιδιού, χρησιμοποιώντας σεξουαλικούς όρους (π.χ., «δείχνεις πολύ σέξι με αυτό το παντελόνι»)
- Λέει στο παιδί να κρατήσει διάφορα μυστικά
- Είναι πολύ γενναιόδωρος απέναντι του (δώρα)
- Συνήθως, στοχεύει τις «ευάλωτες» οικογένειες (π.χ., μονογονεϊκή) και
στα μοναχικά παιδιά, προσφέροντάς τους βοήθεια και υποστήριξη
Μορφές
- Χάδια στα γεννητικά όργανα του παιδιού
- Διείσδυση
- Αιμομιξία
- Βιασμός
- Σοδομισμός
- Ασέλγεια
- Εκμετάλλευση του παιδιού από γονέα ή κηδεμόνα χωρίς επαφή (π.χ., εξαναγκασμός, εξαπάτηση, απειλή του παιδιού για να συμμετέχει σε πράξεις για σεξουαλική ικανοποίηση άλλων, χωρίς άμεση σωματική επαφή μεταξύ του παιδιού και του θύτη)
Χαρακτηριστικά
- Αφορά και τα δυο φύλα
- Εμπεριέχει εκφοβισμό
- Μπορεί να συμβεί στην ευρύτερη οικογένεια
- Ασκείται συνήθως από ενήλικες ή εφήβους σε μικρότερα ή πιο αδύναμα παιδιά
Παράγοντες επικινδυνότητας για το θύμα
- Ηλικία (προεφηβεία και εφηβεία)
- Φύλο (1,5-3 φορές πιο συχνή στα κορίτσια)
- Αναπηρία (4-10 φορές μεγαλύτερος κίνδυνος)
- Μοναχικότητα
- Χρήση Ίντερνετ (social media, chatrooms)
- Προηγούμενη σεξουαλική κακοποίηση
- Διαταραγμένο οικογενειακό περιβάλλον (Ψυχοπαθολογία – χρήση ουσιών)
- Κοινωνικά απομονωμένες και αποδιοργανωμένες οικογένειες
- Ανεπαρκής συναισθηματική σχέση γονέα – παιδιού
- Προβλήματα γάμου, διαζύγιο ή ενδοοικογενειακή βία
Χαρακτηριστικά θύτη
- Κυριαρχική και ναρκισσιστική προσωπικότητα
- Υψηλή αίσθηση αυτοεκτίμησης
- Στοιχεία παρορμητισμού
- Διαταραχές ψυχικής υγείας
- Έλλειψη ενσυναίσθησης και μεταμέλειας
- Θύμα παραμέλησης ή βίας στην οικογένεια
- Υιοθέτηση παραβατικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς
Συνέπειες για το θύμα
- Μείωση της αυτοπεποίθησης και της αυτοεκτίμησης
- Αδυναμία διαχείρισης της κατάστασης
- Κοινωνική απομόνωση και άγχος
- Ενοχή και αυτοκατηγορία
- Μελαγχολία και απογοήτευση
- Επίπτωση στην προσωπική, κοινωνική και επαγγελματική ζωή (π.χ., δε μπορούν να αποδώσουν στην εργασία τους)
- Εμφάνιση ψυχικών διαταραχών, όπως π.χ.: κατάθλιψη, διαταραχή μετατραυματικού στρες, αγχώδης διαταραχή, διαταραχές πρόσληψης τροφής, αυτοκτονικότητα
Σημάδια που προδίδουν την παιδική σεξουαλική κακοποίηση:
- Το παιδί φοβάται να εκφραστεί ελεύθερα
- Εμφανίζει ευερέθιστη συμπεριφορά / άγχος
- Ξαφνική άρνηση/επιθετικότητα προς άτομα ή αντικείμενα (λεκτική – σωματική)
- Συστολή/τάση για κοινωνική απομόνωση (σχολική άρνηση, παιχνίδι με συνομηλίκους)
- Βάζει συχνά τα κλάματα ή παλινδρομεί σε πιο παιδικές συμπεριφορές (νυχτερινή ενούρηση)
- Διατάραξη του ύπνου ή/και της διατροφής
- Υπερβολική αναφορά σε ενήλικα ή άλλο παιδί
- Αναφορά σε τρομακτικά όνειρα (εφιάλτες)
