Η αμφίδρομη σχέση ψυχικής και σεξουαλικής υγείας
Η ψυχική και η σεξουαλική υγεία είναι δύο απαραίτητες παράμετροι στη ζωή του ανθρώπου οι οποίες είναι αλληλένδετες.
Σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ. η ψυχική υγεία ορίζεται ως “η κατάσταση ευεξίας όπου κάθε άτομο αντιμετωπίζει με επιτυχία τα προβλήματα της ζωής, μπορεί να εργαστεί παραγωγικά και να συμμετέχει ενεργά στο κοινωνικό του περιβάλλον και όχι απλά η απουσία ενός προβλήματος ή μιας «διαταραχής». Προβλήματα ψυχικής υγείας μπορεί να έχουν αρνητική επίδραση και στη σεξουαλική λειτουργικότητα του ατόμου, η οποία εκδηλώνεται διαφορετικά στον καθένα. Επί παραδείγματι, η κατάθλιψη μπορεί να προκαλέσει μείωση της σεξουαλικής επιθυμίας και διέγερσης. Ωστόσο, αυτό συμβαίνει κυρίως στους ανθρώπους που έχουν την τάση να εσωτερικεύουν τα δυσφορικά συναισθήματα τους και να αποσύρονται κοινωνικά. Αυτοί οι άνθρωποι μπορεί να στρέφουν τα αρνητικά συναισθήματα προς τον εαυτό τους, να έχουν αισθήματα αναξιότητας και ιδέες αυτομομφής, με αποτέλεσμα να μην έχουν την διάθεση για να απολαύσουν σεξουαλικές εμπειρίες.
Αφετέρου, η κατάθλιψη μπορεί να επιφέρει μια αντίθετη επίδραση σε κάποιες περιπτώσεις, προκαλώντας έντονη σεξουαλική συμπεριφορά ή την υιοθέτηση επικίνδυνων σεξουαλικών συμπεριφορών. Αυτό συμβαίνει σε εκείνους που εξωτερικεύουν τα αρνητικά συναισθήματα τους, στην προσπάθεια τους να τα διαχειριστούν. Πιο συγκεκριμένα, αυτά τα άτομα μπορεί να χρησιμοποιούν το σεξ σαν ένα μέσο απόσπασης από τον ψυχικό πόνο ή να ασχολούνται με επικίνδυνες δραστηριότητες, με σκοπό να βιώσουν μια αίσθηση ζωντάνιας ή να ρυθμίσουν την ψυχική τους διάθεση.
Αντίστοιχα, η σεξουαλική υγεία, δηλαδή η κατάσταση σωματικής, συναισθηματικής, πνευματικής και κοινωνικής ευεξίας σε σχέση με τη σεξουαλικότητα και όχι απλώς η απουσία ασθένειας, δυσλειτουργίας ή αναπηρίας, μπορεί να επηρεάσει την ψυχική υγεία του ατόμου. Επί παραδείγματι, τα άτομα που έχουν μολυνθεί με Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενο Νόσημα, όπως ΗPV ή HIV, μπορεί να βιώνουν ανασφάλεια, να έχουν αισθήματα ντροπής και αυτοενοχής, να ανησυχούν για την αντίδραση και τη στάση του συντρόφου τους και τις μακροπρόθεσμες επιδράσεις στην σωματική τους υγεία. Ως απόρροια είναι πιθανό να αισθάνονται μοναξιά και άγχος.
Ένας άλλος τρόπος με τον οποίο η σεξουαλική υγεία επιδρά στην ψυχική είναι οι σεξουαλικές δυσλειτουργίες. Πιο συγκεκριμένα, άτομα που αντιμετωπίζουν άγχος επίδοσης πχ ως προς την ικανότητα απόκτησης ή διατήρησης στύσης μπορεί να αισθάνονται ντροπή, αμηχανία και άγχος, να ανησυχούν συστηματικά και να χαρακτηρίζονται από μια υπεραπασχόληση με την πιθανότητα αποτυχίας, προκαλώντας μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία, με αποτέλεσμα να επιβαρύνεται η ψυχική τους υγεία, οδηγούμενοι ενδεχομένως στην κατάθλιψη.
