Σεξουαλική εξάρτηση: τι είναι και πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί;
Όταν ένα άτομο αδυνατεί να ελέγξει την παρόρμησή του για συνεχή αναζήτηση σεξουαλικής ικανοποίησης και το σεξ γίνεται έμμονη ιδέα, τότε αποτελεί ένα είδος εξάρτησης. Μια εξάρτηση που δεν φαίνεται να έχει μεγάλες αποκλίσεις από άλλου τύπου εξαρτητικές συμπεριφορές όπως το αλκοόλ, τα ναρκωτικά ή ο τζόγος. Μάλιστα, συχνά συνυπάρχει με αυτές. Το σεξ, για τα άτομα που είναι εθισμένα σε αυτό, γίνεται ο σημαντικότερος αμυντικός μηχανισμός ώστε να αγχολυθούν ή να αντιμετωπίσουν έντονα ψυχοπιεστικά γεγονότα στη ζωή τους. Η ανακάλυψη της δυνατότητας «προσωρινής απόδρασης» από τα καθημερινά προβλήματα την οποία προσφέρει το σεξ, έχει για τα άτομα αυτά την ίδια δράση που έχει το ποτό για τους αλκοολικούς. Η σεξουαλική εξάρτηση έχει και νευρολογικό υπόβαθρο, δεδομένου ότι η συμπεριφορά της αναζήτησης της σεξουαλικής εμπλοκής ενισχύεται από χημικές ουσίες (ενδορφίνες και ντοπαμίνη) οι οποίες εκλύονται κατά τη σεξουαλική επαφή και προσδίδουν στο άτομο ένα έντονο αίσθημα ικανοποίησης και ευφορίας.
Ο σεξουαλικά εξαρτημένος αφιερώνει ένα μεγάλο κομμάτι της ημέρας του είτε κάνοντας σεξ, είτε πιο συχνά, στην αναζήτηση συμπεριφορών που σχετίζονται με τις σεξουαλικές του φαντασιώσεις. Οι εξαρτητικές συμπεριφορές περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων: αυνανισμό, πορνογραφία, χρήση ιντερνετ, τηλεφωνικό σεξ, συστηματικό ανώνυμο και περιστασιακό σεξ, κυρίως σε οίκους ανοχής και πληθώρα παράλληλων σεξουαλικών σχέσεων.
Το χαρακτηριστικό στοιχείο του σεξουαλικά εθισμένου ατόμου είναι η εμμονή του να συμμετέχει σε συχνές σεξουαλικές επαφές, σε μια προσπάθεια να διαχειριστεί το δυσφορικό συναίσθημα. Η σεξουαλική του επιθυμία δεν σταματάει και δεν ηρεμεί ποτέ, είναι ακόρεστη και την βιώνει ως εξαιρετικά δυσάρεστη μετά την οργασμική κορύφωση (Post sexual satiation), με συναισθήματα ενοχής, ντροπής και θλίψης να κυριαρχούν. Η συμπεριφορική και φαντασιωσική αναζήτηση του σεξ γίνεται ένας σκοπός ζωής, σημαντικότερος από την οικογένεια και την επαγγελματική καταξίωση μειώνοντας τη λειτουργικότητά του, όντας παγιδευμένος σε αυτό το ατέρμονο κυνήγι της ηδονής.
Η πιο κοινή σεξουαλική εξάρτηση είναι ο καταναγκαστικός αυνανισμός. Αποτελεί συνήθως την αρχή της σεξουαλικής εξάρτησης και παραμένει παρούσα σαν σεξουαλική συμπεριφορά ακόμα και αν το άτομο έχει πολλούς σεξουαλικούς συντρόφους. Όταν η συμπεριφορά του αυνανισμού συνδυάζεται με συστηματική παρακολούθηση και συλλογή πορνογραφικών ταινιών τότε η εξαρτητική της δυναμική, γίνεται ακόμα πιο ισχυρή για το άτομο και πιο δύσκολη στην θεραπευτική της πρόγνωση.