- Τα μικρά παιδιά συχνά εκφράζουν την ανησυχία τους μέσα από ζωγραφιές με σεξουαλικό περιεχόμενο
Ποια πρέπει να είναι η αντίδραση των γονέων;
- Η ύπαρξη μίας ή περισσότερων από τις προηγούμενες συμπεριφορές δεν σημαίνουν απαραίτητα παρενόχληση
- Διαθέστε χρόνο και ακούστε προσεκτικά όλα όσα έχει να σας πει το παιδί
- Κάντε ερωτήσεις που χρειάζονται μονολεκτικές απαντήσεις
- Καλλιεργήστε ένα περιβάλλον εμπιστοσύνης και ασφάλειας
- Παραμείνετε ψύχραιμοι. Ο φόβος και ο πανικός θα τρομάξουν το παιδί
Πρόληψη: Πώς συμβουλεύουμε τα παιδιά μας;




Παιδική Σεξουαλικότητα
Η σεξουαλικότητα είναι μέρος της ανθρώπινης φύσης και όταν μιλάμε για παιδική σεξουαλικότητα αναφερόμαστε στην περίοδο από τη γέννηση ενός παιδιού ως και την ηλικία των δώδεκα χρόνων. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ένα παιδί διέρχεται από τέσσερα εξελικτικά στάδια, όπου και συντελείται η ανάπτυξή του σε βιολογικό, γνωστικό, συναισθηματικό και κοινωνικό επίπεδο.
Βασικά χαρακτηριστικά της ψυχοσεξουαλικής ανάπτυξης στην παιδική ηλικία
- 0–3 ετών: αυτόματη αναζήτηση ηδονής μέσα από ακούσιες αισθήσεις αυνανιστικού τύπου.
- 3–6 ετών: συνειδητή αναζήτηση ηδονής και αναγνώριση της ανατομίας του σώματος.
- 6-9 ετών: κατανόηση των διαφορών μεταξύ των δύο φύλων και ταυτοποίηση.
- 9-12 ετών: ντροπή, ερωτικοποίηση και αμηχανία γύρω από το σεξ – ανάγκη καθοδήγησης από τον ομόφυλο γονέα.
για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα Στάδια Ψυχοσεξουαλικής Ανάπτυξης του Αγοριού μπορείτε να ανατρέξετε στην αντίστοιχη ενότητα
για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα Στάδια Ψυχοσεξουαλικής Ανάπτυξης του Κοριτσιού μπορείτε να ανατρέξετε στην αντίστοιχη ενότητα
Ποια θα πρέπει να είναι η στάση των γονέων απέναντι στην σεξουαλικότητα της παιδικής ηλικίας;
- Να αφιερώσουν χρόνο για να ακούσουν τα παιδιά
- Να αφήσουν κατά μέρος τις δικές τους θέσεις και απόψεις και να δεχτούν τις πληροφορίες που τους δίνουν τα παιδιά τους
- Να κατανοήσουν και να ενισχύσουν το ενδιαφέρον των παιδιών για το σώμα τους
- Να φροντίσουν να ενημερωθούν σωστά γύρω από το πεδίο της σεξουαλικής αγωγής
- Να είναι σε θέση να ανταποκριθούν στις ερωτήσεις των παιδιών, χωρίς αμηχανία και φόβο
Οι υπηρεσίες μας
Το Ινστιτούτο Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας, ύστερα από ενεργή πρωτοβουλία του προέδρου Δρ. Θάνου Ασκητή, διοργανώνει εδώ και 30 συνεχόμενα χρόνια περισσότερες από πενήντα δωρεάν επιμορφωτικές διαλέξεις κάθε έτος, με σκοπό την έγκυρη πληροφόρηση των παιδιών, των εφήβων, των γονέων αλλά και όλων όσων εμπλέκονται στα συστήματα υγείας και εκπαίδευσης της χώρας, πάνω σε ζητήματα σεξουαλικής αγωγής και ψυχικής υγείας.
