Αγχώδεις διαταραχές – Φοβίες και Σεξουαλικότητα

Home>Αγχώδεις διαταραχές – Φοβίες και Σεξουαλικότητα

Αγχώδεις διαταραχές – Φοβίες και Σεξουαλικότητα

Το άγχος είναι μία δυσάρεστη κατάσταση και ανησυχία, όπου το άτομο απορρυθμίζεται και δεν μπορεί να λειτουργήσει, να χαρεί και να ζήσει θετικά ότι συμβαίνει στη ζωή του. Δεδομένου, ότι το άγχος έχει δημιουργικό χαρακτήρα και χτίζει τις προσδοκίες της ανθρώπινης ζωής, γίνεται παθολογικό, όταν δηλητηριάζει την δημιουργικότητα του ανθρώπου.

Οι αγχώδεις διαταραχές είναι μια ομάδα ψυχικών διαταραχών, που χαρακτηρίζονται από συναισθήματα αγωνίας και φόβου. Το άγχος είναι μια ανησυχία για γεγονότα που εκλαμβάνονται ως απειλητικά και πρόκειται να συμβούν στο μέλλον, ενώ ο φόβος είναι μια αντίδραση σε άμεσα ερεθίσματα που απειλούν το άτομο. Το άγχος συνοδεύεται από έντονη διέγερση του νευρικού συστήματος με την πηγή του άγχους να είναι είτε άγνωστη, είτε μικρής έντασης συγκριτικά με την αντίδραση που προκαλεί. Ο φόβος από την άλλη, προκαλεί σύσπαση των μυών και προετοιμασία του ατόμου για μυϊκή δραστηριότητα (fight or flight) ως απάντηση στην απειλή.

Τα συναισθήματα αυτά μπορούν να προκαλέσουν και έντονα σωματικά συμπτώματα, όπως είναι η ταχυπαλμία, η εφίδρωση και η στομαχική δυσφορία. Το άτομο τείνει συχνά να αποφεύγει καταστάσεις ή αντικείμενα, καθοδηγούμενο από το άγχος του, με αποτέλεσμα η επαγγελματική, οικογενειακή και κοινωνική του ζωή να διαταράσσονται σε σημαντικό βαθμό.

Μια άλλη ψυχική κατάσταση που συνδέει το άγχος και τον φόβο, είναι το στρες. Ουσιαστικά είναι η σωματική και ψυχική διέγερση του ατόμου μπροστά σε συνθήκες δυσάρεστες και έντονα δυσφορικές που η απάντηση έρχεται με πληθώρα σωματικών και ψυχικών αντιδράσεων. Συγκεκριμένα, ο άνθρωπος στη λειτουργικότητά του θωρακίζεται από το αυτόνομο νευρικό σύστημα με τους δύο άξονες που το αποτελούν, δηλαδή: το συμπαθητικό και το παρασυμπαθητικό. Το στρες εγκλωβίζεται και παράγεται σε ένα φαύλο κύκλο εξωγενών και ενδογενών ερεθισμάτων που ενεργοποιούνται τα δύο αυτά συστήματα προκαλώντας αρκετές σωματικές και ψυχικές εκδηλώσεις. Υπάρχουν άνθρωποι που ενεργοποιούν πιο εύκολα το αυτόνομο νευρικό σύστημα κάτω από συνθήκες στρες και βιώνουν πιο έντονα τις ψυχοσωματικές επιδράσεις αυτής της αντίδρασης.

Στη ψυχιατρική υπάρχει η διάγνωση του μετατραυματικού στρες που αναλύεται στην οξεία αντίδραση του ανθρώπου μπροστά σε μια επώδυνη ψυχική ή σωματική κατάσταση που γίνεται δυσλειτουργική η ζωή του, κουβαλώντας το «τραύμα» για μεγάλο χρονικό διάστημα ή και εφ’ όρου ζωής, προκαλώντας δυσκολία προσαρμογής και αδυναμία στη συνέχεια, βγαίνοντας μπροστά ως αρνητική εμπειρία, σε κάθε βήμα της επόμενης μέρας του (π.χ. βιασμός).

