Τσιγάρο: ο τοξικός φίλος του ανθρώπου…μια σχέση πολυσυζητημένη που κρατά καλά για τουλάχιστον έναν αιώνα. Δυστυχώς όμως, η φιλία αυτή σκοτώνει κάθε χρόνο 8 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως, ενώ περίπου 1 εκατομμύριο άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους ως παθητικοί καπνιστές (WHO, 2018)! Η πορεία της βλαβερής αυτής συνήθειας μέσα στο χρόνο, ξεκινά στις αρχές του 20ου αιώνα με τημετάβαση από τον ακατέργαστο καπνό των ινδιάνων της νότιας Αμερικής, στο βιομηχανικό τσιγάρο. Η βιομηχανία του καπνού αρχίζει να γνωρίζει χρυσές εποχές, με την έναρξη του Α παγκοσμίου πολέμου όπου το κάπνισμα λαμβάνει μαζική μορφή. Οι στρατιώτες κάτω από την ψυχολογική πίεση και την καθημερινή επαφή με το θάνατο, αναζητούσαν το τσιγάρο ως τρόπο αγχόλυσης και ανακούφισης, μέχρι να ριχτούν ξανά στην μάχη.
Παρόλα αυτά, ο εθισμός στη νικοτίνη δεν σταμάτησε στο μέτωπο του πολέμου, αλλά έκανε δυνατά την εμφάνισή του μέσα στις κοινωνίες, ως σύμβολο δύναμης, ελευθερίας και εξουσίας. Το σεξ αρχίζει να ταυτίζεται με το κάπνισμα, μέσα απόδιαφημίσεις, ταινίες και μουσική. Όλοι θυμόμαστε τον καουμπόι της malboro, ο οποίος λανσάρεται ως το ανδρικό πρότυπο και ο δεινός εραστής, ενώ μεταγενέστερα οι γόηδες του Hollywood αλλά και του ελληνικού κινηματογράφου, όπως ο Σον Κόνερι και ο Νίκος Κούρκουλος, προωθούνται ως τα απόλυτα αρσενικά που κατακτούν όμορφες γυναίκες, έχοντας ένα τσιγάρο ή και ένα πούρο στο στόμα, ως ένδειξη αρρενωπότητας, πλούτου και κύρους! Η διαφήμιση του καπνού δεν αφήνει εκτός ούτε τη γυναίκα, η οποία τη δεκαετία του ’60, μετά τα πρώτα φεμινιστικά κινήματα και τη σεξουαλική της απελευθέρωση, υιοθετεί την ανδρική, μέχρι τότε, συνήθεια του καπνίσματος. Οι διαφημίσεις της εποχής παρουσιάζουν μια ελκυστική, ανεξάρτητη και δυναμική γυναίκα στο πίσω κάθισμα μιας πανάκριβης Buick που περιμένει τον άνδρα να της ανάψει το τσιγάρο, προκειμένου να απολαύσει την αγαπημένη της συνήθεια. Το «image» λοιπόν του τσιγάρου αρχίζει να συνδέεται με τη θηλυκότητα και την αρρενωπότητα, ενώ ερωτικές σκηνές ταινιών το προβάλλουν μετά το σεξ ως μια κλασική κίνηση που υποδηλώνει ικανοποίηση και απόλαυση αυτού που προηγήθηκε… Η σκηνή όμως αυτή δεν αντικατοπτρίζει τη πραγματικότητα και αποκρύπτει την τραγική αλήθεια: το τσιγάρο «σκοτώνει» το σεξ! Η εικόνα ενός χρόνιου καπνιστή με γερασμένο δέρμα, κίτρινα δόντια και νύχια, με ανάσα που μυρίζει σαν τασάκι, κάθε άλλο παρά ερωτική φαντάζει!
Σήμερα, είναι πλέον αποδεχτό πως ο ανθρώπινος οργανισμός υποφέρει κάθε φορά που ανάβουμε ένα τσιγάρο…Οι επιπτώσεις του καπνού δεν περιορίζονται όμως μόνο στα καρδιαγγειακά προβλήματα, στον καρκίνο του πνεύμονα, στις λοιμώξεις του αναπνευστικού και στα εμφράγματα, αλλά έχουν συσχετιστεί και με τις περισσότερες σεξουαλικές δυσλειτουργίες και προβλήματα γονιμότητας, τόσο στον άνδρα όσο και στη γυναίκα. Το κάπνισμα «σκοτώνει» τη στύση του άνδρα, φαίνεται να υποστηρίζουν τα σύγχρονα ερευνητικά δεδομένα. Ο καπνός του τσιγάρου που περιέχει 7.000 χημικές ουσίες, αποτελεί παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση στυτικής δυσλειτουργίας, καθώς επιδρά στο εσωτερικό τμήμα των αιμοφόρων αγγείων. Επιπρόσθετα, η νικοτίνη φαίνεται να επηρεάζει αρνητικά την παραγωγή και τη διαθεσιμότητα του νιτρικού οξειδίου (Νitric Οxide), το οποίο ευθύνεται για τη χάλαση των λείων μυϊκών ινών στο πέος ώστε να επιτευχθεί η στύση.