Πολλά από τα άτομα αυτά, είναι πιθανό να κάνουν ελάχιστες φορές σεξ με την σύζυγο ή τη μόνιμη σύντροφό τους, προτιμώντας τον πρωταγωνιστικό ρόλο που έχουν στον φαντασιωσικό σεξουαλικό τους κόσμο. Συναισθήματα μοναξιάς, απελπισίας και θυμού, περιγράφουν τις συντρόφους τους και πολύ συχνά οδηγούνται στη διάλυση του γάμου ή της σχέσης τους.
Η θεραπεία των σεξουαλικά εξαρτημένων ατόμων όχι μόνο είναι εφικτή αλλά κρίνεται και εξαιρετικά αναγκαία, δεδομένου των καταστροφικών για το άτομο συνεπειών που προκαλεί η συμπεριφορά αυτή. Μια θεραπευτική παρέμβαση που είναι ιδιαίτερα βοηθητική είναι η Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία, που στοχεύει τόσο στην τροποποίηση των δυσλειτουργικών σκέψεων που εγκλωβίζουν το άτομο, όσο και στις εξαρτητικές συμπεριφορές που επιδεικνύει, ώστε να διαχειριστεί τα δυσφορικά συναισθήματα του. Η θεραπευτική προσέγγιση απαιτεί χρόνο και προσπάθεια, προκειμένου το άτομο να επαναφέρει την συναισθηματική, σεξουαλική, οικονομική και συζυγική ισορροπία στη ζωή του.
Learn More
Εθισμός στον έρωτα
Ρομαντική αγάπη, έρωτας! Τι είναι; Μπορούμε να ορίσουμε αυτά τα τόσο όμορφα συναισθήματα; Αναφέρεται στη βαθιά σχέση μεταξύ των συντρόφων, στα έντονα συναισθήματα που τρέφει ο ένας για τον άλλον, στη σωματική και ψυχική επαφή (Acevedo& Aron, 2009). Αρκετοί ερευνητές διαχωρίζουν τις ερωτικές σχέσεις σε ώριμες και ανώριμες, με τις ώριμες να περιλαμβάνουν συναισθηματικό δόσιμο, κάλυψη των αναγκών του συντρόφου, ρομαντισμό και συντροφικότητα. Αυτή η μορφή έρωτα δίνει την ευκαιρία στους συντρόφους να εξελιχθούν και να αναπτυχθούν σαν προσωπικότητες. Η ανώριμη σχέση από την άλλη περιλαμβάνει την άσκηση δύναμης του ενός προς τον άλλον, κτητικότητα, προστασία, λύπηση και παρεμβατικότητα, δημιουργώντας ένα νοσηρό περιβάλλον για τα μέλη της. Επίσης μπορεί να περιλαμβάνει στοιχεία εμμονής με τον άλλον, άγχος και αίσθημα ότι ο έρωτας είναι ανεξέλεγκτος. Όταν στην ανώριμη, λοιπόν, σχέση υπάρχουν: α) συνεχής ενασχόληση με τη ζωή του άλλου, β) παρεμβατική συμπεριφορά εκτός ελέγχου και γ) αρνητικές επιπτώσεις στη ζωή κάποιου, τότε μιλάμε για εξάρτηση από τον έρωτα (love addiction).
Ο εθισμός στον έρωτα θεωρείται μία διαδικασία εξάρτησης, όπου αρχικά υπάρχει ένα έντονο αίσθημα ευχαρίστησης, αλλά και διαρκούς σκέψης αυτού του συναισθήματος. Το άτομο δηλαδή έχει την ακατανίκητη ανάγκη να είναι μαζί με το αντικείμενο του πόθου του. Η υπερβολική αυτή ανάγκη τελικά οδηγεί σε αρνητικές συνέπειες για το άτομο (Sussman & Ames,2008, Fisher, 2006). Στην ουσία ο ίδιος είναι περισσότερο εστιασμένος στα συναισθήματα που του προκαλεί ο έρωτας, με αποτέλεσμα να γίνεται δυσλειτουργικός. Συνηθισμένες φράσεις που αντικατοπτρίζουν την εξάρτηση αυτή είναι «Δεν μπορώ να ζήσω χωρίς εσένα..», «Δεν είμαι τίποτα, αν δεν έχω εσένα πλάι μου..», «Χωρίς εσένα είμαι μισός άνθρωπος..».
