Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (ΙΔΨ) και Σεξουαλικότητα

Η Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή ανάγεται στο 2-3% του γενικού πληθυσμού και αποτελεί 4^η σε συχνότητα ψυχική διαταραχή. Σε διαφυλικό επίπεδο, δεν έχουν βρεθεί διαφορές ούτε σε συχνότητα αλλά ούτε σε βαρύτητα συμπτωμάτων ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες. Φαίνεται όμως να επηρεάζει συχνότερα άτομα που έχουν υψηλό μορφωτικό επίπεδο και υψηλή οικονομική θέση.

Η αιτιοπαθογένεια της διαταραχής αυτής, αν και δεν είναι απόλυτα γνωστή, θεωρείται πολυπαραγοντική. Με βάση πρόσφατες έρευνες και επικρατέστερες προσεγγίσεις , η αιτιολογία των συγκεκριμένων διαταραχών βασίζεται στη συνεργεία 4 αξόνων:

1. Δυσλειτουργία στα νευροδιαβιβαστικά συστήματα όπως σεροτονεργικό. Βρέθηκαν χαμηλότερα επίπεδα σεροτονίνης σε περιοχές του εγκεφάλου ατόμων με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή.
2. Γενετικές έρευνες έχουν δείξει συσχέτιση με κληρονομικούς παράγοντες. Τα γονίδια φαίνονται να εμπλέκονται εν μέρει στην εμφάνιση της παρούσας νόσου.
3. Περιβαλλοντικοί-κοινωνικοί παράγοντες: καταστάσεις έντονου άγχους και πίεσης ενδέχεται να επηρεάσουν γενετική προδιάθεση για την εκδήλωση της παρούσας διαταραχής.
4. Εγκέφαλος: απεικονίσεις σε τμήματα του εγκεφάλου μέσω PET και fMRI, έχουν δείξει ότι τα άτομα με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή παρουσιάζουν διαφορετική δραστηριότητα σε μέρη του εγκεφάλου όπως: στον κερκοφόρο πυρήνα.

Α. Ιδεοληψίες

1. Μόλυνση (πχ. σωματικά υγρά, μικρόβια, περιβαλλοντική μόλυνση)
2. Απώλεια ελέγχου (πχ. φόβος ότι μπορεί να λειτουργήσει παρορμητικά βλάπτοντας τον εαυτό του ή τρίτους)
3. Τελειομανία (πχ. αίσθηµα έντονης ανάγκης του ατόµου να γνωρίζει ή να θυµάται κάτι, βαρύτητα σε λεπτομέρειες)
4. Πρόκληση κακού (πχ. Φόβος ότι το άτοµο θα είναι υπεύθυνο για κάποιο καταστροφικό γεγονός)
5. Σεξουαλικές ιδεοληψίες (πχ. απαγορευµένες ή διαστροφικές σεξουαλικές σκέψεις ή εικόνες)
6. Θρησκευτικές ιδεοληψίες (πχ. έγνοια του ατόµου να µην εξοργίσει τον Θεό, να µην βλασφηµήσει)
7. Άλλες ιδεοληψίες (πχ. Προληπτικές ιδέες περί τυχερών αριθµών, χρωµάτων)

Β. Ψυχαναγκασμοί

1. Καθαριότητα (πχ. υπερβολικά συχνό πλύσιµο των χεριών)
2. Έλεγχος/επιβεβαίωση (πχ. ελέγχει εάν έχει κάνει κάποιο λάθος)
3. Επανάληψη (πχ. επαναλαµβανόµενες σωµατικές κινήσεις)
4. Νοητικοί ψυχαναγκασμοί (πχ. αντικατάσταση κάποιας «κακής» λέξης µε κάποια «καλή» για να ακυρωθεί η πρώτη)
5. Άλλοι ψυχαναγκασμοί (πχ. τοποθέτηση αντικειµένων σε σειρά, αποφυγή καταστάσεων που πιθανόν να πυροδοτήσουν ψυχαναγκασµούς)

Ο συνδυασμός φαρμακευτικής αγωγής και γνωσιακής-συμπεριφορικής θεραπείας θεωρείται ο πιο αποτελεσματικός τρόπος επιτυχούς αντιμετώπισης της Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής.

Η φαρμακευτική θεραπεία βασίζεται στους εκλεκτικούς αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs). Oι δόσεις που χρησιμοποιούνται είναι συνήθως υψηλότερες από αυτές που χορηγούνται για τη θεραπεία άλλων ψυχικών διαταραχών (π.χ. κατάθλιψη και αγχώδεις διαταραχές) και το χρονικό διάστημα που απαιτείται μέχρι την έναρξη της δράσης είναι μεγαλύτερο. Αξίζει να σημειωθεί ότι η σταδιακή μείωση ή διακοπή της αγωγής δεν πρέπει να αποφασίζεται από τον ασθενή, διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος της υποτροπής και της εμφάνισης πιο επώδυνων συμπτωμάτων.