Τα βιβλία μας
Μπορείτε επίσης να προμηθευτείτε Δωρεάν από το χώρο μας, το βιβλίο του Δρ. Θάνου Ασκητή και των Επιστημονικών του Συνεργατών, με τίτλο «100 Ερωτήσεις – Απαντήσεις για το Γονιό, το Παιδί και τον Έφηβο», το οποίο παρέχει χρήσιμες πληροφορίες και κατευθύνσεις στους γονείς και στους εφήβους που ενδιαφέρονται για τη σεξουαλικότητά τους:
100 Ερωτήσεις & Απαντήσεις για το Γονιό, το Παιδί και τον Έφηβο
Learn More
Σεξουαλική Αγωγή
Τι είναι η σεξουαλική αγωγή;
Η σεξουαλική αγωγή ως μάθημα στο χώρο του σχολείου, περιγράφει τη σεξουαλικότητα ως μέρος και φυσική συνέχεια της ανθρώπινης ανάπτυξης. Περιλαμβάνει κεφάλαια, που αφορούν τη σωματική ανάπτυξη (φυσιολογία, ανατομία, σεξουαλική λειτουργία), την ταυτότητα του φύλου, τις διαπροσωπικές και ερωτικές σχέσεις, καθώς και θέματα κοινωνιολογικού ενδιαφέροντος που άπτονται της σεξουαλικότητας (κοινωνική και συναισθηματική μάθηση).

Τι είναι η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση;
Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση πραγματοποιείται καταρχήν από τους γονείς, οι οποίοι έχουν τον πρώτο ρόλο στη ζωή του παιδιού, αποτελούν πρόσωπα αναφοράς και πρότυπα ταύτισης για το ίδιο και μεταφέρουν αξίες και στάσεις ζωής μέσα από τη σχέση τους μαζί του και τη συμπεριφορά τους. Δεύτερος σημαντικός σταθμός στη ζωή του παιδιού είναι το σχολείο, το οποίο αποτελεί φορέα γνώσης, μάθησης και κοινωνικοποίησης.
Και τα δύο αυτά συστήματα (οικογενειακό και σχολικό-εκπαιδευτικό) οφείλουν να συμβάλλουν στη σωστή ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του παιδιού για θέματα που αφορούν τον εαυτό του και τις σχέσεις του με τους άλλους στο παρόν και στο μέλλον, με σκοπό την προαγωγή της ψυχικής και σεξουαλικής υγείας του παιδιού και αυριανού ενήλικα και την πρόληψη.
Τα οφέλη της σεξουαλικής αγωγής για το παιδί και τον έφηβο
- Η σεξουαλική αγωγή βοηθάει τα παιδιά μικρότερης ηλικίας να κατανοήσουν τις διαφορές τους με το άλλο φύλο και να περιορίσουν τις συμπεριφορές «περιέργειας» (απογύμνωση, θώπευση).
- Διαδραματίζει ενεργό ρόλο στον περιορισμό των συμπεριφορών σεξουαλικής παρενόχλησης, καθώς μέσω της σεξουαλικής αγωγής τα παιδιά μαθαίνουν να βάζουν τα προσωπικά τους όρια και να αξιολογούν τις προθέσεις των ενηλίκων.
- Απαντάει σε ερωτήματα σχετικά με τις ορμονικές αλλαγές που συμβαίνουν στο σώμα κατά τη διάρκεια της εφηβικής περιόδου.
- Εξαλείφει τους μύθους που σχετίζονται με το σεξ και διευρύνει τους ορίζοντες των νέων παιδιών (οι έφηβοι κατανοούν ότι δεν πρέπει να αισθάνονται ντροπή και ενοχή επειδή σκέφτονται σεξουαλικά).
- Οι έφηβοι αναγνωρίζοντας τη σημασία της σεξουαλικής υγείας στο χώρο του σχολείου, εκφράζουν μικρότερη επιθυμία να ανατρέξουν σε παραπλανητικές πηγές πληροφόρησης (π.χ., διαδίκτυο, πορνογραφία, φίλοι).
- Μετατρέπει τα παιδιά σε υπεύθυνους ενήλικες. Βοηθάει τους εφήβους να κατανοήσουν όφελος της αποχής από τα πρώτα χρόνια, ενώ συγχρόνως συμβάλλει στην κατανόηση της ευρύτερης σημασίας της σεξουαλικής επαφής στη ζωή τους.
- Οι νέοι πληροφορούνται για όλες τις διαθέσιμες μεθόδους προφύλαξης και αντισύλληψης, με σκοπό την αποφυγή της απόκτησης ενός ΣΜΝ ή μίας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης.
- Τέλος, η υψηλής ποιότητας σεξουαλική διαπαιδαγώγηση διδάσκει στους νέους τη σημασία των υγειών διαπροσωπικών σχέσεων στη ζωή τους.
