Συχνότητα χρήσης προφυλακτικού μετά την πανδημία
Η έρευνα διενεργήθηκε διαδικτυακά μέσω της ιστοσελίδας του Ινστιτούτου Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας Δρ. Θάνος Ασκητής, αλλά και των social media στα οποία διανεμήθηκε. Πραγματοποιήθηκε από την 13/05/2022 έως τις 09/06/2022.
Πανδημία: Η περίπτωση της συναισθηματικής υπερφαγίας
Κατά την πανδημία, ο συνδυασμός στρες, άγχους και καταθλιπτικής διάθεσης επηρέασε και τις διατροφικές συμπεριφορές.
Learn More
Sexting: Επιβλαβές ή Τρόπος σύνδεσης κατά την πανδημία
Το sexting φαίνεται να επιτρέπει κάποιο βαθμό έκφρασης της σεξουαλικότητας ενώ παράλληλα μειώνει την πιθανότητα μόλυνσης από τον ιό.
Learn More
Πώς επιδρούν στην ψυχολογία του ατόμου ο περιορισμός στο σπίτι και η καραντίνα;
Ως καραντίνα ορίζεται ο διαχωρισμός και ο περιορισμός μετακίνησης ανθρώπων που έχουν ενδεχομένως εκτεθεί σε μεταδοτική ασθένεια, έτσι ώστε να εξακριβωθεί αν είναι άρρωστοι, μειώνοντας με τον τρόπο αυτό τον κίνδυνο να μεταδώσουν τον ιό στον υγιή πληθυσμό. Η έννοια της καραντίνας διαφέρει από αυτή της απομόνωσης, η οποία αναφέρεται στον διαχωρισμό ατόμων που έχουν διαγνωσθεί με μεταδοτική ασθένεια, από υγιή άτομα.
Η εμφάνιση και έξαρση του κορωνοϊού από τον Δεκέμβριο του 2019 σε παγκόσμιο επίπεδο, έχει αναγκάσει πολλές χώρες να ζητούν από τους πολίτες τους, προληπτικά, να απομονώνονται στα σπίτια τους, περιορίζοντας τις μετακινήσεις αλλά και τις επαφές με άλλον κόσμο, σε μια προσπάθεια να περιοριστεί η εξάπλωση του ιού. Ωστόσο, η απομόνωση στο σπίτι, σε συνδυασμό με την επικινδυνότητα του κορωνοϊού είναι συνολικά μια δυσάρεστη εμπειρία που προκαλεί αυξημένο άγχος και φόβο σε όσους έρχονται αντιμέτωποι με αυτήν. Η απομάκρυνση από τα αγαπημένα πρόσωπα, η αίσθηση στέρησης της ελευθερίας κινήσεων, η αβεβαιότητα σχετικά με την κατάσταση της υγείας και η πλήξη μπορούν να προκαλέσουν σημαντικές συναισθηματικές επιπτώσεις στο άτομο.
Οι περισσότερες επιστημονικές μελέτες στο θέμα αυτό εντοπίζουν συναισθηματικές εκδηλώσεις που προκαλούν δυσφορία, όπως σύγχυση, άγχος, φόβο, θλίψη, οργή, ακόμα και μετατραυματικό στρες. Μερικοί άνθρωποι μπορεί ακόμα να έχουν δυσκολία στον ύπνο ή και στη συγκέντρωση. Ο φόβος της επαφής με άλλους, όταν ένα άτομο αναγκαστικά μετακινείται με δημόσιες συγκοινωνίες για να μεταβεί στην εργασία του μπορεί να αυξηθεί, και η συναισθηματική πίεση μπορεί να προκαλέσει και την εμφάνιση σωματικών συμπτωμάτων, όπως αυξημένη αρτηριακή πίεση ή στομαχικές διαταραχές.
