Τι κρατάει την γυναίκα σε μια κακοποιητική σχέση;
Η ενδοοικογενειακή βία είναι ένα φαινόμενο το οποίο έχει λάβει ανησυχητικές διαστάσεις παγκοσμίως, ειδικά μετά την έλευση της πανδημίας Covid-19. Κατά την περίοδο της πρώτης καραντίνας στην Ελλάδα, σύμφωνα με το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων, τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας αυξήθηκαν κατά 400% με το 61% των θυμάτων να είναι σύζυγοι/σύντροφοι και το 10% να αφορά παιδιά. Μια από τις πρώτες σκέψεις που περνάει από το μυαλό κάποιου που ακούει για ένα τέτοιο περιστατικό είναι η απορία «γιατί κάθεται και δεν φεύγει;». Διεργασίες οι οποίες είναι αόρατες στους εξωτερικούς παρατηρητές λαμβάνουν χώρο εντός του ζευγαριού. Πιο συγκεκριμένα, ο φαύλος κύκλος που σχηματίζεται δεν αφήνει το θύμα να συνειδητοποιήσει τι του συμβαίνει και το κρατά αλυσοδεμένο στον θύτη. Ο φαύλος αυτός κύκλος είναι η θεωρία της ψυχολόγου Lenore Walker και αποτελείται από 3 μέρη: την φάση «δημιουργίας έντασης», την φάση του «οξέος συμβάντος κακοποίησης», και την «φάση του μήνα του μέλιτος».
• Κατά την διάρκεια της πρώτης φάσης υπάρχει κυρίως λεκτική βία και ίσως μικροεπεισόδια σωματικής βίας, αλλά βασικά υπάρχει ένταση ανάμεσα στο ζευγάρι. Αυτή η φάση μπορεί να κρατήσει από μέρες έως μήνες – ακόμα και χρόνια. Όσο περνάει ο καιρός τα μικροεπεισόδια αυξάνουν σε ένταση και επίπεδα βίας. Σ’ αυτήν τη φάση η γυναίκα μπορεί να αναλάβει την ευθύνη, ρίχνοντας ουσιαστικά το φταίξιμο πάνω της ως αποτέλεσμα φράσεων του συντρόφου όπως «κοίτα τι με οδήγησες να κάνω!». Η γυναίκα προσπαθεί να αιτιολογήσει την σκληρή συμπεριφορά του συντρόφου-θύτη με εξωγενείς παράγοντες όπως προβλήματα στην εργασία του η με δικές της συμπεριφορές – «δεν είχα έτοιμο το βραδινό όταν γύρισε απ’ τη δουλειά». Αυτές οι σκέψεις δεν της επιτρέπουν να δει καθαρά το πρόσωπο του θύτη, ό,τι κι αν κάνει για να το αντιμετωπίσει δεν θα έχει αποτέλεσμα και οδηγείται στο «σημείο βρασμού».
• Το «οξύ συμβάν κακοποίησης» στον κύκλο μπορεί να είναι το πιο σύντομο, κρατώντας κατά μέσο όρο 2-24 ώρες αλλά είναι μακράν το πιο τραυματικό. Η βία σε αυτό το στάδιο είναι πολύ έντονη και μπορεί να είναι λεκτική, σωματική, σεξουαλική αλλά και συναισθηματική. Σε αυτήν τη φάση ο θύτης θα δείξει τα πραγματικά επίπεδα βίας που είναι ικανός να φτάσει καθώς χάνει κάθε έλεγχο. Ο ίδιος ίσως θεωρεί ότι τον προκάλεσε εκείνη και ότι ίσως πρέπει να της «δώσει ένα μάθημα».
• Η τρίτη φάση, του «μήνα του μέλιτος» είναι η φάση κατά την οποία ο θύτης αναγνωρίζει ότι «το παρατράβηξε» και θα προσπαθήσει να επανορθώσει. Θα απολογηθεί επανειλημμένα στη σύντροφο του, θα ικετέψει, θα κάνει μεγαλειώδεις και ρομαντικές κινήσεις για να της δείξει την μεταμέλεια του και θα προσπαθήσει να δείξει ότι έχει αλλάξει. Όλα αυτά βεβαίως δεν ισχύουν και ο κύκλος αργά ή γρήγορα θα ξεκινήσει από την αρχή.
Η ενημέρωση λοιπόν των γυναικών είναι μείζονος σημασίας ώστε να μπορούν να αναγνωρίσουν τέτοιου είδους συμπεριφορές στην αρχή τους και να εγκαταλείψουν μια τέτοια παθογενή σχέση όσο το δυνατόν γρηγορότερα και με τις μικρότερες για την σωματική και την ψυχική υγεία τους επιπτώσεις.