Γιατί οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί δυσκολεύονται να αναλάβουν αυτόν τον ρόλο;
Συνήθως, οι γονείς αποφεύγουν να μιλούν στα παιδιά τους για το σεξ, είτε επειδή οι πεποιθήσεις τους τους προκαλούν αμηχανία, είτε δεν έμαθαν ποτέ από τους γονείς τους γι’ αυτό και δεν ξέρουν πως να το κάνουν και οι ίδιοι, είτε επειδή φοβούνται μήπως κάνουν κάποιο λάθος. Η αλήθεια είναι, ότι στην πραγματικότητα το σεξ εξακολουθεί να αποτελεί ένα θέμα «ταμπού» για αρκετές Δυτικές κοινωνίες. Ευρύτερα, πολλοί γονείς εκφράζουν την έντονη ανησυχία τους, μήπως η υποχρεωτική ένταξη της σεξουαλικής αγωγής στο εκπαιδευτικό σύστημα «αφυπνίσει πρόωρα» ή επηρεάσει την ηθική των παιδιών τους.
Ωστόσο, αυτό που πολλές φορές δεν γίνεται τόσο άμεσα κατανοητό, είναι ότι οι νέοι θα μάθουν για το σεξ, ανεξάρτητα από το εάν θα λάβουν τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στο χώρο του σχολείου ή όχι. Το σημαντικό λοιπόν είναι να πληροφορηθούν με αξιόπιστο τρόπο, προτού ξεκινήσουν να έχουν μία ενεργή σεξουαλική ζωή.
Συγχρόνως, αρκετοί εκπαιδευτικοί ισχυρίζονται, ότι δυσκολεύονται να αναλάβουν αυτόν το ρόλο, επειδή δεν λαμβάνουν την απαραίτητη κρατική υποστήριξη και επειδή αδυνατούν να συμμετέχουν σε μετεκπαιδευτικά προγράμματα ειδίκευσης. Στο εξωτερικό, η σεξουαλική αγωγή διδάσκεται από εξειδικευμένο εκπαιδευτικό προσωπικό, καθώς και από ψυχολόγους ή ιατρικούς συμβούλους.
Οι υπηρεσίες μας
Το Ινστιτούτο Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας, ύστερα από ενεργή πρωτοβουλία του προέδρου Δρ. Θάνου Ασκητή, διοργανώνει εδώ και 30 συνεχόμενα χρόνια περισσότερες από πενήντα δωρεάν επιμορφωτικές διαλέξεις κάθε έτος, με σκοπό την έγκυρη πληροφόρηση των παιδιών, των εφήβων, των γονέων αλλά και όλων όσων εμπλέκονται στα συστήματα υγείας και εκπαίδευσης της χώρας, πάνω σε ζητήματα σεξουαλικής αγωγής και ψυχικής υγείας.
Τα βιβλία μας
Σε ανοικτό διαγωνισμό, που πραγματοποιήθηκε το 2006 από το Υπουργείο Παιδείας, το Εθνικό Ίδρυμα Νεότητας ανέθεσε τη συγγραφή εκπαιδευτικού υλικού για την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση, αναφερόμενο στην Ψυχική Υγεία και στη Σεξουαλική Αγωγή, στην Ελληνική Εταιρεία Αγωγής Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας με προεδρεύοντα τον Δρ. Θάνο Ασκητή.
Για να δείτε τα συγκεκριμένα βιβλία ανατρέξτε εδώ
Μπορείτε επίσης να προμηθευτείτε Δωρεάν από το χώρο μας, το βιβλίο του Δρ. Θάνου Ασκητή και των Επιστημονικών του Συνεργατών, με τίτλο «100 Ερωτήσεις – Απαντήσεις για το Γονιό, το Παιδί και τον Έφηβο», το οποίο παρέχει χρήσιμες πληροφορίες και κατευθύνσεις στους γονείς και στους εφήβους που ενδιαφέρονται για τη σεξουαλικότητά τους
Για να δείτε το συγκεκριμένο βιβλίο ανατρέξτε εδώ
Learn More
Υπάρχει «σωστή» ηλικία για να ξεκινήσει ένας έφηβος τη σεξουαλική του ζωή;
εν υπάρχει χρονικά καθορισμένη ηλικία όπου ένα έφηβος «πρέπει» να ξεκινήσει την σεξουαλική του ζωή . Η «σωστή» ηλικία για την έναρξη της σεξουαλικής ζωής προσδιορίζεται από το πότε ο έφηβος θα νιώσει έτοιμος σωματικά και συναισθηματικά για να κάνει έρωτα. Εκείνη τη στιγμή, ο έφηβος νιώθει εξοικειωμένος με τις αλλαγές που έχουν συμβεί στο σώμα του και αρχίζει να συνειδητοποιεί την ανάγκη να μοιραστεί τη σεξουαλικότητά του. Τις περισσότερες φορές, η περίοδος αυτή συμπίπτει με το κλείσιμο της εφηβείας (17-19 ετών).
