Η ελκυστικότητα των ατόμων με «σκοτεινά» στοιχεία προσωπικότητας
Καλοσύνη, ευγένεια, ειλικρίνεια και αξιοπιστία είναι μόνο μερικά από τα βασικά θετικά χαρακτηριστικά που οι άνθρωποι αναφέρουν ότι αναζητούν ως επιθυμητά στοιχεία στις συντροφικές-ερωτικές τους σχέσεις. Ωστόσο, παρατηρείται το εξής παράδοξο: ενώ δηλώνουν ότι έλκονται από καλά και ευγενικά άτομα, την ίδια στιγμή φαίνεται να βιώνουν έλξη και για άτομα των οποίων η προσωπικότητα χαρακτηρίζεται από «σκοτεινά» στοιχεία (“dark” personality traits).
Ο ναρκισσισμός, ο Μακιαβελισμός και η ψυχοπάθεια αποτελούν μια ομάδα χαρακτηριστικών προσωπικότητας που είναι γνωστή ως Σκοτεινή Τριάδα.
- Άτομα με ναρκισσιστικά στοιχεία προσωπικότητας έχουν την τάση να αναζητούν συνεχώς εξωτερική επιβεβαίωση και προσοχή, ενώ παρουσιάζουν υπέρμετρη αυτοπεποίθηση και αισθήματα μεγαλομανίας, θεωρώντας ότι είναι ανώτεροι από τους άλλους.
- Οι μακιαβελικές προσωπικότητες χαρακτηρίζονται από διπροσωπία και χειριστικότητα στις διαπροσωπικές σχέσεις και τάσεις καταπάτησης των ορίων και των κανόνων.
- Η έννοια της ψυχοπάθειας περιγράφει άτομα με φτωχή συναισθηματική ζωή, όπου τα θετικά αισθήματα προς τους άλλους είναι ψεύτικα και κινούνται κυρίως στο πλαίσιο της συνήθειας των ατόμων αυτών να χρησιμοποιούν την γοητεία τους για την χειραγώγηση των άλλων. Περιγράφονται ως παρορμητικά άτομα, που αναζητούν τον κίνδυνο, ενώ δεν επιδεικνύουν ενσυναίσθηση ούτε αισθήματα ντροπής.
Κοινό χαρακτηριστικό αυτών των τριών στοιχείων προσωπικότητας είναι ότι οδηγούν το άτομο στην υιοθέτηση αντικοινωνικών συμπεριφορών, όπως αναλγησία και εκμετάλλευση.
Και ενώ με μια πρώτη ανάγνωση τα παραπάνω φαίνονται ως χαρακτηριστικά που δεν θα προσέλκυαν κάποιον συναισθηματικά ή σεξουαλικά, στην πραγματικότητα μπορεί να παρερμηνευθούν, αυξάνοντας την ελκυστικότητα αυτών των ατόμων. Οι «σκοτεινές» προσωπικότητες βγάζουν προς τα έξω έναν αντισυμβατικό «αέρα» και μια… μαγευτική παρορμητικότητα, με παιχνιδιάρικες τάσεις κυριαρχίας. Επί παραδείγματι, οι μεγαλειώδεις ιδέες αυτοαναφοράς που έχουν οι ναρκισσιστές καθώς και η τάση να εστιάζουν και να μιλούν πολύ για τον εαυτό τους, μπορεί να δώσουν την εντύπωση ότι πρόκειται για άτομα που είναι κοινωνικά, εξωστρεφή και με αυτοπεποίθηση. Για αυτά τα άτομα είναι μείζονος σημασίας να κερδίσουν τις πρώτες εντυπώσεις και τον θαυμασμό, οπότε επενδύουν περισσότερο στην εξωτερική τους εμφάνιση, στο χρήμα, στην επιτυχία, ενώ δεν διστάζουν να πουν αυτά που θεωρούν ότι θέλει να ακούσει ο άλλος, προκειμένου να κερδίσουν τη συμπάθεια του.
Εξαιτίας της δεξιότητας τους να χειρίζονται τους ανθρώπους, συχνά εμπνέουν εμπιστοσύνη, η οποία όμως εξασθενεί σταδιακά. Ο αυθορμητισμός και η επιπολαιότητά τους μπορεί στην αρχή να φαίνονται ελκυστικά, ωστόσο, καταλήγουν σε έλλειψη ορίων και άσκηση ψυχολογικής πίεσης, μέσα από ατελείωτους ψυχολογικούς εκβιασμούς.
Χαρακτηριστική έρευνα όπου συμμετείχαν γυναίκες, ζητήθηκε από τις συμμετέχουσες να αξιολογήσουν τον βαθμό ελκυστικότητας ανδρών που είχαν τα χαρακτηριστικά της Σκοτεινής Τριάδας. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι άνδρες που εμφάνιζαν αυτά τα «σκοτεινά» στοιχεία προσωπικότητας σε μεγαλύτερο βαθμό αξιολογούνταν ως πιο ελκυστικοί. Μάλιστα, είναι ενδιαφέρον ότι οι συμμετέχουσες γυναίκες, ενώ αναγνώριζαν το γεγονός ότι οι άνδρες αυτοί, επεδείκνυαν σε μεγαλύτερο βαθμό ναρκισσισμό, μακιαβελισμό και ψυχοπάθεια, ήταν περισσότερο αποδεκτοί ως ελκυστικοί από αυτές.
