Πώς να μην αναθρέψετε έναν ναρκισσιστή;
Ένας γονέας μπορεί να έχει την πρόθεση να μεγαλώσει το παιδί του, με τρόπο που ενισχύει τις πιθανότητες να «μετατραπεί» σε μία ναρκισσιστική φιγούρα; Θα λέγαμε όχι. Δυστυχώς, η αναγνώριση των σφαλμάτων που κάνουμε εμείς οι ίδιοι, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων είναι ο δυσκολότερος «δρόμος», αλλά και ο μοναδικός που θα μας οδηγήσει στη βελτίωση.
Στην πραγματικότητα, ο τρόπος ανατροφής, το σχολείο, οι δραστηριότητες, η θρησκεία, η γειτονιά μας, οι αξίες που μας δίνει η κοινωνία, βάζουν θεμέλια, αλληλεπιδρούν με την ιδιοσυγκρασία και τελικά μας διαμορφώνουν.
Ας δούμε 5 σημεία που μπορούν να βλάψουν την ψυχοσύνθεση του παιδιού και να το οδηγήσουν σε μία εγωπαθητική νοοτροπία:
- Καθρέπτισμα των γονιών: Μέσα από αυτή τη διαδικασία μαθαίνω στο παιδί μου να αναγνωρίζει τα συναισθήματά του και στη συνέχεια να τα ρυθμίζει μόνο του. Αυτό προϋποθέτει αποδοχή και ανατροφοδότηση, στην αντίθετη όχθη ένας γονέας που δεν διαθέτει ενσυναίσθηση, είναι απών και ασχολείται με τον εαυτό του μεγαλώνει ένα παιδί που θα μάθει να αναζητά συνεχώς την ρύθμιση του συναισθήματος έξω από τον εαυτό του.
- Αγάπη υπό όρους: Το παιδί που εισπράττει την αγάπη υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, όπως για παράδειγμα οι καλοί βαθμοί, οι «σωστές» συμπεριφορές, οι επιτυχίες. Να θυμάστε πώς η λέξη σ’αγαπώ δεν πρέπει να συνοδεύεται από τη λέξη «αν».
- Παραμέληση: Ειδικά στην εποχή των κινητών και των τάμπλετ, αν ρωτήσουμε πολλούς γονείς μπορεί να μας παρουσιάσουν τα παιδιά τους «μια χαρά» και δυστυχώς, στην πραγματικότητα να μιλάμε για παιδιά μόνα, αποξενωμένα από την αγάπη του γονιού και την αίσθηση ασφάλειας.
- Κακοποίηση: Οποιαδήποτε μορφή κακοποίησης (πχ λεκτική, σωματική) μπορεί να συμβάλλει στην ανάπτυξη προβλημάτων ψυχικής υγείας, συμπεριλαμβανομένης της ναρκισσιστικής προσωπικότητας.
- Πρότυπα: Οι γονείς συχνά απαιτούν χωρίς να ασκούν την ίδια αυστηρή κριτική στον εαυτό τους.Τα παιδιά κάνουν ό,τι βλέπουν.Κάτι που δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε είναι ότι ένα παιδί είναι ο καλύτερος παρατηρητής και μέσα από αυτό αντλεί πληροφορίες τις οποίες στη συνέχεια υιοθετεί.
Η ανάπτυξη του ναρκισσισμού είναι μια πολύπλοκη διαδικασία που επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι δεν είναι απόλυτοι και δεν εξασφαλίζουν ότι κάποιος θα γίνει νάρκισσος. Τα παραπάνω μας έδωσαν μία «γεύση» για τις στάσεις και συμπεριφορές που οφείλουμε ως γονείς να γνωρίζουμε, να αποφεύγουμε και έτσι να προλαμβάνουμε τις αρνητικές επιδράσεις στα παιδιά μας.
Κάθε μορφή πρόληψης απαιτεί συνειδητή προσέγγιση, συμπεριλαμβανομένης της ενημέρωσης, της εκπαίδευσης, αλλά και της παρέμβασης σε ορισμένες περιπτώσεις.
Δήμητρα Καρυοφύλλη
Κλινική Ψυχολόγος
Επιστημονική Συνεργάτις Ι.Ψ.Σ.Υ.
Όταν το άγχος του γονέα μεταβιβάζεται στο παιδί
Τα μικρά παιδιά βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στους φροντιστές τους, προκειμένου να αποκτήσουν πληροφορίες για το περιβάλλον. Αυτό αποκτά ακόμη μεγαλύτερη βαρύτητα όταν αφορά καταστάσεις στρες. Τα παιδιά είναι ευαίσθητα στα συναισθήματα των γονιών τους και μπορούν να αντιληφθούν το άγχος τους. Εάν ένας γονέας είναι συχνά ανήσυχος, ταραγμένος και αγχωμένος μπορεί να δημιουργήσει ένα στρεσογόνο περιβάλλον για το παιδί. Κατ’ επέκταση το παιδί αισθάνεται άγχος και να είναι πιο ευάλωτο μετέπειτα σε συναισθηματικές δυσκολίες.