Σύμφωνα με ερευνητικές μελέτες ορισμένοι από τους βασικότερους παράγοντες που ενισχύουν το άγχος και το φόβο κατά τη διάρκεια μιας περιόδου περιορισμού στο σπίτι είναι οι παρακάτω:
- Η διάρκεια του περιορισμού. Η μεγαλύτερη διάρκεια της παραμονής στο σπίτι φαίνεται να συνδέεται με εντονότερα συμπτώματα δυσφορίας και συναισθηματικής πίεσης. Αν και η διάρκεια της καραντίνας δεν είναι πάντα συγκεκριμένη και καθορίζεται κατά περίπτωση, σε επιστημονικές μελέτες έχει φανεί ότι τα άτομα που βρίσκονταν σε καραντίνα για περισσότερο από 10 ημέρες εμφάνισαν σημαντικά υψηλότερα συμπτώματα άγχους συγκριτικά με εκείνους που χρειάστηκε να περιοριστούν για λιγότερο.
- Φόβος μόλυνσης. Παρά τον περιορισμό στο σπίτι ο φόβος για την προσωπική υγεία του ατόμου, αλλά και για την υγεία των αγαπημένων προσώπων φαίνεται πως γίνεται πιο έντονος και εκφράζεται με φόβο μόλυνσης του εαυτού ή και των άλλων. Ταυτόχρονα, φυσικά συμπτώματα που δεν συνδέονται απαραίτητα με τη λοίμωξη προκαλούν μεγαλύτερο άγχος, καθώς στο μυαλό του ατόμου σχετίζονται άμεσα με τον ιό και προκαλούν φόβο ότι το ενδεχόμενο μόλυνσης είναι υπαρκτό ακόμα και μήνες μετά το πέρας της καραντίνας.
- Ανεπαρκείς προμήθειες – πληροφορίες. Η έλλειψη βασικών προμηθειών (π.χ. τροφή, νερό, είδη προσωπικής υγιεινής) κατά τη διάρκεια της απομόνωσης μπορεί να γίνει πηγή άγχους για το άτομο. Για τον λόγο αυτό σε περιόδους κρίσης δεν είναι λίγοι εκείνοι που σε μια προσπάθεια υπερκάλυψης του συναισθηματικού αυτού κενού, οδηγούνται στην άμετρη και χωρίς όριο αγορά πάρα πολλών προϊόντων, τροφοδοτώντας, άθελά τους, περισσότερο, τόσο το δικό τους φόβο όσο και των συνανθρώπων τους. Ταυτόχρονα η ελλιπής ενημέρωση από τις υγειονομικές αρχές, η έλλειψη χρονοδιαγράμματος, η απουσία σαφών οδηγιών για τις ενέργειες που πρέπει να ακολουθήσουν τα άτομα για την προστασία της υγείας τους, αλλά και η σύγχυση σχετικά με το σκοπό της καραντίνας, φαίνεται να ενισχύουν συχνά το άγχος, το φόβο και την αβεβαιότητα.
- Στίγμα. Οι άνθρωποι που μπαίνουν σε καραντίνα είναι συχνά πιθανό να βιώσουν στιγματισμό και απόρριψη από τους ανθρώπους στις τοπικές κοινωνίες. Συχνά αναφέρεται ότι ακόμα και άνθρωποι που βρίσκονται από κοινού σε καραντίνα τείνουν να αποφεύγουν ο ένας τον άλλον εκφράζοντας φόβο και καχυποψία.