Ένα στοιχείο που μπορεί να καθιστά κάποιον ευάλωτο στη γοητεία «σκοτεινών» ατόμων είναι η τάση του να ερωτεύεται γρήγορα, εύκολα και συχνά, που είναι γνωστή με τον αγγλικό όρο “emophilia”. Οι άνθρωποι αυτοί βιάζονται να εμπλακούν σε μια συντροφική-ερωτική σχέση και δεν παρατηρούν τις «κόκκινες σημαίες», δηλαδή τα σημάδια ότι το άτομο πιθανότατα δεν μπορεί να έχει μια υγιή σχέση και η πορεία μαζί του θα ήταν συναισθηματικά επικίνδυνη. Έρευνες έχουν δείξει ότι τα άτομα αυτά τείνουν να εμπλέκονται με προσωπικότητες που έχουν «σκοτεινά» χαρακτηριστικά, παραβλέποντας τα μειονεκτήματα τους, ενώ παντρεύονται σε νεαρή ηλικία και επιδίδονται σε επικίνδυνες συμπεριφορές, όπως πχ σεξ χωρίς προφύλαξη, εναλλαγή σεξουαλικών συντρόφων (ενθουσιασμός-απογοήτευση).
Διδυμοπούλου Αγγελική
Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια CBT
Επιστημονική Συνεργάτις Ι.Ψ.Σ.Υ.
Πηγή: Lechuga, J., & Jones, D. N. (2021). Emophilia and other predictors of attraction to individuals with Dark Triad traits. Personality and Individual Differences, 168, 110318.
Learn More
Απειλή του Εγώ: Social media και αυτοπροβολή στους εφήβους
Το διαδίκτυο έχει κυριαρχήσει στη ζωή μας και οι έφηβοι είναι συστηματικοί χρήστες των social media μέσω των κινητών τους: επικοινωνούν με τους φίλους και την οικογένεια τους, ανταλλάσσουν φωτογραφίες και βίντεο και ενημερώνουν τους διαδικτυακούς τους φίλους για τις εξελίξεις στη ζωή τους. Η έκφραση εαυτού μέσω των δημοσιεύσεων φωτογραφιών ή σκέψεων αποτελεί σημαντικό κίνητρο για τη συμμετοχή στα social media και οι έφηβοι συχνά νιώθουν κοινωνική πίεση να μοιραστούν περιεχόμενο που θα ενισχύσει την εικόνα τους στους διαδικτυακούς τους φίλους ώστε να αυξήσουν την κοινωνική «ελκυστικότητα» τους και να λάβουν επιβεβαίωση.
Όμως, η συνεχής αποκάλυψη πτυχών της ζωής του εφήβου στο διαδίκτυο, εγκυμονεί κινδύνους. Συγκεκριμένα, η αυξημένη αυτοπροβολή στα social media μπορεί να προκαλέσει στους εφήβους στρες και άγχος λόγω της σύγκρισης τους με άλλους χρήστες ή με την πληθώρα πληροφοριών και «trends” που πρέπει να ακολουθήσουν ώστε να είναι επίκαιροι και κοινωνικά ελκυστικοί. Με τη σειρά τη,ς η συνεχής συμμετοχή στα social media και το άγχος αυτό-προβολής μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την εξάρτηση των νέων από το διαδίκτυο, προκαλώντας αρνητικές συνέπειες στη ψυχική τους υγεία ή στις ακαδημαϊκές τους επιδόσεις.
Σε μία έρευνα με 307 εφήβους ηλικίας 12 ως 15 ετών, βρέθηκε πως οι έφηβοι με υψηλά επίπεδα ναρκισσιστικής δομής προσωπικότητας εμπλέκονται πιο συχνά σε δραστηριότητες αυτοπροβολής στα social media ως μια προσπάθεια να προωθήσουν την «επιθυμητή» εικόνα εαυτού τους και ως τρόπο να τραβήξουν την προσοχή των συνομηλίκων τους και να γίνουν πιο αρεστοί. Επίσης, η αναζήτηση προσοχής μέσω της αυτοπροβολής στα social media συνδέθηκε σημαντικά με την απειλή του εγώ τους, δηλαδή όταν οι έφηβοι βίωναν κοινωνική απόρριψη.
Η υπεύθυνη και οριοθετημένη χρήση της νέας τεχνολογίας και των social media μπορεί να διευκολύνει την έκφραση εαυτού και τη διαμόρφωση διαπροσωπικών σχέσεων. Όμως, οι έφηβοι συχνά πασχίζουν να ισορροπήσουν ανάμεσα στο να διαμορφώσουν συναισθηματικούς και κοινωνικούς δεσμούς με τους συνομήλικούς τους μέσω των social media και στο να μην γίνουν εξαρτημένοι από τις νέες τεχνολογίες.
Λαφαζάνη Περσεφόνη
Ψυχολόγος
Επιστημονική Συνεργάτης Ι.Ψ.Σ.Υ.
Πηγή: Hawk, S. T., et al. (2019). Narcissistic Adolescents’ Attention-Seeking Following Social Rejection: Links with Social Media Disclosure, Problematic Social Media Use, and Smartphone Stress. Computers in Human Behavior 92, 65-75.
Learn More