2 σημαντικά σημεία για τη σεξουαλική ζωή ενός ανθρώπου που έχει υποστεί σεξουαλική κακοποίηση στην παιδική ηλικία
Η σεξουαλική κακοποίηση παιδιών είναι μια σοβαρή και ευαίσθητη υπόθεση. Ένα έγκλημα που κανένα παιδί δεν θα έπρεπε να μένει αβοήθητο και μόνο. Ένα τραύμα που συνοδεύει το άτομο στη ζωή του, ειδικά σε περιπτώσεις όπου το ίδιο δεν το επικοινωνεί και δεν λαμβάνει την κατάλληλη ψυχική υποστήριξη. Στατιστικά στοιχεία που μας δίνουν αριθμούς, σε μία προσπάθεια καταγραφής της κακοποίησης, είναι πάντοτε μικρότερα από την πραγματικότητα, γιατί δυστυχώς στην πλειοψηφία των περιπτώσεων μένει κρυμμένη πίσω από μία πόρτα που κλείνει.
Η σεξουαλική κακοποίηση ενός παιδιού αποτελεί σοβαρό πρόβλημα δημόσιας υγείας, που δύναται να προκαλέσει αρνητικά αποτελέσματα στην ψυχική (ψυχιατρικές διαταραχές), σωματική και σεξουαλική (σεξουαλικές δυσλειτουργίες) υγεία του θύματος. Τα άτομα με ιστορικό σεξουαλικής κακοποίησης στην παιδική ηλικία καταγράφουν υψηλότερο επιπολασμό σε δυσλειτουργίες (επιθυμία, διέγερση, οργασμός, πόνος), σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό.
Όπως σε κάθε κατάσταση που βιώνουμε, υπάρχουν παράγοντες και συνθήκες που μεσολαβούν και μας κάνουν να νιώθουμε καλύτερα, να βελτιωνόμαστε και να προχωράμε, να ελπίζουμε και να βρίσκουμε τη δύναμη να συνεχίσουμε ή χειρότερα, μας επιβαρύνουν, μας τραυματίζουν και μας κρατούν «ριζωμένους» στις δυσκολίες μας.
Υπάρχουν παράγοντες που ενισχύουν τις πιθανότητες το άτομο να έχει καλύτερη σεξουαλική λειτουργία και συνολική ευημερία όταν έχει υποστεί σεξουαλική κακοποίηση;
Μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Journal of Sexual Medicine εξέτασε εάν η αυτο-συμπόνια και η ικανοποίηση από τη σχέση, επηρεάζουν την σεξουαλική λειτουργία σε άτομα που έχουν ιστορικό σεξουαλικής κακοποίησης στην παιδική ηλικία.
Τι είναι η αυτο-συμπόνια;
Η αυτο-συμπόνια (self-compassion) αφορά την ικανότητα να αντιμετωπίζουμε τον εαυτό μας με αγάπη, σεβασμό και κατανόηση, ιδιαίτερα όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με δυσκολίες ή/και αποτυχίες. Δεν σημαίνει να αγνοούμε αυτό που μας έχει συμβεί, αντίθετα να το αναγνωρίζουμε και να το αποδεχόμαστε, να το «αγκαλιάζουμε» και να προχωράμε.
Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι:
1. Η αυτο-συμπόνια μεσολαβεί στη συσχέτιση μεταξύ κακοποίησης και σεξουαλικής λειτουργίας, δηλαδή δρα προστατευτικά για την σεξουαλική υγεία.
2. Η ικανοποίηση από την σχέση αποτελεί επίσης παράγοντα προστασίας. Όταν υπήρχαν χαμηλά επίπεδα ικανοποίησης από τη σχέση, η σεξουαλική κακοποίηση συσχετίστηκε αρνητικά με τη σεξουαλική λειτουργία. Ενώ, όταν υπήρχαν μέτρια έως υψηλά επίπεδα ικανοποίησης από τη σχέση, η συσχέτιση μεταξύ σεξουαλικής κακοποίησης και σεξουαλικής λειτουργίας δεν ήταν σημαντική.