Κλασσικά συμπτώματα που καθηλώνουν τον άνθρωπο στην καθημερινότητά του κάτω από συνθήκες ψυχοκινητικής διέγερσης ή σωματικής ανισορροπίας είναι: ταχυκαρδία, εφίδρωση, αύξηση της συχνότητας της ούρησης, διάχυτοι νευρομυϊκοί πόνοι, κεφαλαλγίες, δυσφορία της αναπνοής, αίσθημα ζάλης και αστάθεια, φόβο της καρδιακής λειτουργίας και άλλα πολλά που αποτυπώνουν την έντονη αντίδραση μπροστά σε πιθανό δυσφορικό αίσθημα φόβου και θυμού που η σκέψη παράγει και το σώμα απαντά. Και οι τρεις δείκτες, άγχος, φόβος, στρες, εκφράζονται σε ανθρώπους που δεν θεωρούνται ψυχικά άρρωστοι. Εάν όμως παραχθεί έντονη συμπτωματολογία απορρύθμισης και το άτομο υποφέρει ή αποδιοργανώνεται στην καθημερινότητά του, οδηγείται σε ψυχοσωματική νόσο (π.χ. διαταραχές ύπνου, αρρυθμίες, διαταραχές του πεπτικού συστήματος και πλήθος σωματικών νοσημάτων που εμπλέκονται με αρκετές φαρμακευτικές αγωγές, χωρίς αρχή και τέλος).

Επιδημιολογία

Οι αγχώδεις διαταραχές είναι οι συνηθέστερες ψυχιατρικές διαταραχές και επηρεάζουν περίπου το 13,6% έως 28,8% των ενηλίκων κατά τη διάρκεια ζωής τους.

Οι γυναίκες προσβάλλονται δύο φορές πιο συχνά από ό,τι οι άνδρες
Συγκαταλέγονται μεταξύ των ψυχιατρικών διαταραχών με το μεγαλύτερο επιπολασμό

Αίτια

Η αιτιολογία των διαταραχών άγχους είναι ένας συνδυασμός γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Βασικοί παράγοντες κινδύνου είναι:

η παιδική κακοποίηση
η κοινωνική σύγκριση και αλληλεπίδραση των εφήβων
η υπερβολική κατανάλωση καφεΐνης, αλκοόλ και βενζοδιαζεπινών
η παρουσία ψυχικών διαταραχών στο οικογενειακό ιστορικό
τα στρεσσογόνα γεγονότα ζωής (οικονομικά, σωματική νόσος, διαζύγιο, πένθος)
ορμονικοί παράγοντες (υπερθυρεοειδισμός)