Επομένως, όταν κανείς φροντίζει την ψυχική του υγεία πρέπει να λαμβάνει υπόψιν και τη σεξουαλική του υγεία και το αντίστροφο. Κρίνεται σημαντικό το άτομο να αναζητά την κατάλληλη καθοδήγηση και θεραπευτική αντιμετώπιση ανάλογα με το αντίστοιχο πρόβλημα, χωρίς να αισθάνεται ντροπή και αμηχανία.
Διδυμοπούλου Αγγελική
Ψυχολόγος- Ψυχοθεραπεύτρια CBT
Επιστημονική Συνεργάτις Ι.Ψ.Σ.Υ.
Πηγή: Miltz, A. R., Rodger, A. J., Phillips, A. N., Sewell, J., Edwards, S., Allan, S., … & Lampe, F. C. (2021). Opposing associations of depression with sexual behaviour: implications for epidemiological investigation among gay, bisexual and other men who have sex with men. Sexually Transmitted Infections.
Learn More
Ο ψυχολογικός αντίκτυπος του Covid-19 σε ανθρώπους που νόσησαν
Η πανδημία Covid-19 συνεχίζει να αποτελεί μέρος της καθημερινότητας μας, καθορίζοντας τη συμπεριφορά μας σε ατομικό, διαπροσωπικό και κοινωνικό επίπεδο. Η αβεβαιότητα, ο εγκλεισμός, ο φόβος και η καχυποψία απέναντι στον άλλον έχουν ως απόρροια την ανάδυση μιας «πανδημίας» ψυχικής υγείας. Με πάνω από 416 εκατομμύρια ανθρώπους να έχουν νοσήσει με κορωνοϊό, υπολογίζεται ότι οι λοιμώξεις Covid-19 έχουν πιθανώς συμβάλει σε περισσότερες από 14,8 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις διαταραχών της ψυχικής υγείας παγκοσμίως.
Ιδιαίτερα ανησυχητικές είναι οι μακροχρόνιες συνέπειες της νόσησης με Covid στην ψυχική υγεία. Σύμφωνα με την βιβλιογραφία έχει παρατηρηθεί αυξημένος κίνδυνος εμφάνισης προβλημάτων ψυχικής υγείας, όπως άγχους, κατάθλιψης, κατάχρησης αλκοόλ και άλλων εθιστικών ουσιών, διαταραχής του ύπνου, αυτοκτονικών σκέψεων, σε άτομα που νόσησαν με Covid-19 ακόμα και έναν χρόνο μετά την αρχική νόσηση.
Έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό British Medical Journal (BMJ) ανέλυσε στοιχεία για 153.848 άτομα (Μ.Ο. ηλικίας: 63 έτη) που είχαν διαγνωστεί θετικοί στον κορωνοϊό και είτε είχαν νοσηλευθεί είτε όχι, καθώς επίσης για δύο ομάδες ελέγχου των 5,6 και 5,8 εκατομμυρίων ατόμων χωρίς Covid-19.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι, σε βάθος ενός έτους, όσοι είχαν νοσήσει με Covid-19, είχαν 60% μεγαλύτερο κίνδυνο να διαγνωστούν αργότερα με κάποιο πρόβλημα ψυχικής υγείας ή να τους συνταγογραφηθεί κάποιο ψυχοφάρμακο. Ο κίνδυνος εμφάνισης ψυχολογικού προβλήματος αυξανόταν κατά 86% στην περίπτωση των ανθρώπων που είχε χρειαστεί να νοσηλευτούν λόγω κορωνοϊού.
Οι άνθρωποι που είχαν αρρωστήσει από κορωνοϊό, είχαν αυξημένες πιθανότητες:
- 35% να εκδηλώσουν αργότερα αγχώδεις διαταραχές
- 40% να εμφανίσουν κατάθλιψη
- 55% να παίρνουν αντικαταθλιπτικά
- 65% να κάνουν χρήση βενζοδιαζεπινών για αντιμετώπιση του άγχους
- 34% να εμφανίσουν διαταραχές λόγω κατάχρησης οπιοειδών και 20% μη οπιοειδών (π.χ. αλκοόλ).