- Εκνευρισμός και πλήξη. Η απομόνωση και η απώλεια της συνηθισμένης καθημερινότητας συχνά προκαλεί πλήξη στο άτομο. Ταυτόχρονα η μειωμένη κοινωνική αλληλεπίδραση, αλλά και η έλλειψη σεξουαλικής επαφής προκαλούν εκνευρισμό στο άτομο. Είναι πολύ πιθανό ο φόβος και το άγχος της μόλυνσης να οδηγήσουν πολλά ζευγάρια σε σεξουαλική απομάκρυνση, ενισχύοντας περαιτέρω την ένταση και τη μελαγχολία.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.) αναγνωρίζοντας ότι ο περιορισμός των μετακινήσεων και η παραμονή στο σπίτι μπορεί να δημιουργήσει άγχος, έχει εκδώσει οδηγίες και συμβουλεύει τους ανθρώπους να αποφεύγουν να παρακολουθούν, να διαβάζουν ή να ακούν διαρκώς νέα που προκαλούν συναισθήματα άγχους ή απειλής για τη ζωή. Οι ψυχολογικές επιδράσεις της καραντίνας μπορεί να είναι μακροχρόνιες, ωστόσο αυτό δεν σημαίνει ότι δεν αποτελεί μια εξαιρετικά αποτελεσματική μέθοδο προστασίας από την εξάπλωση του ιού και θα πρέπει να γίνεται απόλυτα σεβαστή. Όταν κρίνεται από τις υγειονομικές αρχές ότι είναι απαραίτητη είναι καλό να λαμβάνεται κάθε μέτρο ώστε να διασφαλιστεί ότι αυτή η κατάσταση θα είναι όσο το δυνατόν πιο ανεκτή, μέσω:
- Αποφυγής της διαρκούς ενασχόλησης με την πανδημία μέσα από την παρακολούθηση ειδήσεων, social media, τηλεοπτικών εκπομπών. Η επανειλημμένη έκθεση σε ειδήσεις για τα νέα κρούσματα, τους θανάτους και την αγωνία των ανθρώπων που νοσούν ενισχύει την ανασφάλεια και το φόβο.
- Επιλογής συγκεκριμένων πηγών επιστημονικά τεκμηριωμένης ενημέρωσης, ώστε να αποφευχθούν τα fake news (ψευδείς ειδήσεις) που τροφοδοτούν είτε το φόβο, είτε την εσφαλμένη ελπίδα που διαψεύδεται και φέρνει μεγαλύτερη θλίψη και ματαίωση.
- Σωματικής άσκησης στο σπίτι, ασκήσεων χαλάρωσης και διαλογισμού. Σημαντική είναι η υιοθέτηση ισορροπημένης διατροφής, ο καλός ύπνος και η αποφυγή αλκοόλ και τοξικών ουσιών.
- Ενασχόλησης με δραστηριότητες που φέρνουν ευχαρίστηση εντός σπιτιού, όπως η λογοτεχνία, τα επιτραπέζια παιχνίδια, οι ταινίες, ο μοντελισμός ή η ενασχόληση με την τεχνολογία.
- Επικοινωνίας με άλλους ανθρώπους μέσω τηλεφώνου ή διαδικτυακά. Η σύνδεση με φίλους και συγγενικά πρόσωπα, αλλά και η συζήτηση για τα συναισθήματα, τις ανησυχίες και τους φόβους που φέρνει η παρούσα κατάσταση μπορεί να λειτουργήσει ανακουφιστικά για όλους.
Η σεξουαλικότητα της γυναίκας μέσα από την πανδημία
Η πανδημία του Covid-19 έχει διαταράξει τις ζωές, την καθημερινότητα αλλά και την υγεία ενός μεγάλου αριθμού του παγκόσμιου πληθυσμού. Η «κοινωνική κανονικότητα» έχει ανατραπεί σε σχεδόν όλους τους τομείς (οικονομικός, πολιτικός) ως αποτέλεσμα των μέτρων περιορισμού της διασποράς. Το άγχος και ο φόβος για την προσωπική υγεία και την υγεία των οικείων προσώπων ενισχύουν την εμφάνιση αρνητικών συναισθημάτων τα οποία μαζί με την αβεβαιότητα που απορρέει από τις συνέπειες τις πανδημίας επιδρούν αρνητικά και στις διαπροσωπικές σχέσεις.