Η πιο συχνή και αξιόπιστη μέθοδος της γνωσιακής-συμπεριφορικής θεραπείας είναι η έκθεση στο άγχος με ταυτόχρονη παρεμπόδιση συμπεριφοράς-αντίδρασης, όπου ο ασθενής κάνει τη σκέψη που τον ενοχλεί αλλά δεν υποκύπτει στον ψυχαναγκασμό, ο οποίος ουσιαστικά ευθύνεται για τη διατήρηση και τη διόγκωση του προβλήματος. Επιπλέον, η συγκεκριμένη ψυχοθεραπευτική προσέγγιση στοχεύει στη μείωση της υπερεκτίμησης του κινδύνου και της προσωπικής ευθύνης για την αποτροπή του που συχνά κυριαρχεί στον τρόπο σκέψης των ιδεοψυχαναγκαστικών ατόμων.

Σύμφωνα με το ψυχιατρικό εγχειρίδιο dsm 5, για να διαγνωστεί ένα άτομο με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή θα πρέπει να πληροί τα εξής κριτήρια:

1. Να παρουσιάζει ιδεοληψίες ή/και ψυχαναγκασμούς
2. Οι ιδεοληψίες και οι ψυχαναγκασμοί να είναι χρονοβόροι ή να προκαλούν σημαντική ενόχληση ή έκπτωση στην κοινωνική/επαγγελματική ή άλλες σημαντικές περιοχές λειτουργικότητας του ατόμου.
3. Τα συμπτώματα να μην οφείλονται σε κατάχρηση ουσιών (αλκοόλ/ναρκωτικά) ή χρήσης φαρμάκων.
4. Η διαταραχή να μην εξηγείται καλύτερα με συμπτώματα άλλης ψυχιατρικής διαταραχής, όπως σωματομορφική διαταραχή, διαταραχή αποθησαύρισης, τριχοτιλλομανία, διαταραχή εκδορών.

Πολλοί άντρες, οι οποίοι πάσχουν από ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, χαρακτηρίζονται από τελειομανία σχετικά με τον τρόπο που θα προσεγγίσουν και θα φλερτάρουν μια γυναίκα. Επιπλέον, συνεχώς επιβαρύνονται με παράλογες σκέψεις (π.χ. άγχος επίδοσης, φοβία μικρού πέους,) και δεν χαλαρώνουν ποτέ, με αποτέλεσμα να μην έχουν μια υγιή σεξουαλική ζωή. Οι πιο συχνές σεξουαλικές δυσλειτουργίες των αντρών με ιδεο-ψυχαναγκαστική διαταραχή είναι οι εξής:

• Μειωμένη ερωτική επιθυμία
• Στυτική δυσλειτουργία
• Πρόωρη ή ανεσταλμένη εκσπερμάτιση

Αντιστοίχως, σεξουαλικές δυσλειτουργίες εμφανίζουν πολλές γυναίκες που πάσχουν από ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, καθώς ταλαιπωρούνται από ιδεοληψίες (π.χ. φοβία μόλυνσης από σωματικά υγρά ή μικρόβια) και δεν αφήνουν τον εαυτό τους ελεύθερο να νιώσει σεξουαλική απόλαυση. Οι συνηθέστερες σεξουαλικές δυσλειτουργίες των γυναικών, που έχουν διαγνωστεί με OCD, είναι:

• Υποτονική ερωτική επιθυμία
• Διαταραχή οργασμού

Ορισμένες από τις σεξουαλικές ιδεοληψίες είναι οι παρακάτω που συσχετίζονται με παραφιλικού τύπου διαταραχές:

• Απαγορευμένες ή διαστροφικές σεξουαλικές σκέψεις ή εικόνες
• Απαγορευμένες ή διαστροφικές σεξουαλικές παρορμήσεις προς άλλα άτομα
• Ιδεοληψίες για την ομοφυλοφιλία
• Σεξουαλικές ιδεοληψίες για παιδιά
• Σεξουαλικές ιδεοληψίες αιμομιξία
• Ιδεοληψίες για επιθετική σεξουαλική συμπεριφορά προς άλλα άτομα

Το Ινστιτούτο Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας Δρ. Θάνου Ασκητή, διαθέτοντας μακροχρόνια εμπειρία πάνω στον τομέα της διαχείρισης της Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής παρέχει τις ακόλουθες υπηρεσίες:

• Ψυχιατρική Εκτίμηση
• Φαρμακευτική Ενίσχυση
• Ατομική Συμβουλευτική και Ψυχοθεραπεία