- 41% να υποφέρουν από διαταραχές του ύπνου
- 80% από νευρογνωστική εξασθένηση (απώλεια μνήμης, σύγχυση, δυσκολία συγκέντρωσης κ.α.)
- 46% από σκέψεις αυτοκτονίας
Είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι ο κίνδυνος ψυχικών προβλημάτων ήταν κατά 27% και 45% μεγαλύτερος για όσους είχαν περάσει ήπια και σοβαρή Covid-19 αντίστοιχα, σε σχέση με τους ασθενείς με γρίπη (n=72.707).
Τα παραπάνω ευρήματα καθιστούν πρόδηλο το γεγονός ότι η ψυχική υγεία όσων νόσησαν με κορωνοϊό θα πρέπει να θεωρηθεί ζήτημα προτεραιότητας, και μάλιστα σε βάθος χρόνου, εστιάζοντας στην καταπολέμηση του στίγματος και στην αύξηση των πόρων και υποστήριξης.
Διδυμοπούλου Αγγελική
Ψυχολόγος
Επιστημονική Συνεργάτης Ι.Ψ.Σ.Υ.
Πηγή: Xie Y, Xu E, Al-Aly Z. (2022). Risks of mental health outcomes in people with covid-19: cohort study. BMJ.
Learn More
Διαταραχή Κοινωνικού Άγχους, Κατάθλιψη και μειωμένη ικανοποίηση στη σχέση
H Διαταραχή Κοινωνικού Άγχους (Κοινωνική φοβία) είναι μια ψυχική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από φόβο του ατόμου για κοινωνικές καταστάσεις και αλληλεπιδράσεις, όπου μπορεί να εκτεθεί σε πιθανό εξονυχιστικό έλεγχο από άλλους. Σύμφωνα με την βιβλιογραφία έχει φανεί ότι άτομα με κοινωνικό άγχος είναι λιγότερο πιθανό να βρίσκονται σε μια συντροφική-ερωτική σχέση, ενώ αυτές τους οι σχέσεις συχνά χαρακτηρίζονται από χαμηλά επίπεδα ικανοποίησης.
Ανάμεσα στους παράγοντες που έχουν προταθεί και εξηγούν γιατί τα άτομα αυτά βιώνουν χαμηλή ικανοποίηση στις σχέσεις τους είναι και η εκδήλωση Κατάθλιψης. Συχνά, υπάρχει συννοσηρότητα με Μείζονα Καταθλιπτική Διαταραχή, η οποία συνδέεται με δυσμενείς συνέπειες για τη συντροφική-ερωτική σχέση.
Πιο συγκεκριμένα, έρευνα σε 444 ενήλικες έδειξε ότι οι συμμετέχοντες με υψηλότερα επίπεδα κοινωνικού άγχους είχαν μεγαλύτερη πιθανότητα να αναφέρουν ότι δεν είχαν συνάψει ποτέ σχέση με διάρκεια μεγαλύτερη των τριών μηνών.
Σε δεύτερο στάδιο της ίδιας έρευνας, οι μελετητές εστίασαν σε 188 συμμετέχοντες που είχαν αναφέρει ότι βρίσκονταν σε σχέση με διάρκεια πάνω από τρεις μήνες. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα τα επίπεδα ικανοποίησης στη σχέση συσχετίζονταν περισσότερο με την καταθλιπτική συμπτωματολογία παρά με το κοινωνικό άγχος των ατόμων. Επομένως, από τη στιγμή που τα κοινωνικά αγχώδη άτομα γνώριζαν έναν πιθανό σύντροφο και δημιουργούσαν ερωτική σχέση μαζί του, το κοινωνικό άγχος δεν φαινόταν να επηρεάζει το πόσο ικανοποιημένα ήταν με την σχέση. Οι δύο διαταραχές φαίνεται να μοιράζονται κοινά χαρακτηριστικά όσον αφορά τα δυσφορικά συναισθήματα που βιώνει το άτομο και τις γνωσιακές διαστρεβλώσεις που χαρακτηρίζουν τον τρόπο σκέψης του.