Κλινικές εικόνες

Διαταραχή άγχους αποχωρισμού
1. το υπερβολικό συναίσθημα άγχους και ανησυχίας, που νιώθει κάποιος όταν απομακρύνεται από ένα συγκεκριμένο πρόσωπο ή τόπο
2. το άτομο έχει συχνές σκέψεις ότι κοντινά του πρόσωπα θα πάθουν κακό ή εκείνο μπορεί να χαθεί ή να απαχθεί αν απομακρυνθεί από αυτά
3. το άτομο προβάλλει αντίσταση στο να φύγει από το σπίτι του, να κοιμηθεί εκτός ή να μεταφερθεί σε άλλο χώρο
4. μπορεί να έχει εφιάλτες με περιεχόμενο την απομάκρυνση, πονοκεφάλους, ναυτία ή και τάση για έμετο.
5. Εμφανίζεται περίπου στο 7% των ενηλίκων και στο 4% των παιδιών
Επιλεκτική αλαλία
1. Το άτομο δεν εκφέρει την άποψη του μπροστά σε συγκεκριμένες καταστάσεις ή σε συγκεκριμένα πρόσωπα παρά το γεγονός ότι έχει τη δυνατότητα να το κάνει
2. Εμφανίζεται κυρίως σε παιδιά και παρουσιάζεται πριν την ηλικία των 5 ετών
3. Κεντρικό ρόλο στην εμφάνιση της διαταραχής παίζει η προσωπικότητα και η στάση των γονέων.
4. Συνυπάρχει συχνά με την υπερβολική συστολή και το κοινωνικό άγχος, ενώ περίπου το 1% των ανθρώπων παγκοσμίως αναμένεται να επηρεαστούν από αυτή.
Ειδική φοβία (αίμα, ενέσεις και μεταγγίσεις, τραύμα, ιατρική περίθαλψη)
1. Αποτελούν τη μεγαλύτερη ενιαία κατηγορία αγχωδών διαταραχών
2. Πρόκειται για το συναίσθημα του πανικού, που κατακλύζει το άτομο, όταν έρχεται αντιμέτωπο με ένα συγκεκριμένο ερέθισμα ή κατάσταση.
3. Το άτομο παρουσιάζει έντονες φοβικές αντιδράσεις ή αποφυγή κάθε φορά που εμφανίζεται το συγκεκριμένο αντικείμενο για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα.
4. Δεν μπορεί να διαχειριστεί το άγχος αυτό με αποτέλεσμα να δυσφορεί αλλά και να υπολειτουργεί.
5. Υπολογίζεται ότι περίπου το 5-12% του πληθυσμού παγκοσμίως πάσχει από αυτή τη διαταραχή.
Κοινωνική αγχώδης διαταραχή (κοινωνική φοβία)
1. Τα άτομα βιώνουν έντονο φόβο ή άγχος για μια ή και περισσότερες κοινωνικές καταστάσεις στις οποίες το άτομο μπορεί να παρακολουθείται από άλλους
2. Πρόκειται για τον επίμονο φόβο του ατόμου μήπως δεχθεί κριτική, ταπεινωθεί ή νιώσει αμηχανία μπροστά σε μία δημόσια κοινωνική αλληλεπίδραση
3. Συνήθως, η κοινωνική φοβία συνοδεύεται και από έντονα σωματικά συμπτώματα (κοκκίνισμα, εφίδρωση, δυσκολία στην άρθρωση)
Διαταραχή πανικού
1. Το άτομο βιώνει επαναλαμβανόμενα επεισόδια έντονου τρόμου και ανησυχίας, που συνήθως συνοδεύονται και από σωματικά συμπτώματα (τρέμουλο, σύγχυση της σκέψης, ζαλάδα, ναυτία, δυσκολία στην αναπνοή, αποπραγματοποίηση)
2. Η διάρκεια τους κυμαίνεται από μερικά λεπτά έως αρκετές ώρες.
3. Πολύ συχνά το άτομο εμφανίζει προσβολές πανικού κατά τη διάρκεια της νύχτας.
4. Ο φόβος της επανάληψης τους κάνει το άτομο να αποφεύγει τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και να αναπτύσσει κοινωνική φοβία ή και αγοραφοβία.
Αγοραφοβία
1. Η αγοραφοβία συμβολίζει την ανάγκη του ατόμου να γνωρίζει, ότι διαθέτει ένα δρόμο διαφυγής ή ότι μπορεί να αναζητήσει τη βοήθεια κάποιου για να σωθεί, κυρίως όταν βρίσκεται στο εσωτερικό κλειστών χώρων ή σε περιβάλλον που εκλαμβάνει ως απειλητικό.
2. Τέτοιες καταστάσεις μπορεί να είναι η χρήση μεταφορικών μέσων, εξωτερικοί ή εσωτερικοί χώροι, το να περιμένει στην ουρά ή να βρίσκεται ανάμεσα σε πλήθος, το να είναι εκτός σπιτιού μόνος/η.
3. Κοινό σύμπτωμα, είναι η ανάγκη του ατόμου να εντοπίζει μία πόρτα ή κάποια άλλη πιθανή οδό διαφυγής οπουδήποτε και αν βρίσκεται.
Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή
1. Μακροχρόνια αίσθηση γενικευμένης ανησυχίας, που δεν μπορεί να αποδοθεί σε κάποιο συγκεκριμένο αντικείμενο ή κατάσταση
2. Συνοδεύεται από τρία ή περισσότερα από τα ακόλουθα συμπτώματα:
  1. έντονη ανησυχία,
  2. κόπωση,
  3. προβλήματα συγκέντρωσης,
  4. ευερεθιστότητα,
  5. ένταση στους μύες
  6. διαταραχές στον ύπνο
3. Χαρακτηριστική εικόνα είναι ένας άνθρωπος που αγχώνεται για καθημερινά απλά πράγματα όπως καταστάσεις στη δουλεία, στο σπίτι ή στην οικογένεια με αποτέλεσμα αυτό να δημιουργεί αίσθημα κόπωσης
Αγχώδης διαταραχή αποδιδόμενη στη χρήση φαρμάκων / ουσιών
1. Εμφανίζεται κάθε φορά που το άτομο λαμβάνει μια φαρμακευτική ουσία
2. Τα συμπτώματα άγχους δεν πρέπει να προϋπάρχουν της χρήσης της ουσίας
3. η ουσία πρέπει να είναι γνωστή για τη δυνατότητα της να προκαλεί συμπτώματα πανικού στο άτομο που θα εκτεθεί σε αυτή
Αγχώδης διαταραχή οφειλόμενη σε άλλη Ιατρική Κατάσταση
Άλλες κατηγορίες προσδιοριζόμενων αγχωδών διαταραχών
Απροσδιόριστη αγχώδης διαταραχή