Εκτιμάται ότι 5-10% του πληθυσμού εμφανίζουν εθισμό στον έρωτα, ενώ τα άτομα που τον εμφανίζουν είναι κατά βάση αγχώδη και με ισχυρή την ανάγκη να πιστέψουν στην «ιδανική αγάπη».
Όσον αφορά στην αιτιολογία της εξάρτησης αυτής τα ερευνητικά δεδομένα δείχνουν ότι έχει σχέση με λειτουργίες των νευροδιαβιβαστών του εγκεφάλου, οι οποίες είναι παρόμοιες με την επίδραση που έχουν οι ναρκωτικές ουσίες στον εγκέφαλο. Μάλιστα έχει βρεθεί ότι ο εθισμός στον έρωτα μπορεί να είναι ένα υποκατάστατο για ανθρώπους που κάνουν χρήση ναρκωτικών ουσιών (Yoder,1990).
Ισχυρός παράγοντας για αυτού του είδους της εξάρτηση φαίνεται να είναι τα κοινωνικά πρότυπα. Η κοινωνική μάθηση δηλαδή έχει άμεση σχέση με την ανάπτυξη αυτού του εθισμού, όπως αυτή γίνεται μέσα από τα ΜΜΕ και την κουλτούρα του κάθε λαού. Επιπλέον, οι πιο συχνές υποθέσεις για την αιτιολογία υποστηρίζουν ότι η διαδικασία αυτή ξεκινά στην εφηβεία, μαζί με άλλα προβλήματα συμπεριφοράς, όπως ο πειραματισμός με ουσίες (Peabody, 2005). Οι έφηβοι που παρουσιάζουν αυτό τον εθισμό μπορεί να εξιδανικεύουν τις σχέσεις των ενηλίκων και μπορεί να βιώνουν μια αγχώδη και εξαρτητική συμπεριφορά από τους άλλους. Επιπλέον, κάποιες τυπικές τάσεις που έχουν οι έφηβοι, όπως η εξάρτηση από συνομηλίκους, η εξιδανίκευσή τους, η ερωτική απογοήτευση, όταν είναι πολύ αυξημένες, μπορεί να οδηγήσουν σε εθισμό στον έρωτα ή και σε κατάχρηση ουσιών. Σημαντικό είναι ότι όσο νωρίτερα εμφανιστεί κάτι τέτοιο τόσο πιο ενδεικτικό είναι για άλλες εξαρτήσεις στο μέλλον.
Συσχετίζεται η εξάρτηση από τον έρωτα με άλλες διαταραχές;
Οι Sussman & Ames (2008) περιγράφουν την ανάπτυξη της εξάρτησης από ουσίες σαν τη σχέση με ένα αντικείμενο, που περιλαμβάνει τις αισθήσεις, την επικοινωνία και τις προσδοκίες. Μία αντίστοιχη αναλογία φαίνεται να υπάρχει και στις ερωτικές σχέσεις. Το γεγονός ότι το άτομο μπορεί να συμπεριφέρεται στο αντικείμενο του πόθου του σαν να είναι ναρκωτικό, δείχνει μία αντιστοιχία στις δύο διαταραχές.
Επίσης, ενδέχεται να συσχετίζεται με κάποιες διαταραχές προσωπικότητας, όπως εξαρτητική, δραματική ή ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας ή ακόμη και με σεξουαλική εξάρτηση. Κάποιοι ερευνητές εντάσσουν την εξάρτηση αυτή σαν μία καθαρά εξαρτητική συμπεριφορά. Άλλοι ερευνητές τη θεωρούν παρορμητική-καταναγκαστική συμπεριφορά (Wolfe, 2000).
Υπάρχει θεραπεία για την εξάρτηση από τον έρωτα;
Οι θεραπείες που χρησιμοποιούνται για την απεξάρτηση από τον έρωτα περιλαμβάνουν βιβλία αυτοβοήθειας, ατομική θεραπεία ή θεραπεία ζεύγους, αλλά και προγράμματα ομαδικής θεραπείας.
Πηγή:Sussman,S.,Love addiction:definition, etiology, treatment, Sexual Addiction & Compulsivity, 2010, V 17
Learn More