Επιπροσθέτως, τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι συμμετέχοντες με υψηλότερα επίπεδα κοινωνικού άγχους χαρακτηρίζονταν από χαμηλά επίπεδα αυτοαποκάλυψης. Αυτό σημαίνει ότι ήταν λιγότερο πιθανό να μοιραστούν και να εκφράσουν στον σύντροφο τους τα συναισθήματα τους, προσωπικές πληροφορίες, επιθυμίες, καταστάσεις που μπορεί να τους δυσκόλευαν. Ωστόσο, τα χαμηλά επίπεδα αυτοαποκάλυψης δεν συσχετίζονταν με τα χαμηλά επίπεδα ικανοποίησης.
Τα παραπάνω ευρήματα υποδηλώνουν τη σημασία της αντιμετώπισης της καταθλιπτικής συμπτωματολογίας στη θεραπεία ατόμων με κοινωνικό άγχος που επιθυμούν να βελτιώσουν την ικανοποίηση στις συντροφικές- ερωτικές σχέσεις τους.
Διδυμοπούλου Αγγελική
Ψυχολόγος
Επιστημονική Συνεργάτης Ι.Ψ.Σ.Υ.
Πηγή: Doyle, F., Baillie, A., & Crome, E. (2021). Examining Whether Social Anxiety Influences Satisfaction in Romantic Relationships. Behaviour Change, 38(4), 263-275
Ανδρόπαυση: Oταν ο άνδρας νομίζει ότι «ξόφλησε»
Νευρικότητα, κατάθλιψη, αϋπνίες και σεξουαλική ανορεξία είναι τα κύρια συμπτώματα της ανδρικής κλιμακτηρίου, με κλειδί την περίφημη τεστοστερόνη
Σύμφωνα με τη διεθνή εταιρεία για τη μελέτη της γήρανσης του άνδρα (ISSAM), ως «ανδρόπαυση» ορίζεται το βιοχημικό σύνδρομο το οποίο συνδέεται με την αύξηση της ηλικίας του άνδρα και χαρακτηρίζεται από βαθμιαία μείωση των επιπέδων των ανδρογόνων στο αίμα. Σχετίζεται με τη σταδιακή μείωση της σεξουαλικής ικανοποίησης ή τη μείωση της γενικότερης ευεξίας του άνδρα. Η τεστοστερόνη είναι η σημαντικότερη ορμόνη του φύλου και παράγεται κυρίως στους όρχεις, αλλά σε μικρότερα ποσοστά και στα επινεφρίδια.
Τόσο η τεστοστερόνη όσο και οι ουσίες που παράγονται από αυτήν επιδρούν σε πολλές φυσικές, πνευματικές και γνωστικές λειτουργίες. Συγκεκριμένα, η τεστοστερόνη επηρεάζει αρκετές παραμέτρους του ανδρικού οργανισμού, όπως τα γεννητικά όργανα, τα οστά, τους μυς, τον εγκέφαλο, το σύστημα παραγωγής στοιχείων του αίματος, το δέρμα και την τριχοφυΐα. Πιο απλά, είναι το λάδι που κρατάει το καντήλι της ζωής του αναμμένο και όχι αυτό στο καντήλι που ανάβει η χήρα στο μνήμα του.
Τα συμπτώματα της ανδρόπαυσης ή της «ανδρικής κλιμακτηρίου» όπως αλλιώς είναι γνωστή (αδόκιμος όρος γιατί η κλιμακτήριος χαρακτηρίζει τη γυναίκα) είναι νευρικότητα, μειωμένη σωματική δύναμη, πτώση της λίμπιντο, ευερεθιστότητα, ευκολοκοπωσία, κατάθλιψη, προβλήματα μνήμης, διαταραχές του ύπνου και θερμοκρασιακές μεταβολές. Ενας σημαντικός παράγοντας της κλινικής εικόνας της ανδρόπαυσης είναι ο υπογοναδισμός. Συσχετίζεται με την ανεπάρκεια των ανδρογόνων, η οποία επηρεάζει τόσο τη λειτουργία των οργάνων του ανδρικού σώματος όσο και την ποιότητα της ζωής γενικά.