Θεραπεία

Οι περισσότερες κατηγορίες αγχωδών διαταραχών και φοβιών σήμερα θεραπεύονται. Η προτεινόμενη θεραπεία περιλαμβάνει:

Φαρμακευτική αντιμετώπιση
Ψυχοθεραπευτική προσέγγιση

Σε επίπεδο φαρμακοθεραπείας, η χορήγηση αντικαταθλιπτικών έχει φανεί, πως ανακουφίζει τους ασθενείς από τα ενοχλητικά συμπτώματα και τους βοηθά να επανακτήσουν άμεσα τη λειτουργικότητα τους.

Συγχρόνως, η παροχή συμβουλευτικής ψυχοθεραπείας με γνωσιακό συμπεριφορικό προσανατολισμό έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματική μέχρι σήμερα για τα άτομα που πάσχουν από αγχώδεις διαταραχές.

Διαφοροδιάγνωση

Για να διαγνωστεί ένα άτομο με μία αγχώδη φοβική διαταραχή θα πρέπει να βιώνει επαναλαμβανόμενα συμπτώματα στρες και φόβου, σχετικά με ένα συγκεκριμένο ερέθισμα ή μία κατάσταση, για τουλάχιστον έξι μήνες, και το γεγονός αυτό, να επηρεάζει σε πολύ σημαντικό βαθμό την καθημερινή του λειτουργικότητα. Σε κάθε περίπτωση, η διάγνωση μιας διαταραχής άγχους προϋποθέτει τον αποκλεισμό μίας συγκεκριμένης οργανικής αιτιολογίας. Επίσης, πολλά φάρμακα μπορούν να προκαλέσουν ή να επιδεινώσουν το άγχος (π.β., καφεΐνη, καπνός, κοκαΐνη και αμφεταμίνες). Τέλος, οι αγχώδεις διαταραχές εμφανίζουν υψηλή συννοσηρότητα με ορισμένες διακριτές ψυχικές διαταραχές, όπως είναι η μείζον καταθλιπτική διαταραχή, οι διαταραχές προσωπικότητας και η διαταραχή χρήσης ουσιών.

Σεξουαλική Λειτουργία

Πολλές μελέτες έχουν κατά καιρούς δείξει την μεγάλη συσχέτιση ανάμεσα στο άγχος και την σεξουαλικότητα του ατόμου. Η ένταση που βιώνουν καθημερινά τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες μεταφέρεται συχνά από την καθημερινότητα στο σπίτι. Ίσως το στρες, το έντονο άγχος, οι απαιτητικοί και κουραστικοί ρυθμοί που απαιτεί η σύγχρονη καθημερινότητα, να είναι οι σημαντικότεροι παράγοντες που συμβάλλουν στη μείωση της σεξουαλικής επιθυμίας.