Πηγή: Wilson, J. K. (2019). Cycle of Violence. The Encyclopedia of Women and Crime, 1-5.
Learn More
Βία ανηλίκων: γιατί συμβαίνει και τρόποι αντιμετώπισης
Χαρακτηριστική είναι η αύξηση που παρατηρούμε στα φαινόμενα βίαιης συμπεριφοράς από και ανάμεσα σε ανηλίκους, είτε με την μορφή σχολικού εκφοβισμού (bullying), είτε μέσω της δράσης παιδικών «συμμοριών». Και βέβαια σε αυτήν την ανοδική τάση έχει συμβάλει πλήθος παραγόντων μεταξύ των οποίων η αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας, η κοινωνική αποστασιοποίηση και οι συνθήκες εγκλεισμού, η έλλειψη επικοινωνίας.
Αν λάβουμε υπόψη την 10ετή οικονομική κρίση που ξεκίνησε το 2008 και μετέπειτα την έλευση της πανδημίας Covid-19 καταλαβαίνουμε πόσο έχει συμπιεστεί η Ελληνική κοινωνία γενικότερα, αλλά και η οικογένεια ειδικότερα. Η πανδημία ανέδειξε τις παθογένειες που υπήρχαν και έφερε ανασφάλεια, μειωμένη ανοχή στη δυσφορία και θυμό στους κόλπους της οικογένειας. Αυτό έχει ως απόρροια την έλλειψη επικοινωνίας και οριοθέτησης ακόμα και την παραμέληση των παιδιών από τους γονείς. Επιπλέον, δεν είναι λίγες οι φορές που η βίαιη συμπεριφορά των παιδιών αποτελεί αντανάκλαση της βίας που μπορεί να υφίστανται τα ίδια ή κάποιο άλλο μέλος της οικογένεια τους.
Τα παιδιά που εισέρχονται στην περίοδο της εφηβείας, σε αυτήν την ηλικία της σύγκρουσης, της αμφισβήτησης, της αντίδρασης και της παρόρμησης, βιώνουν ήδη μια πληθώρα ψυχοφυσιολογικών αλλαγών, στην οποία καλούνται να προσαρμοστούν. Χαρακτηριστικό αυτής της ηλικιακής περιόδου είναι η ανάγκη να προσδιορίσουν τη ταυτότητα τους και να ανήκουν κάπου. Όταν, λοιπόν, οι σχέσεις με τους γονείς είναι φτωχές, απόμακρες ή και συγκρουσιακές, οι έφηβοι ενδέχεται να χάσουν τον προσανατολισμό τους και να αναζητήσουν τη λύση ακόμα και στη χρήση ουσιών, όπως αλκοόλ ή χασίς, μέσω της οποίας μπορεί να αισθάνονται ότι αποκόπτονται από την γονεϊκή επιρροή και ταυτίζονται με τους συνομηλίκους.
Ο ρόλος του σχολείου είναι μείζονος σημασίας στην ανάπτυξη της προσωπικότητας και την καλλιέργεια κοινωνικών δεξιοτήτων στο παιδί. Ωστόσο, είναι ένας τομέας που έχει δεχτεί πλήγμα λόγω του κορωνοϊού, με τις συνθήκες καραντίνας που επιβλήθηκαν. Σαν αποτέλεσμα, τα παιδιά κλείστηκαν στο σπίτι, αποκόπηκαν και από τους φίλους αλλά και από την επιρροή των εκπαιδευτικών, εστιάζοντας το ενδιαφέρον τους στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης και σε ηλεκτρονικά παιχνίδια, που ενίοτε αναπαράγουν την βία, σαν τρόπο εκτόνωσης και έκφρασης. Όλα τα παραπάνω κάνουν πρόδηλη μια κρίση αξιών που περνάμε και την οποία αντιλαμβάνονται και τα ίδια τα παιδιά.
Η συνεργασία γονέων και εκπαιδευτικής κοινότητας αλλά και των γονέων με τα παιδιά τους κρίνεται σκόπιμη όχι μόνο για την αντιμετώπιση των φαινομένων βίαιης συμπεριφοράς από τα παιδιά αλλά κυρίως για την πρόληψη τους. Συγκεκριμένα, οι γονείς θα πρέπει να:
- Να ενημερώνονται από το σχολείο για την συμπεριφορά των παιδιών
- Να ασχολούνται μαζί τους, κάνοντας διάλογο
- Να τα οριοθετούν, αλλά και να τα ενισχύουν
- Να ικανοποιούν τις συναισθηματικές τους ανάγκες