Η αυτο-συμπόνια έχει αναγνωριστεί ως ένας σημαντικός παράγοντας στη διαδικασία θεραπείας από τη σεξουαλική κακοποίηση, ωστόσο η τρέχουσα μελέτη προτείνει ότι οι θεραπευτικές παρεμβάσεις που υποστηρίζουν την αυτοσυμπόνια, σε συνδυασμό με την αντιμετώπιση της σεξουαλικής δυσλειτουργίας, είναι ευεργετικές.
Μια οικεία συντροφική σχέση, που προσφέρει ικανοποίηση, μπορεί να λειτουργήσει ως θεμελιώδης πτυχή της σεξουαλικής λειτουργίας. Κάθε δυσκολία που αντιμετωπίζει ένας άνθρωπος απαιτεί ολιστική διερεύνηση. Ο παράγοντας σχέση, αποτελεί σπουδαίο παρανομαστή στο κάθε μέρα μας και θετικό διαμεσολαβητή της ζωής μας, όταν χαρακτηρίζεται από επικοινωνία, ψυχική επαφή και σύνδεση με τον άνθρωπό μας.
Δεδομένου ότι μια ικανοποιητική σχέση μπορεί να περιορίσει τις αρνητικές επιπτώσεις ενός τραύματος (όπως η σεξουαλική κακοποίηση στην παιδική ηλικία) και να προάγει τη σεξουαλική λειτουργία, η συμμετοχή του συντρόφου στη θεραπεία της σεξουαλικής δυσλειτουργίας και άρα η θεραπεία ζεύγους είναι εξέχουσας σημασίας.
Ας μην ξεχνάμε ότι μία υγιής συντροφική σχέση μας φέρνει πιο κοντά στην υγεία και την μακροζωία.
Δήμητρα Καρυοφύλλη
Κλινική Ψυχολόγος
Επιστημονική Συνεργάτις Ι.Ψ.Σ.Υ.
Παιδική Σεξουαλική Κακοποίηση
Η σεξουαλική κακοποίηση είναι συνήθως η ανεπιθύμητη σεξουαλική συμπεριφορά από ένα άτομο σε ένα άλλο. H παιδική σεξουαλική κακοποίηση περιλαμβάνει οποιαδήποτε σεξουαλική πράξη όπου εμπλέκεται ένα παιδί και έχει ως στόχο να παράσχει σεξουαλική ικανοποίηση σε γονεά, κηδεμόνα ή άλλο άτομο (ενήλικας ή μεγαλύτερος έφηβος) που έχει την ευθύνη του παιδιού. Σε αυτή την περίπτωση, και όταν πληρούνται ειδικά κριτήρια, ο θύτης ονομάζεται παιδόφιλος και η πράξη ορίζεται ως παιδοφιλία (βλ. περισσότερα στην Κατηγορία Παραφιλίες).
Προφίλ παιδόφιλου
- Περνάει περισσότερο χρόνο με μικρά παιδιά
- Μιλάει για το σεξ, δείχνει σχετικές εικόνες ή κάνει προκλητικά αστεία μπροστά στο παιδί
- Αναφέρεται στα ιδιωτικά μέρη του σώματος του παιδιού, χρησιμοποιώντας σεξουαλικούς όρους (π.χ., «δείχνεις πολύ σέξι με αυτό το παντελόνι»)
- Λέει στο παιδί να κρατήσει διάφορα μυστικά
- Είναι πολύ γενναιόδωρος απέναντι του (δώρα)
- Συνήθως, στοχεύει τις «ευάλωτες» οικογένειες (π.χ., μονογονεϊκή) και
στα μοναχικά παιδιά, προσφέροντάς τους βοήθεια και υποστήριξη
Μορφές
- Χάδια στα γεννητικά όργανα του παιδιού
- Διείσδυση
- Αιμομιξία
- Βιασμός
- Σοδομισμός
- Ασέλγεια
- Εκμετάλλευση του παιδιού από γονέα ή κηδεμόνα χωρίς επαφή (π.χ., εξαναγκασμός, εξαπάτηση, απειλή του παιδιού για να συμμετέχει σε πράξεις για σεξουαλική ικανοποίηση άλλων, χωρίς άμεση σωματική επαφή μεταξύ του παιδιού και του θύτη)