Ορισμένες φορές, ο έφηβος νιώθει πίεση από τους συνομηλίκους του ή τους φίλους του να ξεκινήσει τη σεξουαλική του ζωή ακόμα και αν δεν έχει νιώσει έτοιμος. Ο έφηβος δεν θα πρέπει να υποκύψει σε αυτή την πίεση αλλά να δώσει στον εαυτό του το περιθώριο να ανοίξει την πόρτα της σεξουαλικής του ζωής, χωρίς άγχος και μόνο όταν θα νιώθει έτοιμος και σίγουρος.
Learn More
Το παιδί μου με ρωτάει τι είναι σεξ. Τι θα πρέπει να του πω;
Πολλές φορές συμβαίνει το παιδί να ρωτάει τον γονιό του για θέματα που έχουν σχέση με το σεξ. Είτε ακούει από διάφορους συμμαθητές του στο σχολείο ή σε άλλες δραστηριότητες διάφορες λέξεις που του προκαλούν ενδιαφέρον, είτε βλέπει στην τηλεόραση σκηνές ή διαλόγους που του δημιουργούν απορίες. Οι γονείς συνήθως όταν έρχονται αντιμέτωποι με μια τέτοια κατάσταση αισθάνονται αμηχανία και ντροπή και αναρωτιούνται ποιος είναι ο κατάλληλος τρόπος για να απαντήσουν. Στην ερώτηση λοιπόν του παιδιού για το σεξ, ο γονιός θα πρέπει να απαντά με ειλικρίνεια. Μπορεί να πει, ότι το σεξ είναι ταυτισμένο με την ανθρώπινη συμπεριφορά , ότι είναι το φύλο που μας χαρακτηρίζει ως αγόρι ή ως κορίτσι και στη συνέχεια ως άνδρα και ως γυναίκα, μιλώντας του παράλληλα για τη διαφορετικότητα των δύο φύλων. Μπορείτε να του μιλήσετε για τα χαρακτηριστικά που διαφοροποιούν σωματικά τα δύο φύλα, αλλά και για τον μηχανισμό του σεξ, καθώς και για το ότι ο άνθρωπος όσο μεγαλώνει συνάπτει σχέσεις με το άλλο φύλο και μέσα από το σεξ αποκτά παιδιά.
Με απλά λόγια, λαμβάνοντας πάντα υπ´όψιν μας το ηλικιακό στάδιο του παιδιού και χωρίς να δείχνουμε φόβο, ενοχή ή αμηχανία οφείλουμε να δίνουμε ξεκάθαρες απαντήσεις που δεν μπερδεύουν και δε δημιουργούν επιπλέον ερωτηματικά στο παιδί.
Σημαντικό ρόλο στο πώς θα μεταφέρει ένας γονιός στο παιδί του ζητήματα σχετικά με την ανθρώπινη σεξουαλικότητα, παίζει το μορφωτικό επίπεδο, οι γνώσεις και οι εγγραφές που ο ίδιος έχει για το σεξ. Δεν θα πρέπει να περάσει στο παιδί το μήνυμα ότι το σεξ είναι κάτι κακό ή ανήθικό, αλλά πρέπει να ενθαρρύνει το παιδί του να του μιλά για τα θέματα που το απασχολούν χωρίς να φοβάται.