Επιπλέον, έντονο είναι το άγχος και για την ίδια τη σεξουαλική επαφή, κάτι που φαίνεται να απασχολεί κυρίως τους άνδρες. Ένα πολύ μεγάλο μέρος του ανδρικού πληθυσμού πριν, αλλά και κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής πράξης απασχολεί το μυαλό του με σκέψεις και ερωτήματα για το πόσο «καλά μπορεί να τα καταφέρει». Ο άνδρας ανησυχεί για τη σεξουαλική του εικόνα και το σεξουαλικό του ρόλο βιώνοντας το άγχος επίδοσης για το πόσο καλός εραστής θα φανεί στα μάτια της συντρόφου του. Αναπάντητα ερωτήματα απασχολούν τη σκέψη του και τον εμποδίζουν να απολαύσει το σεξ. Άγχος για την απόκτηση στύσης, άγχος για τη διατήρηση στύσης, άγχος για την ικανοποίηση της συντρόφου, άγχος για το μέγεθος του πέους, είναι μερικές μόνο από τις σκέψεις που κάνει το άτομο και συνδέονται τόσο με την ανάπτυξη όσο και με τη διατήρηση κάποιας σεξουαλικής δυσλειτουργίας.

Πολλές μελέτες έχουν δείξει, πως το έντονο άγχος, συνδέεται, προκαλεί και συντηρεί προβλήματα στύσης και πρόωρης εκσπερμάτισης στους άνδρες. Το άγχος για τη σεξουαλική λειτουργία δημιουργεί έντονη πίεση στο άτομο και η εμφάνιση κάποιας σεξουαλικής δυσλειτουργίας συνοδεύεται από ακόμη μεγαλύτερο άγχος, το οποίο επιδεινώνει περισσότερο την ψυχική κατάσταση του ατόμου και κατά συνέπεια και το πρόβλημα. Δημιουργείται ένας «φαύλος κύκλος» αρνητικών σκέψεων, υποθέσεων και ενοχών, όπου το άγχος προκαλεί κάποια σεξουαλική δυσλειτουργία, αυτή προκαλεί μεγαλύτερο άγχος και έτσι η σεξουαλική δυσλειτουργία επιδεινώνεται κάνοντας το άτομο να υποφέρει ακόμα πιο πολύ.

Η ομοφοβία, ως όρος εισήχθη το 1969 και αναφέρεται στο μίσος και τη μισαλλοδοξία για τους ομοφυλόφιλους άνδρες και γυναίκες, καθώς και στον παράλογο φόβο για στενή επαφή μαζί τους. Έκτοτε έχει γίνει αντικείμενο μελέτης σε πολλές έρευνες το κατά πόσο η ομοφοβία, ως αντίληψη και ιδεολογία, έχει προεκτάσεις και στην ψυχική υγεία του ατόμου. Ορισμένα από τα συμπεράσματα των επιστημόνων είναι τα εξής:

Όσο καλύτερη είναι η ψυχική υγεία ενός ατόμου, τόσο λιγότερες πιθανότητες υπάρχουν να είναι ομοφοβικό.
Άτομα με φοβική και αποφευκτική συμπεριφορά, παρουσιάζονται σημαντικά πιο ομοφοβικά σε σχέση με εκείνα που ένιωθαν ασφαλή στις στενές σχέσεις.
Τα υψηλά επίπεδα εχθρότητας και θυμού μετρούμενα ως ενδείξεις ψυχωτισμού, συνδέονται με την ομοφοβία

Οι Υπηρεσίες μας

Το Ινστιτούτο Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας Δρ. Θάνου Ασκητή, διαθέτοντας μακροχρόνια εμπειρία πάνω στον τομέα της διαχείρισης των διαταραχών προσωπικότητας παρέχει τις ακόλουθες υπηρεσίες:

Ψυχιατρική Εκτίμηση
Φαρμακευτική Ενίσχυση
Ατομική Συμβουλευτική και Ψυχοθεραπεία