Χαρακτηριστικά
- Αφορά και τα δυο φύλα
- Εμπεριέχει εκφοβισμό
- Μπορεί να συμβεί στην ευρύτερη οικογένεια
- Ασκείται συνήθως από ενήλικες ή εφήβους σε μικρότερα ή πιο αδύναμα παιδιά
Παράγοντες επικινδυνότητας για το θύμα
- Ηλικία (προεφηβεία και εφηβεία)
- Φύλο (1,5-3 φορές πιο συχνή στα κορίτσια)
- Αναπηρία (4-10 φορές μεγαλύτερος κίνδυνος)
- Μοναχικότητα
- Χρήση Ίντερνετ (social media, chatrooms)
- Προηγούμενη σεξουαλική κακοποίηση
- Διαταραγμένο οικογενειακό περιβάλλον (Ψυχοπαθολογία – χρήση ουσιών)
- Κοινωνικά απομονωμένες και αποδιοργανωμένες οικογένειες
- Ανεπαρκής συναισθηματική σχέση γονέα – παιδιού
- Προβλήματα γάμου, διαζύγιο ή ενδοοικογενειακή βία
Χαρακτηριστικά θύτη
- Κυριαρχική και ναρκισσιστική προσωπικότητα
- Υψηλή αίσθηση αυτοεκτίμησης
- Στοιχεία παρορμητισμού
- Διαταραχές ψυχικής υγείας
- Έλλειψη ενσυναίσθησης και μεταμέλειας
- Θύμα παραμέλησης ή βίας στην οικογένεια
- Υιοθέτηση παραβατικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς
Συνέπειες για το θύμα
- Μείωση της αυτοπεποίθησης και της αυτοεκτίμησης
- Αδυναμία διαχείρισης της κατάστασης
- Κοινωνική απομόνωση και άγχος
- Ενοχή και αυτοκατηγορία
- Μελαγχολία και απογοήτευση
- Επίπτωση στην προσωπική, κοινωνική και επαγγελματική ζωή (π.χ., δε μπορούν να αποδώσουν στην εργασία τους)
- Εμφάνιση ψυχικών διαταραχών, όπως π.χ.: κατάθλιψη, διαταραχή μετατραυματικού στρες, αγχώδης διαταραχή, διαταραχές πρόσληψης τροφής, αυτοκτονικότητα
Σημάδια που προδίδουν την παιδική σεξουαλική κακοποίηση:
- Το παιδί φοβάται να εκφραστεί ελεύθερα
- Εμφανίζει ευερέθιστη συμπεριφορά / άγχος
- Ξαφνική άρνηση/επιθετικότητα προς άτομα ή αντικείμενα (λεκτική – σωματική)
- Συστολή/τάση για κοινωνική απομόνωση (σχολική άρνηση, παιχνίδι με συνομηλίκους)
- Βάζει συχνά τα κλάματα ή παλινδρομεί σε πιο παιδικές συμπεριφορές (νυχτερινή ενούρηση)
- Διατάραξη του ύπνου ή/και της διατροφής
- Υπερβολική αναφορά σε ενήλικα ή άλλο παιδί
- Αναφορά σε τρομακτικά όνειρα (εφιάλτες)
- Τα μικρά παιδιά συχνά εκφράζουν την ανησυχία τους μέσα από ζωγραφιές με σεξουαλικό περιεχόμενο
Ποια πρέπει να είναι η αντίδραση των γονέων;
- Η ύπαρξη μίας ή περισσότερων από τις προηγούμενες συμπεριφορές δεν σημαίνουν απαραίτητα παρενόχληση
- Διαθέστε χρόνο και ακούστε προσεκτικά όλα όσα έχει να σας πει το παιδί
- Κάντε ερωτήσεις που χρειάζονται μονολεκτικές απαντήσεις
- Καλλιεργήστε ένα περιβάλλον εμπιστοσύνης και ασφάλειας
- Παραμείνετε ψύχραιμοι. Ο φόβος και ο πανικός θα τρομάξουν το παιδί
Πρόληψη: Πώς συμβουλεύουμε τα παιδιά μας;