Learn More
Εφηβική Εξάρτηση και Διαδίκτυο
Ως εξάρτηση από το διαδίκτυο έχει ορισθεί η αδυναμία ελέγχου της χρήσης του ιστού, που οδηγεί σε αισθήματα πίεσης, άγχους και δυσλειτουργικές συμπεριφορές σε καθημερινές δραστηριότητες. Στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία, ο ηλεκτρονικός υπολογιστής και το διαδίκτυο αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας των εφήβων σε επιστημονικό, ψυχαγωγικό και επικοινωνιακό επίπεδο. Στην εποχή που διανύουμε παίρνει μεγαλύτερες διατάσεις το φαινόμενο της αλόγιστης χρήσης του διαδικτύου από τους εφήβους, κάτι που μπορεί να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα στην ψυχική και κοινωνική λειτουργία των εξαρτημένων χρηστών του.
Οι ηλικιακές ομάδες στις οποίες παρατηρείται κυρίως το φαινόμενο της διαδικτυακής εξάρτησης είναι η πρώιμη εφηβεία (10-14 έτη), η μέση εφηβεία (14-17 έτη), και η όψιμη εφηβεία (> 17 ετών), με την μέση εφηβεία να αποτελεί την περίοδο κατά την οποία το φαινόμενο γίνεται πιο συχνό και έντονο.
Πολλοί έφηβοι στρέφονται στο διαδίκτυο προκειμένου να αντιμετωπίσουν συναισθήματα άγχους, μοναξιάς και θλίψης. Πράγματι, οι έφηβοι βιώνουν την παρατεταμένη ενασχόλησή τους με το διαδίκτυο ως έναν τρόπο διαφυγής από την πραγματικότητα και τα καθημερινά προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Μέσω της ανωνυμίας που διασφαλίζει το διαδίκτυο, διαφεύγουν από την εικόνα τους που ενδεχομένως δεν τους ικανοποιεί, ‘κρύβονται’ από τους πραγματικούς ανθρώπους που τους περιβάλλουν και τους γνωρίζουν, εμπλέκοντας τον εαυτό τους σε μια πλασματική επικοινωνία που τους παρέχει ασφάλεια. Όπως όμως εύκολα γίνεται αντιληπτό, η ανακούφιση που τους προσφέρει η αορατότητα αυτή είναι προσωρινή, καθώς τα συναισθήματα και οι σκέψεις του εφήβου εξακολουθούν να είναι παρόντα όταν σβήσει η οθόνη του ηλεκτρονικού του υπολογιστή.
Ένα επιπλέον φαινόμενο της εποχής είναι η ολοένα και αυξανόμενη σεξουαλική ενασχόληση του εφήβου με το διαδικτυακό χώρο. Σε μια ηλικιακή περίοδο όπου ο έφηβος έχει την ανάγκη και την περιέργεια να ανακαλύψει τη σεξουαλικότητά του, μέσω του ηλεκτρονικού του υπολογιστή αναζητά εικόνες και παραστάσεις για να εμπλουτίσει τη φαντασιωσική του διαδικασία. Αυτό είναι μια φυσιολογική διαδικασία για τον έφηβο που εξερευνά το σώμα του και απολαμβάνει την ηδονή μέσω του εφηβικού αυνανισμού. Ιδωμένη στο πλαίσιο μιας διαδικτυακής εξάρτησης όμως, η διαδικασία αυτή σταδιακά καθηλώνει και απομονώνει τον έφηβο, βολεύοντάς τον και αποθαρρύνοντάς τον από το να διεκδικήσει μια αληθινή ερωτική σχέση. Ο έφηβος αποφεύγει την έκθεση του στον πραγματικό έρωτα εκμεταλλευόμενος την ευκολία του αυνανισμού του μπροστά σε μια οθόνη υπολογιστή που δεν προσδοκά τίποτα από αυτόν. Ως αποτέλεσμα ο έφηβος εξελίσσεται σε ένα νέο άντρα ο οποίος φοβάται να διεκδικήσει μια αληθινή συναισθηματική και σεξουαλική σχέση, βιώνοντας έλλειμμα αυτοπεποίθησης ως προς τη σεξουαλική του εικόνα και δυναμική.