Οι καπνιστές (περισσότερα από 20 τσιγάρα ημερησίως) διατρέχουν 50% υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης στυτικής δυσλειτουργίας, σε σύγκριση με τους μη καπνιστές, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό σε πρώην καπνιστές ανέρχεται στο 20%.Επίσης, τα άτομα που πάσχουν από διαβήτη, υπέρταση και υπερλιπιδαιμία και καπνίζουν, έχουν 26 φορές περισσότερες πιθανότητες εμφάνισης στυτικού προβλήματος. Σύμφωνα με πρόσφατη επιστημονική ανασκόπηση του British Journal of Urology, οι άνδρες που μπήκαν σε πρόγραμμα διακοπής του τσιγάρου, μετά από 3 μήνες παρουσίασαν μεγαλύτερη διάρκεια και σκληρότητα στύσης καθώς και ευκολότερη διέγερση. Μάλιστα, φαίνεται πως η πιθανότητα εμφάνισης στυτικής δυσλειτουργίας αυξάνεται όσο αυξάνεται και η ποσότητα των τσιγάρων.
Ανεπηρέαστη όμως, δεν φαίνεται να μένει ούτε η σεξουαλική λειτουργία των γυναικών, που υιοθετούν μία καπνιστική συμπεριφορά. Σε πρόσφατη έρευνα φάνηκε πως οι χρόνιες καπνίστριες αντιμετωπίζουν προβλήματα σεξουαλικής επιθυμίας, ενώ πάνω από τις μισές ανέφεραν πως το σεξ δεν ήταν απολαυστικό. Το κάπνισμα έχει συνδεθεί με την κολπική ξηρότητα, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε επώδυνες σεξουαλικές επαφές, στη μείωση της αίσθησης της ηδονής και στη δυσκολία κλειτοριδικού οργασμού.
Φυσικά ούτε το ανθρώπινο αναπαραγωγικό σύστημα θα μπορούσε να «ξεφύγει» από τις βλαβερές επιπτώσεις του καπνίσματος. Οι τοξικές και καρκινογόνες ουσίες του τσιγάρου επηρεάζουν την ποσότητα, την κινητικότητα και τη μορφολογία του σπέρματος αλλά και αυξάνουν τις πιθανότητες εμφάνισης παθολογικών μορφών σπερματοζωαρίων. Επιπρόσθετα,οι γυναίκες που είναι συστηματικά καπνίστριες φαίνεται να αντιμετωπίζουν περισσότερες πιθανότητες εξωμήτριας κύησης, βλάβης στα ωάρια και στις ωοθήκες, αυξάνοντας κατά πολύ το κίνδυνο υπογονιμότητας, ενώ εκείνες καπνίζουν κατά την κύηση αυξάνουν την πιθανότητα επιπλοκών ακόμη και αποβολής. Σύμφωνα με την Αμερικανική Ακαδημία Αναπαραγωγικής Ιατρικής (ASRM), οι επιπτώσεις στα ωάρια και στις ωοθήκες ενδέχεται να προκαλέσουν ακόμη και κίνδυνο πρόωρης έναρξης της εμμηνόπαυσης, έως και 4 χρόνια νωρίτερα. Η σχέση τσιγάρου και γονιμότητας φαίνεται να είναι δοσοεξαρτόμενη: όσα περισσότερα τσιγάρα τόσο περισσότερες πιθανότητες υπογονιμότητας, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει πως εκείνοι που καπνίζουν λιγότερο από 10 τσιγάρα την ημέρα ή ανήκουν στην κατηγορία των παθητικών καπνιστών διαφεύγουν από τον κίνδυνο.
Την επόμενη φορά λοιπόν, που θα θέλουμε να ανάψουμε τσιγάρο ας αναλογιστούμε τις συνέπειες της βλαβερής αυτής συνήθειας στην γονιμότητα και τη σεξουαλική μας ζωή! Ένα τσιγάρο αρκεί για να στερήσει από εμένα και τη σύντροφό μου δευτερόλεπτα ζωής. Το σεξ προϋποθέτει υγεία και για αυτό το λόγο το τσιγάρο δεν έχει καμία θέση σε αυτό. Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια του Ιταλού μουσικού Arturo Toscanini (1867-1957): «Φίλησα το πρώτο μου κορίτσι και κάπνισα το πρώτο μου τσιγάρο την ίδια μέρα. Δεν είχα ξανά χρόνο για κάπνισμα από τότε»!
Δυστυχώς στην Ελλάδα το κάπνισμα είναι μια συνηθισμένη εικόνα, ακόμα και μέσα σε εσωτερικούς χώρους. Υπολογίζεται πως οι ενεργοί καπνιστές ανέρχονται στα 3.8 εκατομμύρια, από τους οποίους τα 2.3 εκατομμύρια είναι άνδρες (WHO,2018). Τα απογοητευτικά αυτά νούμερα μας κατατάσσουν στην πρώτη θέση με τους περισσότερους καπνιστές στην Ευρώπη, καταδεικνύοντας ολοένα και περισσότερο την ανάγκη για εφαρμογή του αντικαπνιστικού νόμου. Στην Ελλάδα, το κάπνισμα απαγορεύτηκε στους κλειστούς δημόσιους χώρους και τους χώρους εργασίας από την 1η Σεπτεμβρίου 2010. Παρόλα αυτά οι μέχρι τώρα προσπάθειες της εκάστοτε πολιτείας έχουν ναυαγήσει, μιας και τα μέτρα δεν εφαρμόζονται ποτέ.
Παπαδόπουλος Περικλής
Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπευτής,
Επιστημονικός Συνεργάτης Ι.Ψ.Σ.Υ