Οι επιπτώσεις στην υγεία λόγω της πανδημίας φυσικά αφορούν και την ψυχική υγεία, με τα επίπεδα καταθλιπτικών συμπτωμάτων και άγχους να ανεβαίνουν με ανησυχητικό ρυθμό. Στις μέχρι τώρα έρευνες, οι γυναίκες φαίνεται να βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο να υποστούν τις συνέπειες της πανδημίας, ιδιαίτερα στον εργασιακό τομέα καθώς αναμένεται από εκείνες, σε μεγαλύτερο βαθμό, να υποστηρίξουν τα παιδιά κατά τις περιόδους του lock-down. Όλα τα παραπάνω συντελούν στην επιβάρυνση και της ψυχικής υγείας, η οποία μαζί με τη σεξουαλική υγεία, αποτελούν τις βασικές συνιστώσες της ποιότητας ζωής του ανθρώπου (quality of life) αλλά και του «ευ ζην» (well-being). Μελέτες στην αρχή της πανδημίας προσπάθησαν να απαντήσουν στο κατά πόσο έχει επηρεαστεί η γυναικεία σεξουαλικότητα.
Σε πρόσφατη μελέτη σε 91 γυναίκες, με μέσο όρο ηλικίας τα 43 έτη, αξιολογήθηκαν ως προς τη σεξουαλική τους λειτουργικότητα, πριν και κατά την διάρκεια της πανδημίας. Η πλειοψηφία των γυναικών (82%) βρισκόταν σε μια σταθερή σχέση και το 50% γνώριζε κάποιον από το άμεσο περιβάλλον που μολύνθηκε από τον Covid-19. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν μια επιδείνωση, σε όλους τους τομείς της σεξουαλικής λειτουργίας (sexual function) γενικά. Οι τομείς οι οποίοι φάνηκε να επηρεάστηκαν περισσότερο ήταν αυτοί της σεξουαλικής διέγερσης (arousal), της κολπικής εφύγρανσης (lubrication) και της σεξουαλικής ευχαρίστησης (sexual satisfaction). Επιπλέον, ένας σημαντικός αριθμός γυναικών φάνηκε να εμφανίζει δυσκολία στην κορύφωση. Η συχνότητα των σεξουαλικών επαφών δεν φάνηκε να επηρεάζεται σημαντικά από το lockdown, σε αντίθεση με την ποιότητα η οποία παρουσίασε πτώση.
Σύμφωνα με τη μελέτη οι γυναίκες οι οποίες βρίσκονταν σε μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν κάποια σεξουαλική δυσλειτουργία, ως αποτέλεσμα της πανδημίας, ήταν εκείνες που εμφάνισαν και συμπτώματα ή διάγνωση κάποιας ψυχικής νόσου. Πιο συγκεκριμένα, μέσω διαγνωστικών τεστ που χορηγήθηκαν στις συμμετέχουσες, φάνηκε πως τα συμπτώματα της κατάθλιψης αλλά και τα υψηλά επίπεδα άγχους έδρασαν καταλυτικά ως προς τον κίνδυνο αλλά και την εμφάνιση κάποιας σεξουαλικής δυσλειτουργίας.
Η παρούσα έρευνα είναι η πρώτη που αξιολογεί την γυναικεία σεξουαλική λειτουργία πριν και κατά την διάρκεια της πανδημίας. Γνωρίζοντας πως οι περιβαλλοντικοί παράγοντες παίζουν σημαντικό ρόλο στην σεξουαλικότητα, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι o Covid επηρεάζει τις διαφυλικές σχέσεις. Η αντιμετώπιση αυτών των δυσκολιών είναι ύψιστης σημασίας καθώς έχει αποδειχθεί ότι η σεξουαλική δραστηριότητα έχει μια προστατευτική δράση απέναντι στις συνέπειες της πανδημίας (Mollaioli et al., 2021).
Γεωργουδάκης Γιώργος
Ψυχολόγος
MSc Κλινικής Ψυχολογίας
Επιστημονικός συνεργάτης Ι.Ψ.Σ.Υ.
Πηγή: Bhambhvani, H. P., Chen, T., Kasman, A. M., Wilson-King, G., Enemchukwu, E., & Eisenberg, M. L. (2021). Female Sexual Function During the COVID-19 Pandemic in the United States: female sexual dysfunction amidst COVID-19 pandemic. Sexual Medicine.
Learn More