Τα στοιχεία που θα πρέπει να ανησυχήσουν ένα γονέα που παρακολουθεί το παιδί του να αφιερώνει πολύ χρόνο στον ηλεκτρονικό υπολογιστή, διαφαίνονται στην έκπτωση λειτουργικότητας του εφήβου. Πράγματι ο διαδικτυακά εθισμένος έφηβος ενδέχεται να αποσύρεται σταδιακά από την κοινωνική του ζωή, να παραμελεί την προσωπική του φροντίδα και υγιεινή και να χάνει την αίσθηση του χρόνου ασχολούμενος με το διαδίκτυο. Επιπροσθέτως τείνει να παραμελεί τις σχολικές του υποχρεώσεις ή άλλες σημαντικές δραστηριότητες, να κυριεύεται από μυστικοπάθεια, να απομονώνεται από την οικογένεια και τους φίλους του και να βιώνει την ενασχόληση του με το διαδίκτυο ως τη μοναδική πηγή αισθήματος ευφορίας.
Ο γονέας που αποζητά την οριοθέτηση της εξαρτητικής συμπεριφοράς οφείλει πρωτίστως να ενημερωθεί ο ίδιος για τη χρήση του διαδικτύου έτσι ώστε να αντιλαμβάνεται πλήρως τα οφέλη του αλλά και τους κινδύνους που ελλοχεύουν. Μέσω μιας σχέσης ανοιχτής επικοινωνίας και συνεργασίας με το παιδί του, οφείλει να βάλει κανόνες και όρια σχετικά με τη χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή, ο οποίος πρέπει να τοποθετείται σε κοινόχρηστο χώρο του σπιτιού έτσι ώστε να υπάρχει επίβλεψη του χρόνου που καταναλώνει ο έφηβος στο διαδίκτυο και των ιστοσελίδων που επισκέπτεται.. Οι γονείς οφείλουν να αποτελούν μια αξιόπιστη πηγής πληροφόρησης και σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης διασφαλίζοντας πως το διαδίκτυο δε θα αποτελέσει ένα υποκατάστατο γονεϊκής στήριξης, ενημέρωσης και φροντίδας.
Learn More
Έφηβος και Οικογένεια
Ο έφηβος και η οικογένεια βρίσκονται σε συνεχή αλληλεπίδραση με έντονες συγκρούσεις, χαρακτηριστικές αυτής της περιόδου. Η θέση του εφήβου καθορίζεται από μια βαθιά αμφιθυμία. Διεκδικεί με πάθος την αυτονομία του, την ίδια στιγμή που εξαρτάται άμεσα από την οικογένειά του. Θέλει να είναι αυτόνομος, διακηρύσσει την ανεξαρτησία του, αλλά ταυτόχρονα αναζητεί τη σιγουριά και τη στήριξη που παρέχονται από τους γονείς του. Χρειάζεται όρια που τίθενται από τη συνεπή παρουσία των ενηλίκων παρέχοντάς του την αίσθηση αυτής της σιγουριάς. Επίσης, χρειάζεται όρια για να μπορέσει να αντιπαρατεθεί και να αναμετρηθεί με τα γονεϊκά πρότυπα. Του είναι απαραίτητη η ύπαρξη κάποιου με τον οποίο θα συγκρουστεί και θα τον ξεπεράσει.
Επομένως, έχει ανάγκη να ανήκει σε μια δομή που δεν καταρρέει από την επιθετικότητά του ούτε έχει διάθεση αντεκδίκησης. Ο έφηβος δεν αντέχει να βλέπει τους γονείς του αδύναμους, έχει ανάγκη να τους βλέπει δυνατούς και σταθερούς. Σε αυτή την περίοδο αποφεύγει τη σωματική επαφή με τους γονείς του. Τα αγόρια δεν θέλουν με κανένα τρόπο να τα πλησιάζει η μητέρα τους, να τα αγγίζει, να τα φιλά ή να τα χαϊδεύει. Το ίδιο συμβαίνει αντίστοιχα με τα κορίτσια και τον πατέρα τους.
Οι γονείς αυτή την περίοδο περνούν συνήθως την κρίση της μέσης ηλικίας. Αντιλαμβάνονται ότι τους μένει λίγος χρόνος για την πραγμάτωση των φιλοδοξιών τους και η σεξουαλικότητά τους μειώνεται, ενώ παράλληλα παρατηρούν ότι τα όνειρα στη ζωή του εφήβου ανατέλλουν. Αναζητούν τη στήριξη ο ένας από τον άλλον, για να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες από τη μεταλλαγή της σχέσης με το παιδί τους. Αυτή η δυνατότητα ωστόσο δεν είναι πάντα εφικτή, καθώς αποκαλύπτονται παλιές απωθημένες συγκρούσεις και προκαλούνται καταθλιπτικά συναισθήματα ή αναζητείται ικανοποίηση σε σχέσεις έξω από το γάμο.