Ο άνδρας ωστόσο δεν γερνά. Μάλιστα τα τελευταία χρόνια δείχνει αρκετά νεανικός και δραστήριος σε σχέση με το χθες, όντας εργαζόμενος και μαχητής ακόμη και πάνω από τα 70 του χρόνια. Σε αντίθεση με την εμμηνόπαυση, η οποία είναι μια άμεση, σαφώς καθορισμένη χρονικά περίοδος και φωτογραφίζει την απόλυτη αναστολή της λειτουργίας των γονάδων, παρ’ όλο που και η γυναίκα εξακολουθεί να δείχνει νέα, δραστήρια και πολύ ποθητή, κυρίως σε νεαρότερους άνδρες, η ανδρόπαυση χαρακτηρίζεται από σταδιακή έναρξη και αργή εξέλιξη, που σε αρκετές περιπτώσεις δεν είναι εμφανής και κλινικά αποτυπωμένη. Γι’ αυτό και η μέση ηλικία διαρκεί πολλά χρόνια…
Νεότερες επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει ότι ανάμεσα στις ηλικίες των 40 και 75 ετών η μείωση των επιπέδων της τεστοστερόνης φτάνει το 30%. Θα πρέπει να αναφερθεί ότι στη δεκαετία των 50 έως 60 ετών το ποσοστό των ανδρών με χαμηλή ολική τεστοστερόνη φτάνει το 15%, στη δεκαετία των 60 έως 70 το 25%, ενώ στη δεκαετία των 70 έως 80 ετών το 35%. Τέλος, σε άνδρες άνω των 80 ετών το ποσοστό ξεπερνάει το 60%. Η χαμηλή παραγωγή τεστοστερόνης από τους όρχεις μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία. Σε ό,τι αφορά την ανδρόπαυση, όμως, εμφανίζεται σε άνδρες άνω των 45 ετών λόγω βαθμιαίας διαταραχής της λειτουργίας των όρχεων (υποτεστοστεριναιμία).
Μεγάλο ενδιαφέρον όμως έχει η σεξουαλική εικόνα των ανδρών, οι οποίοι μετά τα 40-45 χρόνια της ζωής τους αρχίζουν να νιώθουν σεξουαλική ανασφάλεια και να βλέπουν το πρωί τη στύση τους να μειώνεται ενώ η εικόνα τους βελτιώνεται! Πιο απλά, η ανδρόπαυση φαίνεται να είναι μια θεατρική παράσταση στη ζωή του άνδρα όπου ο ηθοποιός προσπαθεί να παίξει καλύτερα τον ρόλο του, αλλά βλέπει τα καθίσματα της αίθουσας λιγότερο γεμάτα.
Οπως ξέρουμε όλοι, η ανδρόπαυση δεν σημαίνει ότι σταματάει η σεξουαλική ζωή για τον 50άρη και τον 60άρη, ο οποίος ανησυχεί για τις σεξουαλικές επιδόσεις του, ενώ παράλληλα τον απασχολεί και ο εραστής που κρύβει μέσα του καθώς την ίδια περίοδο πρέπει να αντιμετωπίσει και την εμμηνόπαυση της γυναίκας του, γεγονός που του δημιουργεί πρόσθετη αμφισβήτηση.
Χαρακτηριστικό αυτής της κατάστασης ήταν ο 63χρονος που με επισκέφτηκε με θέμα τη στύση του – ενώ η σεξουαλική επιθυμία του εξακολουθούσε να υπάρχει, αισθανόταν ότι δεν ήταν «ο εισβολέας», όπως ανέφερε ο ίδιος, στη σεξουαλική επαφή με τη γυναίκα του.