Η «εξέταση» της γονεϊκής συμπεριφοράς σε στρεσογόνες συνθήκες, μας διευκολύνει στην καλύτερη κατανόηση για τη μακροχρόνια σχέση μεταξύ των πρώιμων περιβαλλοντικών στρεσογόνων παραγόντων και των αλλαγών στη συμπεριφορά του παιδιού. Όπως έχουν δείξει έρευνες, ο υψηλότερος βαθμός έκθεσης στο στρες της οικογένειας, αυξάνει τις πιθανότητες να επιβαρυνθεί η ψυχική υγεία σε παιδιά, ήδη από την ηλικία των 2 έως 6 ετών.
Μια πιο προσεκτική ματιά έδειξε ότι όταν οι στρεσογόνοι παράγοντες στοχεύουν τους ενήλικες και όχι τα ίδια τα παιδιά, συσχετίζονται περισσότερο με προβλήματα συμπεριφοράς των παιδιών. Αυτά τα αποτελέσματα υπογραμμίζουν τη σημασία της εξέτασης της μεσολαβητικής επίδρασης των γονέων, όταν εξετάζονται οι συσχετίσεις μεταξύ του οικογενειακού στρες και της συμπεριφορικής ανάπτυξης των μικρών παιδιών.
Με ποιον τρόπο, λοιπόν, το άγχος μου μπορεί να επιδράσει πάνω στο παιδί μου;
- Δεσμός: Το παιδί έχει ανάγκη από ένα ασφαλές περιβάλλον. Εάν ως γονείς είμαστε επικεντρωμένοι και εγκλωβισμένοι στο άγχος μπορεί να δυσκολευόμαστε να παρέχουμε επαρκή συναισθηματική υποστήριξη και διαθεσιμότητα στις ανάγκες του παιδιού, κάτι που προκαλεί αίσθηση ανασφάλειαςκαι συμβάλλει στην μετέπειτα δυσκολία του παιδιού να δημιουργήσει υγιείς σχέσεις.
- Πρότυπο συμπεριφοράς: Όταν ένας γονέας επιδεικνύει σταθερά αγχώδη συμπεριφορά, το παιδί μπορεί να μάθει να ανταποκρίνεται με παρόμοιο τρόπο σε στρεσογόνες συνθήκες. Αυτό αυξάνει τις πιθανότητες να αναπτύξει μια υπερβολικά καχύποπτη και φοβική προσέγγιση της πραγματικότητας.
- Μηχανισμός αντίδρασης στο στρες: Τα παιδιά μέσω της μίμησης μαθαίνουν τον κόσμο, παρατηρώντας τους γονείς τους. Ένα από τα μεγαλύτερα όπλα είναι να παρέχω στο παιδί μου ανακούφιση στην αναστάτωση! Δίνοντας ένα παράδειγμα: εάν το παιδί μου σκοντάψει και εγώ τρέξω πανικόβλητος, φωνάζοντας, προκαλώ την εντύπωση ότι υπάρχει κίνδυνος.
- Υπερπροστασία: Το άγχος και ο φόβος μπορούν να οδηγήσουν σε τακτικές υπερβολικού ελέγχου, προστασίας και άρα σε περιοριστικές μεθόδους, παρεμποδίζοντας την εξερεύνηση που αποτελεί το μέσο σωματικής και κοινωνικής ανάπτυξης του παιδιού.
Είναι σημαντικό να τονίσουμε πως δεν θα εμφανίσουν όλα τα παιδιά ευαισθησία στο άγχος. Η ανταπόκριση κάθε παιδιού στο άγχος του γονέα είναι διαφορετική και ποικιλότροπα εξαρτώμενη από την ιδιοσυγκρασία του και την ανθεκτικότητα που αναπτύσσει. Οφείλουμε, όμως, να γνωρίζουμε τις πιθανές επιπτώσεις, αλλά και τους τρόπους που θα μας βοηθήσουν να χτίσουμε ένα πιο υγιές περιβάλλον, τόσο για εμάς ως γονείς, όσο και για το παιδί μας.
Πηγή: Fields, A., Harmon, C., Lee, Z., Louie, J. Y., & Tottenham, N. (2021). Parent’s anxiety links household stress and young children’s behavioral dysregulation. Developmental psychobiology, 63(1), 16-30.
Δήμητρα Καρυοφύλλη
Κλινική Ψυχολόγος
Επιστημονική Συνεργάτις Ι.Ψ.Σ.Υ.