Συχνά, χρησιμοποιείται ο όρος “σύνδρομο της άδειας φωλιάς” (empty nest syndrome) για να περιγράψει τις δυσκολίες των γονέων να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες που δημιουργούνται μετά την ανεξαρτητοποίηση των παιδιών.
Ανάμεσα στη μητέρα και την έφηβη κόρη αναπτύσσονται σε πολλές περιπτώσεις σχέσεις που σχετίζονται με την αρχή και το τέλος της έμμηνης ρύσης. Η κόρη αποκτά την ικανότητα για σύναψη σεξουαλικών σχέσεων και τεκνοποίηση, ενώ για τη μητέρα η σεξουαλικότητα και η θηλυκότητα υποχωρούν. Γίνεται λοιπόν κατανοητό πως μπορεί να «ζηλεύει» την κόρη για τις νέες ιδιότητές της, ενώ ταυτόχρονα η ίδια αισθάνεται λύπη και απόγνωση για τη σταδιακή απώλεια αυτών των ιδιοτήτων. Πάντως φαίνεται πως οι μητέρες που είχαν μία ικανοποιητική ερωτική ζωή μεταδίδουν και στις κόρες μία ηρεμία σχετικά με τη σεξουαλικότητα, χωρίς να τις φορτώνουν με άγχος και ενοχές.
Σε άλλες περιπτώσεις οι γονείς δεν έχουν να αντιμετωπίσουν μόνο τη συμβολική απώλεια του παιδιού τους από τον κόλπο της οικογένειας, αλλά πρέπει να αντιμετωπίσουν και την πραγματική απώλεια των δικών τους γονέων που φεύγουν από τη ζωή. Γίνονται και οι ίδιοι “παιδιά χωρίς γονείς” και κατακλύζονται από συναισθήματα μοναξιάς. Όλες αυτές οι διεργασίες είναι πολύ επώδυνες και οι γονείς οφείλουν να προσαρμοστούν στη νέα πραγματικότητα και να βρουν νέους τρόπους ικανοποίησης.
Τέλος, φαίνεται να υπάρχουν στερεότυπες αντιδράσεις των ενηλίκων κατά την περίοδο της εφηβείας. Οι γονείς που ενστερνίζονται αυτές τις αντιδράσεις αισθάνονται συνήθως απειλημένοι από τον έφηβο.
Τα “στερεότυπα” για την εφηβεία, που έχουν διατυπωθεί από ερευνητές είναι τα εξής:
- Ο έφηβος καταλαμβάνεται από ακατάσχετη σεξουαλική μανία και γίνεται επικίνδυνος ενώ ταυτόχρονα χρειάζεται καθοδήγηση και ενθάρρυνση γιατί είναι ακόμα ανεπαρκής,
- Είναι έρμαιο των επιθυμιών του, αποκόπτεται από τους δεσμούς με την οικογένεια χωρίς την ικανότητα να επιβληθεί στα συναισθήματά του, αδυνατεί να προσαρμοστεί σε ένα ενήλικο περιβάλλον.
- Είναι «εκμεταλλευτής» και «τύραννος» για τους γονείς ενώ για άλλους είναι ένα αγνό και ανυπεράσπιστο θύμα για εκμετάλλευση,
- Είναι αντικείμενο φθόνου καθώς κατέχει όλα τα προσόντα και τις ικανότητες που σταδιακά χάνει ο ενήλικας. Ταυτόχρονα είναι αυτός που μπορεί να ικανοποιήσει τις ανεκπλήρωτες επιθυμίες των γονέων και πρέπει να προστατευθεί και να ενθαρρυνθεί
- Είναι ένα μέλος της οικογένειας που διαταράσσει τις ευαίσθητες ισορροπίες
- Είναι εύκολο να διαπιστωθεί η αντιφατικότητα της καθεμιάς από αυτές τις στερεότυπες πεποιθήσεις. Ο γονείς οφείλουν λοιπόν να επιδεικνύουν μία σταθερή αλλά και ευέλικτη στάση απέναντι στους εφήβους, χωρίς να θεωρούν πως έχουν αποτύχει σαν γονείς, βλέποντας τα παιδιά τους να μεταμορφώνονται από την φυσιολογική εξελικτική κρίση της εφηβείας.