Η ξηρότητα του κόλπου της, η μειωμένη επιθυμία της μπροστά στο δικό του ημίσκληρο πέος έκαναν το σεξουαλικό σκηνικό τους τραγικό, προσθέτοντας μέσα στη δυσκολία της σεξουαλικής επαφής τους και τους καβγάδες που ερχόντουσαν για να συμπληρώσουν την γκρίνια και τη δυσφορία – τόσο του ίδιου όσο και της συντρόφου του. Και παρότι τα φάρμακα της στυτικής δυσλειτουργίας εξασφαλίζουν μια περήφανη στύση (την επόμενη Κυριακή θα αναφερθώ εκτενέστερα σε αυτό), ο άνδρας ένιωθε «λίγος», ενώ δύσκολα εισχωρούσε στον κόλπο της συντρόφου του, που στεγνός και ανελαστικός του δυσκόλευε αυτή τη διείσδυση. Ετσι, λοιπόν, η ανδρόπαυση συσχετίζεται άμεσα με την εμμηνόπαυση λόγω της μέσης ηλικιακής περιόδου του ζευγαριού και χρειάζεται σωστή διαγνωστική εκτίμηση ως προς την ίδια την πορεία της ανδρόπαυσης, παράλληλα με την ενίσχυση του ζευγαριού που θέλει να διατηρήσει ζωντανή και συστηματική τη σεξουαλική του ζωή. Είμαι σίγουρος ότι θα συμφωνήσετε μαζί μου πως το κρεβάτι της μέσης ηλικίας εξακολουθεί να είναι ζωηρό και δυνατό χωρίς να χρειάζεται την… ενίσχυση τρίτου προσώπου.
Μια άλλη αλήθεια της ανδρόπαυσης είναι η υπερβολή των ανδρών που στο κατώφλι της μέσης ηλικίας τούς δημιουργείται η αγωνία ότι γερνάνε ενώ η εικόνα και η σύγχρονη αντίληψη είναι πως ένας άνδρας σε αυτή την ηλικία είναι πολύ νέος ακόμα. Αυτή είναι μια πραγματικότητα που διαβάζεται από δύο όψεις. Η μία έχει να κάνει με την ίδια τη ζωή του άνδρα που δεν καπνίζει, δεν πίνει, δεν ξενυχτάει, δεν είναι παχύς και όλα αυτά τα «δεν» που αν τα ακολουθήσει μπορεί να ζήσει περισσότερα και καλύτερα χρόνια.
Η άλλη όψη είναι η βιολογική μεταβολή που υφίσταται, κυρίως, το ανδρογονικό του σύστημα. Γι’ αυτό εξάλλου όλες οι μελέτες της τελευταίας σχεδόν 20ετίας μιλούν για τη θετική επίδραση της τεστοστερόνης κατόπιν ορμονικού προσδιορισμού που πρέπει να χορηγηθεί. Κατά τη διάρκεια της θεραπείας με τεστοστερόνη είναι απαραίτητος ο έλεγχος της ηπατικής λειτουργίας, του προφίλ των λιπιδίων, της καρδιαγγειακής ικανότητας και της φυσιολογικής κατάστασης του προστάτη. Στόχος της θεραπείας είναι η αποκατάσταση των επιπέδων της τεστοστερόνης σε φυσιολογικά επίπεδα.
Τα επίπεδα τεστοστερόνης θα πρέπει να ελέγχονται από 3 έως 6 μήνες μετά την έναρξη της θεραπείας. Πολλές ιατρικές μελέτες διαφωνούν μεταξύ τους ως προς τη χορήγηση τεστοστερόνης σε πιθανή καρκινογένεση του προστάτη, αναμφίβολα όμως όλες συμφωνούν πως σε υπάρχουσα καρκινική εξέλιξη η ορμονική αγωγή χρήζει ιδιαίτερης προσοχής.
Θάνος Ε. Ασκητής
Πηγή: Πρώτο Θέμα
Learn More